Nu de overheid steeds verder terugtreedt, komt het aan op collectieve veerkracht. Dat is goed nieuws voor leidinggevenden.
Het huidige kabinet maakt duidelijk dat de overheid steeds minder een oplossing voor alle kwalen wil zijn. Dat is soms lastig, maar het kan ook een zegen zijn. De andere kant van de medaille is namelijk: we zullen meer zelf moeten gaan doen. Daarvoor is collectieve veerkracht nodig. Maar als we die weten te versterken, zal dat zelfs de economie aanwakkeren, omdat bedrijven productiever en winstgevender zullen gaan opereren.
Cynisme
Cynisch, zo waren de meeste reacties op het begrip ‘participatiesamenleving’, dat het kabinet recent introduceerde als steunpilaar onder zijn beleid. Maar hoe lacherig we er ook over doen, vast staat dat we het collectief zullen gaan merken, zodra allerlei taken en verantwoordelijkheden – met beperkt budget – worden overgedragen van de Rijksoverheid naar de gemeentes. Het probleemoplossend vermogen van de burgers moet worden aangesproken, zo luidt het adagium. Dat vraagt veerkracht, want veerkrachtiger burgers hebben minder steun nodig, kunnen zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden en weten hun capaciteiten en middelen optimaal in te zetten.
Gestimuleerd
Veerkracht is voor iedereen verschillend. Niet alle kinderen die onder moeilijke omstandigheden opgroeien, worden matig functionerende volwassenen. De één absorbeert de meegemaakte ellende zo hevig, dat het functioneren later sterk gehinderd wordt, een ander weet zich door tegenslag juist gestimuleerd en ontwikkelt zijn of haar veerkracht steeds sterker.
Psychologische veerkracht
Het zijn karaktereigenschappen die bepalen hoe goed iemand kan omgaan met een persoonlijke ramp, of schokkende gebeurtenissen. Voor persoonlijke veerkracht zijn zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, optimisme en zelfdiscipline van doorslaggevend belang. Helaas worden deze eigenschappen sterk bepaald door aanleg en kunnen ze daardoor maar beperkt en slechts met veel inspanning worden beïnvloed. Dat is waarschijnlijk ook de overtuiging van hen, die het onverantwoordelijk vinden dat de overheid zich steeds verder terugtrekt. Zij verwachten dat een terugtredende overheid tot gevolg zal hebben dat een hulpeloze onderklasse ontstaat.
Doelgerichtheid en sociale context
Toch valt op die aanname wel wat af te dwingen. Want niet alleen persoonlijkheidskenmerken spelen een rol, ook doelgerichtheid en een goede sociale context leveren een essentiële bijdrage aan de veerkrachtigheid van individuen. Voor doelgerichtheid is het essentieel dat een helder beeld bestaat over de eigen waarden, motieven en doelen. Heeft iemand zo’n helder toekomstbeeld, dan helpt dat om op een eenmaal ingeslagen weg voort te gaan. Met een doel voor ogen wordt het bij tegenslag eenvoudiger weloverwogen keuzes te maken.
Daarnaast vormen ook de sociale contacten een bron van veerkracht. Als je het gevoel hebt dat je op anderen kunt bouwen, krijg je ook meer zelfvertrouwen. Niet alleen contact met de directe naasten, maar ook de wijdere sociale omgeving, zoals mensen uit de buurt, medeverenigingsleden en de collega’s, zijn in dit verband van belang. Regelmatige sociale contacten, zaken echt samen ondernemen en iets voor elkaar overhebben, het versterkt allemaal de innerlijke overtuiging dat je met tegenvallende omstandigheden kunt omgaan. Gebrek aan zo'n sociale context levert vaker oplopende stress als zaken tegenzitten. Aan persoonlijkheidskenmerken kan dan misschien niet zoveel gedaan worden, aan deze sociale context wel. De contacten met familie, vrienden, buurtgenoten en collega’s aanhalen, het is voor vrijwel iedereen mogelijk.
De kans voor bedrijven
Vandaar dat we volgens mij niet zo bang hoeven te zijn voor de veerkracht van de Nederlanders. We kunnen op dit kabinet wel blijven mopperen, maar daar kopen we heel weinig voor. Wat we nodig hebben is veerkracht en als we die veerkracht weten te versterken, zal dat niet alleen de overheid goed uitkomen, maar zal dat ook voor bedrijven positieve effecten hebben. Veerkrachtige mensen zijn optimistischer, gezonder, creatiever en productiever. Kortom: ze leveren een grotere bijdrage aan de winst. En veerkracht is tot op individueel niveau best te versterken. Als we samenwerking maar echt stimuleren en de belangrijke waarden, motieven en levensdoelen voor de individuele medewerker maar verhelderen. Leidinggevenden kunnen dus aan de slag, ervan uitgaand dat zij van nature al veerkrachtig zijn en niet meehuilen met de wolven in het bos.
Foto's via Flickr
