Consumenten worden in het Nederlandse recht goed beschermd. Zo kunnen consumenten ná het sluiten van een overeenkomst bepaalde algemene voorwaarden (de kleine lettertjes) vernietigen, als deze voorwaarden (worden vermoed) ‘onredelijk bezwarend’ te zijn. Maar heb je deze mogelijkheid als ondernemer eigenlijk ook?
Reflexwerking
In bepaalde gevallen worden kleine ondernemers ook beschermd tegen ‘onredelijke bedingen’ die zijn opgenomen in algemene voorwaarden. Dit terwijl kleine ondernemingen en rechtspersonen eigenlijk niet extra beschermd worden in de Nederlandse wet. Dat er in dergelijke gevallen dus wel een mogelijkheid is, wordt mogelijk gemaakt door de zogenaamde ‘reflexwerking’.
Als bedrijven niet willen dat bepaalde algemene voorwaarden van toepassing zijn op een overeenkomst, moeten zij hier niet mee akkoord gaan. De algemene voorwaarden zijn dan niet van toepassing op de onderliggende gesloten overeenkomst.
Van bedrijven wordt dus verwacht dat zij zelf de kennis en ervaring hebben om te onderhandelen over deze voorwaarden. Maar aan de andere kant is kan niet elk willekeurig bedrijf over één kam geschoren worden. Je kunt een groot concern als Phillips niet vergelijken worden met de bakker op de hoek. Een groot concern als Phillips heeft een sterke onderhandelingspositie en veel kennis in huis. Om de spreekwoordelijke bakker op de hoek tóch de kunnen beschermen tegen onredelijke algemene voorwaarden, bestaat de mogelijkheid voor kleine bedrijven om toch onder bepaalde omstandigheden een beroep te kunnen doen op het consumentenrecht.
Kleine onderneming
Indien een kleine onderneming een beroep op de reflexwerking doet, moet zij betogen dat zij in een specifieke situatie hetzelfde behandeld moet worden als een consument, en dezelfde bescherming hoort te genieten. Van belang hierbij is onder andere welke functie de onderneming heeft in het ‘economisch verkeer’ en wat de aard van de overeenkomst is.
Regelmatig doen kleine ondernemers in rechtszaken een beroep op de reflexwerking. Zo ook een loodgieter, een kleine BV, die een contract afsloot voor met een internetmarketingdienst. In de algemene voorwaarden stond dat het contract automatisch met twaalf maanden werd verlengd, tenzij de contractpartij het contract tijdig opzegde middels een aangetekend schrijven. De loodgieter deed een beroep op de reflexwerking en betoogde in deze kwestie dat er sprake was van een onredelijk bezwarend beding.
Het Hof was het eens met de loodgieter, en overwoog dat een beroep kan worden gedaan op de reflexwerking als zich een situatie voordoet die sterke gelijkenis vertoont met die van een consument. Je kunt dan kijken naar de relatie tussen enerzijds het beding en anderzijds omstandigheden zoals de aard van de activiteiten die door de niet-consument worden ontplooid, de aard van de overeenkomst, de aard van de geleden schade enzovoorts.
Oordeel
In deze kwestie oefende de loodgieter een eenmanszaak uit. Hij had geen personeel in dienst. Het gerechtshof oordeelde daarom:
– De overeenkomst had geen betrekking op de normale bedrijfsactiviteiten van een loodgieter (zoals de aankoop van materiaal of het aanvaarden van een klus). De kunde en vaardigheden waarover deze loodgieter beschikte, voegden hier dan ook niets toe;
– Een loodgieter beschikt over het algemeen niet over meer administratieve, juridische of financiële kennis en vaardigheden dan de gemiddelde consument. Dat kan anders (geacht worden te) zijn als sprake is van een grotere onderneming met ondersteunend personeel in dienst. Bij die schaalgrootte mag aangenomen worden dat de ondernemer administratief beter onderlegd is. Voorts kan hij dan profiteren van de kennis en vaardigheden waarover het personeel beschikt. Die situatie was hier niet aan de orde;
– Ten slotte was het negatieve effect van het onderhavige beding voor de loodgieter (stilzwijgende verlenging van een overeenkomst, indien niet lang van te voren wordt opgezegd) even bezwaarlijk als voor een consument.
Kortom: de loodgieter kon een beroep doen op de reflexwerking.
Doornemen
Gelet op het bovenstaande is het als ondernemer altijd belangrijk om, voor het aangaan van een overeenkomst, de algemene voorwaarden door te nemen om te bekijken of je hiermee akkoord bent. Als dat niet zo is, moet je dit aangeven. Maar was jij hier als kleine ondernemer niet mee bekend, en kun je – alle omstandigheden van het geval in aanmerking nemende – aangemerkt worden als consument, kun je mogelijk een beroep doen op de reflexwerking. Hou dit dus goed in je achterhoofd!
