Wat managers kunnen leren van de Tour de France

Een goede zelfanalyse helpt mensen om door te gaan, ook als ze geen kans hebben op de eindzege. De juiste vragen stellen helpt daarbij.

De sportpsychologie is een veel jongere tak van wetenschap dan de arbeids- en organisatie psychologie. Toch zouden veel leidinggevenden hun voordeel kunnen doen met de bijdrage die sportpsychologen leveren aan sporters om zichzelf te blijven ontwikkelen.

Zonder kans, toch inzet

Bijna 200 wielrenners starten zaterdag in Utrecht aan de Tour de France. Laten we zeggen dat er – ruim bemeten – zo’n 8 renners zijn die min of meer starten in een favorietenrol. Zij hebben het vermogen de tour te winnen. Die andere 190 renners zijn dus ook bereid om zich drie weken lang tot het uiterste af te beulen – met zegge en schrijven 0% kans op de eindoverwinning.

Voor de meute uit

Misschien weet er zo nu en dan iemand van de mindere goden een dagoverwinning te behalen. Op andere dagen laten de mindere kanshebbers zich met een beetje geluk zien in een schier eindeloze ontsnapping, om dan vervolgens op circa 1 kilometer van de meet overlopen te worden door het peloton. De illusie van de mogelijke winst geeft velen de energie om tientallen of zelfs meer dan 100 kilometer solo, of in een kleine kopgroep voor de meute uit te rijden.

Stoempen

Wat zou het mooi zijn als alle bedrijven bevolkt werden door medewerkers met zo'n betrokkenheid bij hun bedrijf en hun vak? Klotsen over de kasseien, eindeloze kilometers met harde tegenwind, hellingen met oneindig aanhoudende forse stijgingspercentages en altijd het risico om niet heelhuids de strijd te verlaten. En elke dag weer met frisse moed aan de slag, de volgende etappe stoempen.

Blijvend evalueren

Al hou je niet van sport en al hou je misschien nog minder van wielrennen, iedereen zal zich realiseren dat een bedrijf bevolkt met medewerkers met een wielrennersmentaliteit uiteindelijk positieve prestaties levert. Sporter zijn doorgaans bereid om hun eigen prestatie scherp tegen het licht te houden, waardoor zij telkens gefocust blijven op het verbeteren van hun eigen bijdrage.

Mogelijke resultaten van de evaluatie

Belangrijk is dat medewerkers – evenals sporters – hun prestaties leren analyseren. Bij de analyse van je dagelijkse werkresultaten bestaan er kortweg vier mogelijkheden:

1. Je presteerde goed en je schrijft dat toe aan je eigen inzet en kwaliteiten. Hierdoor zul je tevreden zijn en met deze denkwijze zal je zelfvertrouwen stijgen.
    
2. Je presteerde goed en je schrijft dat toe aan toevallige omstandigheden. Je zal hoogstens dankbaar zijn omdat de omstandigheden je goed gezind waren, maar meer zelfvertrouwen krijg je er niet van.
    
3. Je bent niet tevreden over je prestaties en je vindt dat je daarvoor zelf verantwoordelijk bent. Je zult je hoogstens generen en ontevreden zijn over je kundigheid, maar je zelfvertrouwen zal er niet van groeien.
    
4. Je presteerde niet best en je vind dat de oorzaak gelegen is in de omstandigheden. Je zult teleurgesteld zijn en misschien word je ook wel boos, maar goed voor je zelfwaardering is het zeker niet.

Het effect van zelfvertrouwen

Heb je het gevoel dat je eigen inzet een substantiële bijdrage levert op het resultaat, dan zul je sneller bereid zijn die inzet nog eens te leveren. Alleen in de eerst omschreven situatie, zal het zelfvertrouwen van de medewerker zich versterken en zo een positieve invloed hebben op de inzet van de medewerker. Alle andere situaties hebben geen of een negatief effect op het zelfvertrouwen en daarmee geen of een negatief effect op de prestaties.

Helpen eerlijk evalueren

Martijn Veltkamp, een in motivatie en gedragsverandering gespecialiseerde psycholoog, en schrijver van de het boek ‘Verborgen motor’, stelt dat veel sporters niet goed in staat zijn de zelfevaluatie effectief uit te voeren. Blijkbaar is de doorsnee sporter, evenals de gemiddelde medewerker, ook niet van meet af aan goed in staat de eigen prestaties scherp tegen het licht te houden. Sportpsychologen ondersteunen de sporters vaak bij het zo scherp en eerlijk mogelijk analyseren van de sportprestatie. Die rol zou een psycholoog ook binnen bedrijven kunnen vervullen. 

Juist als er niets mis is

Helaas worden psychologen bij bedrijven veelal pas binnengehaald als er iets mis is, terwijl hun bijdrage juist heel effectief en efficiënt kan zijn ten tijden van de doorsnee bedrijfsomstandigheden, juist als er nog niets mis is. Maar goed, dit terzijde. Wat zou de leidinggevende kunnen leren van de sportpsycholoog?

Les voor de leidinggevende

In alle bovenstaand beschreven situaties en omstandigheden, die effect hebben op het zelfvertrouwen van degene die al dan niet een prestatie leverde, kan de leidinggevende een essentiële rol vervullen. Door de juiste vragen te stellen kan de leidinggevende het zelfvertrouwen van de medewerkers beïnvloeden en zo de prestatie van het bedrijf verbeteren.

Voorbeelden

Als een medewerker niet tevreden is over de eigen prestaties en daarvoor de eigen kwaliteiten, of de omstandigheden debet houdt, moet de leidinggevende proberen het beeld van de medewerker positief bij te stellen. 'Oké, de omstandigheden waren niet erg florissant, maar nu je deze ervaring achter de rug hebt, wat zou je de volgende keer anders kunnen en willen doen?'

Het is geen geluk

Als iemand wel een goede prestatie heeft geleverd, maar de eigen bijdrage daarbij minimaliseert en het resultaat afdoet als geluk, moet je als leidinggevende ook ingrijpen. 'Wat gebeurde er precies, wat deed je toen, wat had er anders kunnen lopen en hoe heb je ervoor gezorgd dat een en ander uiteindelijk niet fout verliep?'

Blijvend verbeteren

Als medewerkers niet scherper naar hun eigen bijdrage leren kijken en nauwelijks gestimuleerd worden om doelgericht te werken aan verbetering van hun eigen prestaties, verworden zij tot mensen met een aangeleerde hulpeloosheid. ‘Alles is zoals het is en ik kan er niets aan veranderen’, wordt dan het credo waarmee zij zich bij de omstandigheden neerleggen.

Zonder hulpeloosheid

Als de renners in de Tour ook maar een sprankje hadden van de aangeleerde hulpeloosheid, kwam er niemand aan de meet op de Avenue de Champs-Elysées. Bij elke lange etappe of berg van de buitencategorie zouden ze stoppen, omdat het ze allemaal te zwaar werd. En zwaar zal het weer zijn, maar volhouden en dagelijks de eigen prestatie tegen het licht houden om het morgen eventueel nog wat beter te doen, dat is de moraal voor het leveren van de maximale prestatie.

Kijken

Niet vergeten te kijken, hoor. Ook als je niet werkelijk van wielrennen houdt, moet je toch op z’n minst kunnen genieten van hoe echt kunnen afzien tot topprestaties leidt.

Foto's via Flickr.com

Meer brein in bedrijf?

• De cynicus krijgt altijd gelijk, maar benadeelt zichzelf
  
• Waarom vrijetijdsactiviteiten bijdragen aan een burn-out
  
• Zo versterk je de veerkracht van je medewerkers
  
• Alle columns van Cees Schenk