Vraag: waarin verschilt de sfeer in een bedrijf waarin iedereen mede-eigenaar is van andere organisaties? Antwoord: op het oog nergens in.
In het hoofdkantoor van Alfa Accountants en Adviseurs op het Agro Business Park in Wageningen wordt druk gewerkt in kantoorkamers met ledverlichting, aan kale gangen met vloerkleden in bedekte kleuren. Net als in zo veel andere bedrijven op zo veel andere bedrijfsterreinen.
Onbegrijpelijke kunst ontbreekt
Wat vooral opvalt in het gebouw is dat de marmeren ontvangstruimte ontbreekt. Andere accountantskantoren willen nog wel eens uitpakken met ruimtes met leren bankstellen en onbegrijpelijke kunst aan de muur, om de klanten van de sokken te blazen. Bij Alfa: een paar eenvoudige stoelen en een koffiemachine.
De sobere stijl past bij het bijzondere profiel van Alfa. Als administratiekantoor gelieerd aan de Christelijke Boeren- en Tuindersbond werkte het bedrijf lange tijd als coöperatie. Het was een boekhoudbureau voor met name agrarische ondernemers, zonder verdere opsmuk.
Shift happens
Command & control is passé en organisaties richten zich volgens nieuwe principes in: plat, flexibel, met de autonome medewerkers in de lead. Waar lopen ze bij deze transformatie tegenaan? In de serie Shift happens verkent Peter van Lonkhuyzen de praktijk van de nieuwe organisatie. Lees ook de andere artikelen in de reeks.
Alfa accountants aan eigen werknemers overgedaan
Toen de leden het in 1999 tot een commercieel bedrijf wilden transformeren, werd een oplossing gevonden die bij de coöperatieve gedachte past. Het werd met een management and employee buy out (MEBO) aan de eigen werknemers overgedaan.
Onder de naam Alfa groeide het voormalige administratiekantoor uit tot een middelgroot accountancybureau met 1.100 medewerkers en 35 vestigingen verdeeld over heel Nederland.
Het bedient nu zo’n 15.000 klanten waarvan nog steeds 40 procent agrarische bedrijven is en de rest MKB-ondernemingen. De cfo van Alfa, en tevens één van de 1.100 eigenaren, is Arnoud Bosch.
Hoe zit het medewerkersparticipatiesysteem in elkaar?
Bosch: ‘Elke werknemer met een vast dienstverband wordt mede-eigenaar van Alfa. Bij het ingaan van je dienstverband krijg je een aantal certificaten cadeau. Daarna kun je desgewenst certificaten bijkopen.’
‘De hoeveelheid die je kunt kopen hangt met je diensttijd en functieniveau samen. Om een beeld te geven: iemand uit de categorie ‘medewerker’ kan, als hij of zij zou willen, tot ongeveer een ton kopen. Maximaal zou iemand een belang van 1,5 of 2 procent in Alfa kunnen opbouwen. De certificaten worden uitgegeven door Stichting Administratiekantoor Alfa, die de aandelen beheert.’
Wat we niet willen is een Poolse landdag waarbij we met 1.100 medewerkers over alles moeten stemmen
Hoe worden de prijs en opbrengst bepaald?
‘De prijs is afhankelijk van het eigen vermogen en het aantal uitstaande certificaten. Momenteel staat de prijs per certificaat op ongeveer twintig euro. Elk jaar vergadert de raad van bestuur met het administratiekantoor en de raad van commissarissen. Naar aanleiding van onder meer de bedrijfswinst en de benodigde investeringen wordt het dividend bepaald.’
Welke zeggenschap hebben de certificaathouders?
‘Geen. Wat we niet willen is een Poolse landdag waarbij we met 1.100 medewerkers over alles moeten stemmen.’
Welk baat hebben de werknemers bij de regeling?
‘We hebben de regeling om twee redenen. In de eerste plaats kunnen de medewerkers er een financieel voordeel mee behalen. Maar de belangrijkste reden is dat we willen benadrukken dat we een wij-organisatie zijn.’
‘We doen het met elkaar. En als het goed gaat kan iedereen daar de vruchten van plukken. We denken dat dat goed is voor de motivatie. De werknemerstevredenheid binnen Alfa is hoog.’
Blijven de werknemers ook langer in dienst?
‘Ik ben veertien jaar in dienst, maar binnen Alfa kom ik voor veel mensen net kijken. Toen ik binnenkwam werd gezegd: na 10,5 jaar ga je pas meetellen. Dat is de gemiddelde diensttijd.’
Wat gebeurt er bij ontslag?
‘Je kunt alleen certificaathouder zijn zo lang je in dienst van Alfa bent. Als je vertrekt moet je je certificaten verkopen. Dat kan tijdens een van de twee in- en uitstapmomenten, halverwege en aan het eind van het jaar.’
Wat als de koers dan laag staat?
‘Dat is een typisch geval van pech hebben. Ik wil daarbij opmerken dat de accountancy een stabiele sector is. Het is voorgekomen dat we minder winstgevend waren toen we een jaar hadden met extra grote investeringen. Maar over het geheel genomen hebben we bestendige resultaten.’
‘Desondanks blijft de participatieregeling, hoe je het ook wendt of keert, een vorm van beleggen. Met zoals elke vorm van beleggen onvoorspelbare winsten. Dat zeggen we ook uitdrukkelijk tegen de medewerkers.’
Is er geen risico dat de sfeer omslaat als het minder goed gaat met Alfa, omdat de medewerkers hun kapitaal zien verdampen?
‘Dat zou kunnen gebeuren. Het kan nog erger worden, als er ook een run op de certificaten ontstaat, waarmee we ons vermogen kwijtraken. Om dat tegen te gaan hebben we overigens wel blokkeringsregelingen ingesteld.’
‘Toch zijn dit reële risico’s waarmee we rekening dienen te houden, en dat doen we ook. Het vraagt van ons als raad van bestuur dat we een prudent beleid hanteren.’
Wat houdt dat in?
‘Bij Alfa gaan we niet voor winstmaximalisatie maar winstoptimalisatie. We zijn een commercieel bedrijf, en een gezonde winst is nodig voor de continuïteit. Maar we nemen geen onnodige risico’s en zijn sterk langetermijngericht.’
‘Onze ceo Fou-Khan Tsang noemt ons bedrijf wel eens een familiebedrijf met veel families. Hij doelt op de aandeelhouders en hun gezinnen waarvan we de belangen moeten laten meewegen. Doordat Alfa met een MEBO is gefinancierd, hebben we geen externe aandeelhouders die vinden dat we de winst moeten opvoeren, om eventueel snel te cashen. Onze aandeelhouders, dat wil zeggen wij met zijn allen als werknemers, staan volledig achter het langetermijnbeleid.’
Net als Arnoud Bosch telt marketingmanager Valentijn van Poucke ‘nog maar net mee’ bij Alfa. Hij werkt ruim twaalf jaar bij het bedrijf. Jaarlijks reserveert Van Poucke een deel van zijn vakantiegeld of eindejaarsbonus om certificaten bij te kopen. Zo heeft hij inmiddels een mooi kapitaaltje opgebouwd.
Waarom koop je certificaten van Alfa en niet bijvoorbeeld aandelen op de beurs?
Van Poucke: ‘De certificaten renderen uitstekend. Alfa is een stabiel bedrijf. Het geeft daarnaast een goed gevoel dat je het met je collega’s samen doet. Dat je het bedrijf een klein beetje jouw club mag noemen.’
‘Ik let er overigens wel goed op dat ik het bedrag makkelijk kan missen. Als de prijs omlaag zou gaan, moet het niet gaan knellen.’
Je werkt hier niet om de grote auto van een van de vennoten mede mogelijk te maken. Je werkt voor het collectief
Wat merk je binnen het bedrijf van de participatieregeling?
‘Het leeft sterk. Onder de collega’s wordt het beleid van de raad van bestuur besproken en beoordeeld met het aandeelhouderschap in het achterhoofd. De medewerkers schrikken er ook niet voor terug om de bestuurders op bepaalde besluiten aan te spreken. Ik ervaar dat als zeer positief. Er is veel betrokkenheid.’
Is Alfa ook plat georganiseerd?
‘Het bedrijf heeft een tamelijk traditionele structuur met directies, teamleiders en medewerkers. Bijzonder is dat het decentraal georganiseerd is met vijftien regionale clusters, met eigen winstverantwoordelijkheid. Dat geeft veel ruimte voor initiatief en ondernemerschap. Daarnaast wordt het beleidsplan bottum-up ontwikkeld.’
Hoe moet ik me dat voorstellen?
‘De beleidsplanperiode loopt drie tot vier jaar. Bij elk nieuw plan worden de medewerkers uitgevraagd, worden er studies gedaan en commissies gevormd, met het doel om alle stakeholders erbij te betrekken. Iedereen kan met ideeën komen voor hoe Alfa zich zou moeten ontwikkelen. Op basis van alle informatie wordt een plan geformuleerd waaraan de directies in de regio’s invulling geven.’
Hoe wordt de bedrijfscultuur door de participatieregeling beïnvloed?
‘Je kunt het ook omdraaien: de coöperatieve cultuur was er al, en de regeling is het logische gevolg ervan. Ik denk dat regeling vooral voor fairness zorgt. Je werkt hier niet om de grote auto van een van de vennoten mede mogelijk te maken. Je werkt voor het collectief. Dat geeft een eerlijk gevoel en een positieve sfeer.’
