Leiders nemen vooral verantwoordelijkheid, constateert Dominique Haijtema in de nieuwe editie van 'Leiderschap is een keuze'.
Veel kennis over leiderschap maakt je zelf nog geen goede leider. Dat is een van de conclusies in de nieuwe editie van het boek Leiderschap is een keuze dat gebaseerd is op interviews met wereldleiders en managementgoeroes en haar ervaring als hoofdredacteur bij MT. Zij interviewt al 10 jaar managementgoeroes en bestuurders, las honderden managementboeken en bezocht cursussen en seminars. En toch maakte zij vele fouten toen ze zelf leiding moest geven.
Leiderschap is een reis, geen bestemming, leerde zij onlangs nog van Simon Sinek bij het seminar 'Leadership in one day' van Ben Tiggelaar. 'We work hard everyday to become the leader we wish we had', zei Sinek daar.
Hoe verschillend alle leiders ook zijn, een ding hebben ze in elk geval met elkaar gemeen: ze nemen verantwoordelijkheid. 'Het zijn gewone mensen die ongewone dingen doen', omschreef Peter Bakker het treffend. Hier alvast vier lessen die Haijtema zelf heeft geleerd:
#1: Willen leren is cruciaal
'Ik geloof dat er aspecten van leiderschap zijn die ieder van ons kan ontwikkelen, zoals leren luisteren, kunnen delegeren of meer zelfvertrouwen krijgen. De een leert dat uiteraard wat makkelijker dan de ander. Maar dan moet wel de wil aanwezig zijn om iets te leren. Wat mij opvalt is dat de managers die cursussen bezoeken vaak degenen zijn die de cursus het minst hard nodig blijken te hebben. Wie zich wil ontwikkelen, staat juist open voor verandering. Dit fenomeen is bekend als ‘preaching to the converted’.
Ik vergelijk leiderschap vaak met golfsurfen. Dat leer je ook niet door er een boek over te lezen, maar door het te gaan doen. Je kunt veel leren van anderen. Maar je hebt zeker niet alles onder controle. De oceaan is onvoorspelbaar en hoe je op de omstandigheden reageert bepaalt of je succesvol zult zijn. Er bestaat geen vaste handleiding. De een is een natuurtalent, de ander heeft veel begeleiding en ondersteuning nodig.
Vele uren oefenen
Voordat je ook maar enigszins passabel op een plank overeind kunt blijven, moet je vele uren oefenen. En net als je denkt dat je het redelijk beheerst, komt er een onverwachte golf die je aan de kant gooit of onder water trekt. Niet in paniek raken, niet bang zijn en geduld hebben zijn in het water en in het bedrijfsleven zeer nuttige eigenschappen.
Omgaan met angst
Ik heb veel geleerd tijdens het surfen. Hoe je met angst omgaat, of met tegenslag. Dat wilskracht en discipline je een eind kunnen brengen, maar dat je ook flexibel moet zijn, oftewel ‘to go with the flow’, en vooral niet moet vergeten plezier te hebben terwijl je bezig bent. Om te leren en te groeien als surfer, mens of leider moet je bereid zijn tegenslag te overwinnen. Wij zijn geneigd bij moeilijkheden af te haken, maar topprestaties vereisen doorzettingsvermogen. De Amerikaanse schrijver Charles Kettering verwoordde dit mooi: ‘Niemand was ooit de oceaan overgestoken als hij tijdens een storm uit de boot had kunnen stappen.’
Niemand was ooit de oceaan overgestoken als hij tijdens een storm uit de boot had kunnen stappen.’
#2: Weten is nog niet doen
Toen ik zelf leiding mocht geven heb ik geleerd dat ergens over schrijven iets fundamenteel anders is dan iets daadwerkelijk te doen. Van een freelance journalist die vooral vragen stelde en de vrijheid bezat van alles te ontdekken en te onderzoeken was ik ruim 2,5 jaar lang de hoofdredacteur van Management Team. Ik weet vrij veel over leiderschap, maar dat maakt me nog geen goede leider. Het zorgt er hooguit voor dat ik beter weet wat ik wel en niet kan. Ik leerde dat ik goed kan vernieuwen, resultaatgericht ben en strategisch sterk, maar weer weinig geduld of organisatietalent heb.
Ik weet vrij veel over leiderschap, maar dat maakt me nog geen goede leider. Het zorgt hooguit ervoor dat ik beter weet wat ik wel en niet kan.'
Een chaoot
Een chaoot werd ik meer dan eens genoemd. Leiderschap leer je inderdaad door de praktijk. En toch heb ik ook vele inzichten te danken aan al die boeken die ik heb gelezen en alle gesprekken die ik heb gevoerd. Ik ben ervan overtuigd dat we veel kunnen leren van anderen die ons zijn voorgegaan. Dat wij troost en herkenning, maar ook de confrontatie en uitdaging van ons beeld van de werkelijkheid vinden in de ontmoetingen met anderen.
#3: Verzet is een slechte meester voor verandering
Sommige mensen gaan volgens schrijfster Marianne Williamson liever dood dan dat ze hun overtuigingen veranderen. Zij zijn dan wel niet gelukkig, maar ze krijgen wel altijd gelijk. Zolang je niet bereid bent te accepteren dat je voor de volle honderd procent verantwoordelijk bent, zul je volgens haar nooit alles uit het leven halen wat erin zit. Marcel Derkse beschreef dat we veel kostbare energie verspillen aan verzet tegen dat wat er is. We verlangen naar iets en als het er is verlangen we weer naar iets anders. We overleven in plaats van leven. Wij zijn onzeker en verzamelen dan maar veel zogenaamde zekerheden om ons heen. Dan wordt de vorm belangrijker dan de inhoud, de regel belangrijker dan de betekenis, enzovoort.
Meebewegen
We hebben te veel mensen afgeschreven volgens Derkse en moeten weer leren elkaar als volwaardige mensen te zien en te bejegenen. ‘We gunnen het anderen niet zichzelf te zijn of te worden als we dat zelf niet zijn. Dat is bedreigend omdat we het gevoel krijgen dat we achterblijven. Het gaat er juist om dat je jezelf genoeg bent, dat het goed is.’
We gunnen het anderen niet zichzelf te zijn of te worden als we dat zelf niet zijn. Dat is bedreigend, omdat we het gevoel krijgen dat we achterblijven'
Door de shit heen
Het leven is niet altijd zo als wij het willen hebben. Als iets moois gebeurt, willen het zo lang mogelijk vasthouden, en als iets vervelend is, moet het zo snel mogelijk ophouden. Als je in de weerstand bent, weerhoudt je jezelf ervan te kunnen leren en veranderen. Het is beter om mee te bewegen. ‘Te vaak wordt gesuggereerd dat je de shit niet door hoeft. Maar je kunt niet om je eigen leven heen. Er is een schaduw-en een lichtkant, het ene kan niet zonder het andere bestaan’, zegt hij.
Zelfvertrouwen ontwikkelen
Bewuste aanvaarding van onszelf en de situatie waarin wij ons bevinden brengt ons veel dichter bij autonomie en waardigheid. Dan ontstaat ruimte om te ontdekken waar wij werkelijk naar verlangen, wat onze behoeften zijn. En als je weet waar je naar verlangt is de volgende stap het zelfvertrouwen te ontwikkelen ongeacht van wat anderen ergens van vinden.
Als je weet waar je naar verlangt is de volgende stap het zelfvertrouwen te ontwikkelen ongeacht van wat anderen ergens van vinden'
#4: Zonder liefde geen leiderschap
Leiderschap willen analyseren, verklaren, begrijpen of ontsleutelen blijkt onmogelijk. Erdoor geïnspireerd, ontroerd of gefascineerd raken kan wel. Je kunt er uren over praten, cursussen over volgen, duizenden boeken over lezen en dan begrijp je er nog niets van. En toch herken je het meteen als je het ziet of voelt. Leiderschap lijkt wat dat betreft op de liefde. Niemand kan ons daarover werkelijk onderwijzen, je moet het ervaren om het te begrijpen. Liefde is ook net zo simpel en gecompliceerd als leiderschap. Een liefdesrelatie met een persoon is al ingewikkeld, laat staan dat je dagelijks tientallen medewerkers moet motiveren en inspireren. We projecteren van alles op de ander: onze hoop, verwachtingen, dromen en teleurstellingen.
Ergens bijhoren
We willen allemaal ergens bijhoren, een waardevolle bijdrage leveren en gewaardeerd worden. Romantische films en boeken vinden net zo gretig aftrek als boeken over effectief leiderschap. En net als bij leiderschap begint liefde bij jezelf. Als je niet goed in je vel zit, kun je geen betekenisvolle relaties met anderen onderhouden. Maar wanneer zijn relaties succesvol? Daar is Marianne Williamson duidelijk over: ‘In elke relatie zou je elkaar moeten bevrijden in plaats van gevangen te zetten.’ We kunnen pas ergens in excelleren als we er echt van houden of er tenminste gepassioneerd over zijn. Het is niet iets dat je kunt ‘faken’.
In elke relatie zou je elkaar moeten bevrijden in plaats van gevangen te zetten’
We zijn niet uniek
Een van de beste lessen geeft Ricardo Semler die graag alles in twijfel trekt. Zijn succesrecept is simpel. Hij ontwierp de organisatie waar hij zelf graag zou willen werken. Of ontwikkelde de school waar hij zelf graag les had gehad. Zo uniek zijn we allemaal niet. Dus als je een idee of product hebt waar je van houdt en waar je tijd en aandacht aan besteedt is de kans groot dat het succesvol kan zijn. Doen waar je van houdt is misschien wel het beste succesrecept aller tijden.
Dominique Haijtema is psycholoog en journalist. Zij was de hoofdredacteur van het tijdschrift Management Team en werkte als verslaggever voor Nederlandse kranten als Het Parool en de Duitse krant Die Welt in Berlijn. Voordat zij als freelance journalist artikelen schreef voor Quest Psychologie, Happinez, Santé en Slow Management, deed zij ervaring op als redacteur bij het tijdschrift Management Team en Het Financieele Dagblad.
Win een gesigneerd exemplaar!
MT geeft 10 exemplaren weg van het boek Leiderschap is een Keuze van Dominique Haijtema. Iedereen kan tenslotte een (betere) leider worden. En daar biedt dit boek voldoende inspiratie voor.
Vul hier uw gegevens in en win een van de 10 gesigneerde exemplaren.
