Het chemie- en biotechnologieconcern dat is ontsponnen uit De Staats Mijnen is de laatste jaren terug te vinden in de juiste lijstjes. Zo staat het Limburgse bedrijf al achtmaal aan kop in de Dow Jones Sustainability Index in de categorie chemie. In 2011 ging DSM aan de haal met de prijs voor het beste MVO-verslag. Het gewone jaarverslag leverde viermaal de FD Henri Sijthoff op. Forbes zette de onderneming op de tweede plek in zijn Change-the-world-lijst. Geen wonder dat DSM in het Reputatieonderzoek van de MT500 als koploper eindigde in de sector Chemische en farmaceutische industrie.
Het succes lijkt moeilijk los te koppelen van Feike Sijbesma (spreek uit Siebesma). De CEO van DSM werd afgelopen jaar door de Volkskrant uitgeroepen tot invloedrijkste Nederlander. In een interview met dezelfde krant reageerde hij ongemakkelijk op zijn uitverkiezing. ‘Ach, die bestaat gelukkig niet, de invloedrijkste of machtigste man.’ Persoonlijk succes lijkt hem weinig te boeien. Een hoge functie vindt hij ‘leuk’, maar ‘een hoge functie maakt dat je impact hebt en dat geeft verantwoordelijkheid.’ De topman herhaalt regelmatig in interviews dat een bedrijf niet alleen op aarde is om winst te maken.
Feel good-kapitalisme
Sijbesma ziet het als het hoogste doel ‘om gelukkig samen te leven op deze planeet’ en daar hebben ondernemingen volgens hem een belangrijke rol in. ‘Je kunt jezelf of je bedrijf toch niet succesvol noemen in een wereld die faalt? Als we de rekening voor de klimaatverandering neerleggen bij de volgende generatie, dan kun je jezelf toch niet succesvol noemen?’. Daarom pleitte de topman bij Buitenhof voor een Europese CO2-taks en vindt hij dat de CO2-boete omhoog mag. Uitspraken die zakenblad Quote verleidde om Sijbesma te betitelen tot de ‘nieuwe predikant van het feel good-kapitalisme’. Als opvolger van oud-Unilever-topman Paul Polman. Die raakte enigszins in ongenade bij het grote publiek nadat bleek dat hij stevig had gelobbyd voor de afschaffing van de dividendbelasting. Dat werd er niet beter op toen de Unilever-topman in felle bewoordingen liet weten dat het afschaffen van de dividendbelasting en de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, waarin staat dat bedrijven hun ‘redelijk deel’ aan belasting betalen, niet haaks op elkaar staan.
De casus Polman toont hoe snel de (duurzame) reputatie van een topman en zijn bedrijf kan omslaan. Zolang de financiële resultaten en de verstandhouding met beleggers goed zijn krijgt een CEO veel ruimte. Polman moest de Britse beleggers iets bieden in ruil voor een verplaatsing van het hoofdkantoor. De vraag is of Sijbesma het zich kan veroorloven om altijd tegen aandeelhouders in te gaan. Aanvankelijk trok Polman fel van leer tegen het aandeelhouderskapitalisme. Zo riep hij op zijn eerste dag als Unilever-topman dat hij kwartaalcijfers wilde afschaffen om zich van de kortetermijnfocus van de financiële markten te ontdoen.
Deprimerende houding
De DSM-topman adviseert aandeelhouders die op zoek zijn naar kortetermijnrendement hun geld elders te investeren. Zo beschreef Sijbesma in Het Financieele Dagblad een ontmoeting met twee aandeelhouders die van mening zijn dat DSM zich te veel richt op duurzaamheid. ‘Ze vreesden dat dit ten koste van het resultaat zou gaan. Die houding deprimeert me zo’, zegt Sijbesma. De aandeelhouders vonden dat andere partijen de duurzame kolen uit het vuur moesten halen. Als hij hen wijst op de verantwoordelijkheid die DSM in zijn ogen heeft wordt er met schouderophalen gereageerd. Het gaat de aandeelhouders onderaan de streep om winst en rendement. Op dat vlak hebben DSM-aandeelhouders weinig te klagen. Sinds het aantreden van Sijbesma steeg het aandeel van een kleine €35 naar €110, terwijl er een hoger dividend wordt uitgekeerd.
De DSM-topman is zich er volledig van bewust dat hij moet laveren tussen het snelle geld en de duurzame ambities. ‘We hebben met DSM iets neergezet en de activiteiten en cultuur veranderd’, zei Sijbesma vijf jaar geleden. De Limburgse multinational verkocht onder Sijbesma diverse (bulk)chemie-activiteiten. Hieraan lagen niet louter duurzaamheidsoverwegingen ten grondslag. Concurrenten uit het Midden-Oosten zouden goedkoper kunnen produceren en het moest DSM minder gevoelig maken voor conjuncturele effecten. Desalniettemin stelde Sijbesma dat bulkchemie deels producten opleverde die niet passen bij zijn wereldbeeld. Nu richt het bedrijf zich op het produceren van voedingssupplementen en hoogwaardige kunststoffen. ‘Duurzaamheid is nu een van onze belangrijkste business drivers. Ik ben trots dat jonge DSM’ers tegen me zeggen: “DSM, dat staat voor Doing Something Meaningful”‘, aldus Sijbesma.
Purpose driven
Consultancybureau Accenture concludeerde in hippe consultantstaal dat het chemiebedrijf zichzelf heeft getransformeerd in een ‘purpose driven’-organisatie. Door het portfolio van DSM volledig op de schop te nemen zou duurzaamheid ook gewaarborgd moeten zijn in een post-Sijbesma-tijdperk. DSM-directeur Helen Mets (President of Resins and Functional Materials) stelt tegenover Accenture: ‘Als leider moet je in staat zijn om het grote plaatje te tekenen en je mensen daarin mee te nemen. Het moeilijkste is om te laten zien hoe je de doelen bereikt, omdat je als leider nooit precies weet hoe je daar komt.’ Zij stelt dat een heldere, simpele en eenduidige boodschap richting het personeel daartoe noodzakelijk is.
Wat ontbreekt in het verhaal van Mets is de rol van aandeelhouders. Als zij kwaad willen kunnen ze altijd aandringen op een nieuw leiderschap of een ander groot plaatje. De toekomstvisie (en daarmee reputatie) van een beursgenoteerd bedrijf als DSM is deels afhankelijk van de grillen van aandeelhouders. Het blijft koorddansen tussen aandeelhoudersbelangen en duurzame ambities. Eén kleine misstap en Nederland kan weer op zoek naar een nieuwe duurzaamheidspredikant.
