De nieuwe streefwet voor een evenwichtigere samenstelling van Raden van Bestuur en Commissarissen, is dinsdag in de Eerste Kamer definitief goedgekeurd. Daarmee is een vrouwenquotum van 33 procent een feit.
Dat mag als een grote stap klinken, maar dat is het niet. De nieuwe wet geldt namelijk slechts voor ongeveer 80 beursgenoteerde bedrijven. Voor de rest van het Nederlands bedrijfsleven blijven streefcijfers de norm. En van streefcijfers is zowel in Nederland als internationaal allang aangetoond dat ze niet werken.
De wet is een goede eerste stap, maar er liggen grote uitdagingen voor de politiek, instanties en ons allen om ook daadwerkelijk meer vrouwen in topposities te krijgen.
Onbewust vooroordeel
Allereerst zal het collectieve (onbewust) vooroordeel van het onderwerp ‘vrouwenquotum’ af moeten. Het recht op gelijke behandeling is in de Grondwet van iedere rechtsstaat verankerd. Hoe is het dan mogelijk dat wereldwijde onderzoeken naar toename van het aandeel vrouwen op topposities zich gefocust hebben op het effect op winstgevendheid voor de onderneming. Wat heeft winstgevendheid te maken met gelijkheid?
Problematischer nog is wanneer deze onderzoeken verkeerd worden samengevat in voor onze wetgever gezaghebbende rapporten. Zoals die van het CPB-rapport ‘Vrouwen aan de top’ uit 2019, waarin prominent de onjuiste conclusie staat ‘geen effect op winst’. Uit de meerderheid van de in diezelfde CPB-notitie aangehaalde onderzoeken blijkt namelijk een positief effect op de winst.
Papieren tijger
Sinds het ontwerp van de wet er ligt, ontstaan creatieve pogingen van organisaties om alvast onder de dreigende verplichting van het benoemen van meer vrouwen uit te komen. Plotseling ziet de functie ‘aspirant commissaris’ het leven. En vacatures voor een commissaris voor een beperkte periode van één jaar, zonder stemrecht. Dit geeft het begrip ‘excuus-Truus’ eindelijk bestaansrecht.
In de nieuwe wet wordt de controle op het vrouwenquotum en de streefcijfers bij de SER gelegd. Nu is dat daar ongetwijfeld in goede handen, zeker na het inlijven van Topvrouwen.nl bij de SER. De vraag is wel welke middelen de SER in handen krijgt om naleving af te dwingen. Blijft dit weer een papieren tijger zoals de afgelopen jaren het geval was, dan is weinig te verwachten van het realiseren van streefcijfers.
Uit evaluatie van de streefwetgeving van de laatste jaren bleek al dat 90 procent van de bedrijven die onder streefcijfers vallen, deze niet behalen. De politiek zal krachtige instrumenten moeten ontwikkelen, zodat een toezichthouder niet alleen waarschuwend maar ook corrigerend kan optreden.
Bijvangsteffecten
Uit internationaal onderzoek blijkt dat vrouwenquota zorgen voor bijvangsteffecten. Ook bedrijven die niet onder de wetgeving vallen, kunnen zich vrijwillig committeren. Voor het realiseren van die bijvangst is het noodzakelijk om een vruchtbaar ecosysteem te ontwikkelen. En daar liggen met de nieuwe wet mooie kansen.
Allereerst voor MVO Nederland als aanjager van de nieuwe economie. Diversiteit en inclusie is een onderdeel van de Nieuwe Businessagenda, maar meer aandacht in de agenderende en innoverende rol is dan nodig. Een andere rol is die voor gesubsidieerde mkb-loketten waar tools, bronnen en stimuleringsmaatregelen worden samengebracht ter bevordering van een evenwichtiger man-vrouw verhouding.
Tenslotte zijn rolmodellen van groot belang. Zowel daadkrachtige vrouwen in het mkb als ceo’s van grote bedrijven die aan de streefcijfers voldoen, kunnen anderen een zetje geven door zich veelvuldig uit te spreken over dit onderwerp.
Kortom, er is méér nodig dan een wet om daadwerkelijk meer vrouwen aan de top te krijgen. Zolang één helft van de bevolking niet gelijkwaardig vertegenwoordigd is in de top van het Nederlandse bedrijfsleven, slagen we als maatschappij niet in de opdracht die de Grondwet ons allemaal geeft. De wet is een stapje in die richting, maar zeker geen ei van Columbus.
Co-auteur: Maria van der Heijden, directeur MVO Nederland
