De jaaroverzichten vliegen ons om de oren. Leuk, maar nadenken over 2023 en 2033 is veel belangrijker.
We hebben een nieuw kabinet. Het gaat hervormen. Maar als je iets beter kijkt zie je dat het slechts achterstallig onderhoud betreft. Veel, zo niet alle, aangekondigde hervormingen hadden al tien – soms zelfs vijftien – jaar geleden moeten worden ingezet. Ook toen zagen we al dat de volstrekt onevenwichtige arbeidsmarkt een probleem was. Ook destijds wisten we dat de vergrijzing zich als een grofgebekt monster de begroting in zou eten. Ook toen al was de hypotheekrenteaftrek pervers en marktverstorend. Veruit de meeste problemen die nu acuut zijn, zijn dat omdat er jarenlang niets mee is gedaan.
Stagnatiepact
De belangrijkste reden dat er zoveel achterstallig onderhoud is aan de BV Nederland is het grote stagnatiepact tussen Polder en Den Haag. Politiek, werkgevers en werknemers hadden de laatste 15 jaar allemaal hun eigen redenen om de grote issues niet te adresseren en voor zich uit te schuiven. De polder toonde zich onbekwaam om tijdig en daarmee relatief pijnloos de grote bewegingen in de samenleving in te zetten.
Overlegindustrie
En toch valideren Rutte en Samson met hun vlucht in de armen van de sociale partners zowel een vergrijsde losgezongen vakbeweging als een oerconservatieve werkgeverslobby. Wientjes club heeft als primaire doel het beschermen van investeringen gedaan in het verleden. Dat maatschappelijk middenveld – een term waarmee we die stroperige brij een centrale plaats gunnen – is niet representatief. Al lang niet meer. Wientjes en Heerts zijn de restanten van de overlegindustrie die nog maar weinig raakvlakken heeft met de economische realiteit van vandaag. En nog minder raakvlakken met de wereld van morgen.
Geen doel
Het hernieuwde belang dat Samson en Rutte hechten aan deze perkamenten instituties toont dat zij wél een idee hebben van wat er had moeten gebeuren. Zij weten heel goed wat er is nagelaten. Ik ben bang dat we na hun grote schoonmaak achterover leunen. Met hun hernieuwde liefde voor de polder bewijzen ze ook geen idee te hebben van de volgende stap.
Zo’n stap vraagt visie. En die ontbreekt. Diederik en Mark hebben hun samenwerkingsverband vorm gegeven door expliciet een gezamenlijk toekomstbeeld te vermijden. Geen gedeeld doel. Geen richting die het beleid als een goede roux (het is tenslotte de periode dat we allemaal aan eten denken) samenbindt.
Andermans fouten
Het is ook een moeilijke vraag. Zien wat er in het verleden – door anderen – fout is gedaan is makkelijk. Ik kan het weten. Als journalist en columnschrijver zijn andermans fouten mijn core business.
Wat wel?
Maar de vraag beantwoorden hoe Nederland er dan in 2023 en 2033 uit moet zien is veel moeilijker. Zijn we dan een meritocratie, waar prestaties en potentie iemands status bepalen? Zijn we het alledaags racisme en de sekseongelijkheid voorbij? Wat bindt ons? Zijn we als samenleving gericht op de toekomst? Zijn we een land waar politici, bedrijven en burgers samenkomen, debatteren en oplossingen verzinnen om de welvaart te bestendigen. Is de nabije toekomst het centrale thema?
Vooruit denken
De komende week ga ik vooruit denken. Ik hoop dat jij dat ook doet. Ik heb genoeg teruggeblikt om te weten dat de antwoorden die wel richting geven niet komen uit de achterhaalde driehoek werkgevers, werknemers en politiek. Hen opnieuw de sleutels van de toekomst geven, leidt onvermijdelijk tot een nieuw nationaal stagnatieproject. Dat moet voorkomen worden.
Eerdere columns van Arjan Zweers:
- Pensioenprobleem groter dan je denkt
- Is schaalvergroting te ver doorgeslagen?
- Demotie houdt oudere aan het werk
- Rutte schiet mis met geladen pistool
