Het begon aanvankelijk in de sport, maar tegenwoordig is het ook in het bedrijfsleven de normaalste zaak van de wereld. De handel en wandel van de meest succesvolle spelers, coaches of ceo ‘s wordt uitgebreid geanalyseerd en beschreven. Vervolgens wordt die aanpak zo ongeveer heilig verklaard. De data bewijzen immers dat het werkt.
In Search of Excellence, een van de bestverkochte boeken rond de eeuwwisseling, kwam als eerste met dit succesrecept. Daarna volgden talrijke andere managementboeken. ‘Ze pikken er een beperkt aantal zeer succesvolle ondernemers uit en onderzoeken welke aanpak die hadden toen hun bedrijf niet meer “goed” maar “geweldig” ging presteren,’, schrijft hoogleraar Chengwei Liu in Harvard Business Review. Vervolgens presenteren ze die aanpak als voorbeeld voor de rest. ‘
Weggezakt
Niks mis mee zou je denken. Wèl dus, zegt Liu die professor is aan de European School of Management and Technology in Berlijn. ‘Kijk maar eens wat er van die succesvolste bedrijven uit In Search of Excellence terecht is gekomen. Of van de toppers uit Good to Great and Built to Last, twee andere kaskrakers als je het over managementboeken hebt.’
Het is precies wat de hoogleraar deed. Uit zijn onderzoek blijkt dat van de 50 bedrijven die volgens deze boeken zo fantastisch presteerden er 16 al binnen vijf jaar onderuit gingen. 23 zakten er weg in middelmatigheid, ze presteerden minder goed dan de S&P500-index. Slechts 5 van de resterende 11 bedrijven bleven het ook na hun uitverkiezing fantastisch doen.
Die wereldberoemde managers zijn eigenlijk helemaal niet zo speciaal
De meest gehoorde verklaring voor het verval van veel succesvolle bedrijven is dat ceo’s in de loop van de tijd zelfgenoegzaam worden. Liu houdt het bij een simpeler verklaring. ‘Die wereldberoemde managers zijn eigenlijk helemaal niet zo speciaal. Niet hun bekwaamheid, maar een flinke dosis geluk leverde hun dat succes en al die aandacht op’, is zijn conclusie. ‘Tegelijkertijd was er bij bestuurders die de schuld kregen van allerlei mislukkingen vaak gewoon sprake van pech.’
Niet na te doen
Zijn advies is dan ook om die meest succesvolle bedrijven en hun ceo’s niet na te doen. ‘De kans dat je ervan profiteert is klein. Zelfs als je alles van hen overneemt, dat geluk dat zij hadden zul jij niet krijgen.’ Liu denkt dat het verstandiger is om te kijken hoe de nummer twee in de bedrijfstak zaken aanpakt.
Die conclusie baseert de Taiwanese hoogleraar op het onderzoek dat hij deed in de muziekindustrie. Liu wilde weten of een platenlabel er goed aan zou doen meteen een contract af te sluiten als een artiest met een nummer in de top-20 belandde. Na het analyseren van bijna 8300 nummers in de Amerikaanse Billboard 100 tussen 1980 en 2008 is het antwoord verrassend genoeg negatief.
Platenbaas die onverwacht scorende artiest contract aanbiedt, heeft last van het geluks-vooroordeel
‘Je kunt als muziekbaas beter een contract afsluiten met mensen die tussen plek 20 en 30 op de lijst eindigden. Zij behoorden zeg maar tot de een na beste groep. Juist die artiesten blijken het met hun volgende single beter te doen’, schrijft Liu in HBR. ‘Hun prestatie was in eerste instantie misschien minder uitzonderlijk, maar hun succes hing minder af van geluk dan bij de mensen die wel in de top-20 belandden’, voegt hij daaraan toe.
Een inmiddels klassiek voorbeeld is het nummer Gangnam Style van de Koreaan Psy. Zijn nummer ging viraal, niemand had zo’n wereldwijde klapper zien aankomen. ‘Juist daarom is niet te voorspellen of hij opnieuw een hit zal scoren’, zegt Liu. ‘De platenbaas die zo’n artiest een vet contract aanbiedt lijdt aan het geluks-vooroordeel. Dat biedt anderen de mogelijkheid om jou met een slimme aanpak onderuit te halen.’
Beledigd
Liu merkte dat sommige topbestuurders beledigd reageerden op zijn onderzoek. ‘Zij geloven dat succes voortvloeit uit hard werken en grit. Met dat laatste bedoelen ze dat ze in hun werk extreem gemotiveerd zijn. Sommigen suggereren zelfs dat er een speciaal getal is dat leidt tot succes. Het idee is dat je minstens 10.000 uur aan iets gewerkt moet hebben voordat het succesvol kan zijn.’
Als je op het juiste moment op de juist plek bent kan dat het verschil maken
Natuurlijk helpt het om zoveel uur aan iets te besteden, zegt de hoogleraar. ‘Maar het ligt er wel aan wat je dan in 10.000 uur doet. Heb je goede feedback gekregen, wat heb je daarmee gedaan?’ Liu gelooft best in uitspraken als ‘geluk dwing je af’, maar volgens hem werkt dat alleen om van een ‘slechte’ prestatie tot een ‘betere’ te komen. ‘Als het gaat om van “goed” naar “uitstekend” te gaan is het een ander verhaal. Als je dan op het juiste moment op de juiste plek bent kan dat het verschil maken. Geluk levert dan meer op dan hard werken en verdiensten alleen.’
Onderwijs
En nu? Moeten we de verhalen over supersuccesvolle managers ter zijde schuiven? Als het aan Liu ligt niet. ‘Ze kunnen mensen helpen om minder fouten te maken. Dus van ‘onbekwaam‘ naar ‘ok’ op te schuiven. Maar we kunnen ze op onze businessopleidingen niet gebruiken om jonge managers te leren hoe ze buitengewoon succesvol kunnen worden.’
In zijn ogen is succes niet langer een betrouwbaar middel om iemands kwaliteiten te meten. Sterker nog, door daarnaar te blijven kijken, belonen we ongelijkheid. Het is immers niet eerlijk dat wie het geluk aan zijn zijde heeft gehad, daar voor de rest van zijn leven van kan profiteren ten koste van anderen. Liu: ‘Laten we vooral kijken naar wat die topondernemers en -bestuurders met al hun geld en hun successen doen. Gebruiken ze dat om in goeie dingen te investeren? Dat zijn winnaars die waarderen dat ze geluk hebben gehad.’
