Verhulde staatsteun en politiek gesanctioneerde overwinsten voor de banken. Was Wouter Bos spin of mug?
Sprakeloos. Eventjes, en dan boos. De consument betaalde sinds 2009 tussen de 3,5 en 6 miljard teveel hypotheekrente. Rechtstreeks en via de omweg van de hypotheekrente aftrek verdween dat geld in de zakken van de liegende bankiers. De Libor-manipulatie was slechts een vingeroefening.
Miljardenzwendel
Bankiers hebben hun grijpgrage tengels diep in de schatkist gestoken. De miljardenzwendel van de witste boorden van corporate Nederland werkt eigenlijk bedrieglijk simpel. Zo simpel dat ik mezelf wel voor de kop kan slaan dat ik het niet eerder doorhad. Ik had er een Zembla-uitzending voor nodig om het te begrijpen.
Bedaagd onderonsje
De Zembla-journalisten onthulden dat de Nederlandse hypotheekmarkt geen markt is, maar een bedaagd onderonsje van de drie grote banken. Marktleider Rabo heeft niks te vrezen van ING en ABN. Die mogen vanwege de staatsteun zich niet gedragen als prijsvechter. De concurrentie is in de praktijk dood. En dus betaalt u – elke maand opnieuw- teveel. Sinds 2009 tot 6 miljard euro.
Zalm, Moerland en Hommen
De meeste van ons hebben een hypotheek. Het aftrekken van de rente maakt het bijna onweerstaanbaar je diep in de schulden te steken in ruil voor een huis. Het verklaart ook mijn en uw bereidheid een veel hogere rente op een lening bij de bank te betalen dan in de ons omringende landen. Het verschil loopt op tot zo’n 20 procent. De vereniging Eigen Huis biedt een aan helderheid niets te wensen overlatend overzicht op welke manier u gepakt wordt door Gerrit Zalm, Piet Moerland en Jan Hommen. Zembla is terecht boos over het jatten van de consument. Maar er is nog wat aan de hand. Per saldo is laten disfunctioneren van de hypotheekmarkt een stuk verhulde staatsteun waar Brussel zich wel eens over mag buigen. Via de route van de hypotheekrenteaftrek subsidieert de staat niet alleen het misbruik maar voegt ook miljarden toe aan de bankbalansen.
Waarom Bos?
De vraag waar Zembla niet goed uitkwam is het waarom. Waarom negeerde het Ministerie van Financiën onder Wouter Bos herhaaldelijke waarschuwingen (van onder andere de NMa) over het doodleggen van de marktwerking? Waarom ging Bos akkoord met het doodleggen van de concurrentie en de kapitaalsstroom richting de bankbalansen?
Complotdenken
Een stukje ouderwets complot-denken doet wonderen. Denk maar even mee: Bos (PVDA) heeft nauwe banden met de bestuurders bij ABN. Gerrit Zalm (VVD) was zijn baas op Financien en zwaait nu de scepter van de staatsbank. Maar de banden zijn dieper en persoonlijker. Joop Wijn de huidig directeur commercial en merchant banking is verschrikkelijk CDA, oud-minister van EZ en een persoonlijke vriend van Wouter Bos. Hij was de belangrijkste bijrolspeler op het huwelijk van Bos. Daarnaast profiteert de aandeelhouder (de staat en in dit geval Bos zelf) van elke vorm van overwinst. Hoe sneller de balans op orde, hoe eerder de bank profijtelijk verpatst kan worden. In dat geval overleeft Bos status als held van de crisis de geschiedschrijving.
Complot: ING
Maar Bos zat ook bij ING op schoot. Of andersom. En al langere tijd. Eerder zat zijn politieke vader, oud partijleider en oud Minister van Financiën Wim Kok (PVDA), in de RvC van ING . Tegenwoordig wordt het partijbruggetje bewaakt door Lodewijk de Waal (PVDA). Verder zit in de RvC Sjoerd van Keulen, tegenwoordig baas van de publiek/private brancheclub van de geplaagde financiële sector, het Holland Financial Center. Hoe meer de banken gesteund worden en floreren, hoe beter hij zijn Lobbywerk kan doen.
Complot: Rabo
En tot slot de Rabo. De marktleider wordt een miljardencadeau gegeven. Het wegnemen van de prijsconcurrentie is een godsgeschenk. Vooral als de illusie van een vechtmarkt kan worden gewekt. Moerland strijkt het merendeel (ruim 42 procent) van de teveel betaalde hypotheekrentes op. Het stilleggen van de markt lijkt een goedmakertje voor de bank die wel zonder staatsteun kon. En om te zorgen dat Moerland het cadeau op waarde weet te schatten zijn er voldoende politieke dubbelspelers die een rol kunnen spelen. CDA-mastodont en oud minister Cees Veerman voert de Raad van Commissarissen aan. Een plek waar ook een stoel staat voor Irene Asscher (de moeder van de Amsterdamse PVDA- boy wonder Lodewijk).
Spin of mug?
De lijntjes zijn te talrijk en de belangen van de profiteurs – de banken voorop, gevolgd door Wouter Bos en zijn plek in de analen – te groot om te negeren. De vraag die bij mij leeft is de volgende: Was Wouter Bos spin in het web, die aan de touwtjes trok? Of was hij de mug die zich liet leegzuigen, niet bij machte zich effectief te verzetten wegens alle draadjes en belangen die hem het bewegen belemmerden? Of een beetje van allebei?
Eerdere columns van Arjan Zweers:
