ICT geen feestje voor techneuten

Bestuurders beslissen steeds vaker over ict, maar zijn daarbij afhankelijk van de input van de eigen ict-afdeling.

Bestuurders moeten steeds vaker beslissingen nemen waarbij ict een belangrijke rol speelt. Dat kan een fusie of reorganisatie zijn, maar bijvoorbeeld ook de invoering van Het Nieuwe Werken, of de vraag hoe sociale media nu écht strategisch benut kunnen worden voor de business. Ict wordt kortom steeds belangrijker, en de impact ervan steeds groter. Wie daarover beslist, moet dus goed weten waar hij of zij het over heeft.

Toch hebben veel bestuurders nog altijd een flinke ‘blinde vlek’ op het gebied van ict. “Ze weten bijvoorbeeld niet wat er technisch mogelijk is of wat een nieuwe tool voor hun organisatie betekent”, meent Bob Vos, directeur van ict­dienstverlener Switch. En dan kun je tegenwoordig moeilijk succesvol zijn, vindt ook Michel Vreedeveld, die als partner van Deloitte bedrijven adviseert over het benutten van technologie. “Aan de bestuurstafel moet voldoende kennis over ict aanwezig zijn om goed beslissingen te nemen en te zorgen dat het ook echt zorgt voor waardecreatie.”

Eenoog is koning

Dat het anders verschrikkelijk mis kan gaan, blijkt uit een aantal grote mislukte ict-projecten bij (semi)overheden, zoals Rijkswaterstaat, UWV, Belastingdienst en heel recent nog de politie. Maar ook de ict-verspilling bij het bedrijfsleven loopt in de miljarden (zie kader). En dat terwijl automatisering juist zou moeten zorgen voor meer efficiency. Volgens de specialisten van Deloitte en Switch ontstaan de missers niet zozeer doordat organisaties ict-kennis ontberen, maar doordat deze niet op het juiste niveau benut wordt. De werkrelatie tussen bestuurders en de technici van de ict-afdeling is van oudsher moeilijk. Veel technici zijn ‘onvoldoende ­bedrijfskundig’, terwijl bestuurders volgens hen juist weer ‘te makkelijk denken’ over wat ict allemaal kan oplossen.

Hun blinde vlek maakt bestuurders ook extra afhankelijk van de kennis van ict’ers. “Als je niet oppast, is het alsof je als bestuurder met de kalkoen over het kerstmenu staat te praten”, schetst Vos. “Dat geldt zeker bij reorganisaties of als het gaat over het outsourcen van ict. Ik ken ­organisaties die meer dan gehalveerd zijn, terwijl de ict’ers zijn blijven zitten omdat de directie niet goed kon beoordelen of zij eruit kunnen of niet. Die afhankelijkheid speelt ook bij de inzet van nieuwe technologie. De ict’er moet er maar net voor openstaan en er kennis van hebben. In het land der blinden is eenoog al snel koning. Zeker bij het MKB blijven daardoor veel mogelijkheden liggen, terwijl een directeur zich al snel laat afleiden door ‘spiegeltjes en kraaltjes’, zoals die mooie iPad op zijn bureau.”

illustratie: Martyn F. Overweel

Beslissen op onderbuikgevoel Door de groeiende behoefte aan actuele en kwalitatief goede informatie is business intelligence (BI) een onderwerp op veel directietafels. Toch heeft driekwart van de zakelijke beslissers in Nederland naar eigen zeggen onvoldoende toegang tot actuele en correcte bedrijfsgegevens. Dat bleek uit internationaal onderzoek van Vanson Bourne, uitgevoerd in opdracht van Information Builders, waarvoor 700 senior IT-beslissers zijn ondervraagd in de Verenigde Staten, Australië en veel Europese landen, waaronder Nederland. Hoewel ze in overgrote meerderheid BI als (zeer) belangrijk aanduiden, bleek 69 procent van de ­geënquêteerden de eigen bedrijfsdata niet betrouwbaar te vinden. Ook geeft de meerderheid van de ondervraagde organisaties toe dat hun datasystemen voor medewerkers niet makkelijk toegankelijk zijn.

Afhankelijkheid

De afhankelijkheid van ict-kennis is zeer herkenbaar voor iemand als Lieske Oostenbrink, manager bedrijfsvoering van de 400 medewerkers tellende Raster Groep in Deventer. De eigen ict-afdeling van deze organisatie voor welzijn en kinderopvang is relatief klein en ondersteunt alleen de kernactiviteiten op het gebied van kinderopvang en welzijn, vertelt Oostenbrink. “Wij hebben de afhankelijkheid ondervangen door de technische zorg voor ons netwerk bewust uit te besteden en bij ict-beslissingen steeds een externe ict-adviseur in te schakelen. Wij vinden dat belangrijk ­omdat deze besluiten van groot strategisch belang zijn. Het is essentieel dat ict-besluiten goed uitpakken, zodat ze medewerkers optimaal kunnen ondersteunen bij hun werk.”

Steeds vaker nemen ict-specialisten ook als ‘bedrijfskundig expert’ plaats in de boardroom of aan de directietafel. Deze CIO (Chief Information Officer) is zelf echter meestal nog volop bezig met zijn eigen ontwikkel- en emancipatieproces. Vreedeveld van Deloitte: “De CIO heeft een belangrijke taak in het overbrengen van het ict-belang op zijn medebestuurders en hen mee te nemen in nieuwe ontwikkelingen. De meerwaarde van IT als businessdriver wordt zelden onderkend. Om organisatiedoelstellingen te vertalen in succesvol ict-beleid is een juiste mix van technische kennis en businessleiderschap essentieel. Grote IT-projecten worden tot nu toe te vaak vanuit ict-afdelingen ontwikkeld. Daarmee blijft het te veel een ‘feestje’ van de techneuten.”

Glazen plafond

Veel CIO’s en IT-managers ambiëren zelf ook een bredere rol als hoogste baas van hun bedrijf. Voor 96 procent blijft dit tot op heden een droom, bleek eind 2011 uit wereldwijd onderzoek van software­gigant CA Technologies. De wil is er, maar andere bestuurders maken tot op heden meer kans om door te stromen naar de ceo-positie. Met de opmars, ontwikkeling en veranderende rol van de CIO zal het percentage dat doorstroomt tot ceo zeker groeien, verwacht Vreedeveld. “Zij worden nog meer ondernemer en nog breder bedrijfskundig georiënteerd. Een ontwikkeling die vergelijkbaar is met de huidige positie van de cfo.”

Om door hun ‘glazen plafond’ te breken, moeten CIO’s ook nog wel een aantal stappen zetten, stelt voormalig CIO Wouter Haasloop Werner. Begonnen als ict-manager werd hij later CIO bij waterbedrijf Vitens en retailconcern Maxeda. Tegenwoordig wordt hij als interim manager ingehuurd om bedrijfskundige ict-kennis aan bestuurstafels toe te voegen. “Bestuurders voelen de urgentie van ict vaak wel, maar hebben op dit gebied vaak nog een flink hiaat in hun expertise. De mogelijkheden van ict worden nog te vaak overschat en de complexiteit en de risico’s voor de organisatie juist onderschat.”

 

Bedrijven moeten ict-buddies zoeken Elke dag verliezen Nederlandse werknemers 8 procent van hun werktijd door slecht functionerende ict en hun eigen gebrekkige digitale vaardigheden. Omgerekend betekent dat een financiële strop van 19 miljard euro per jaar, blijkt uit onderzoek van de Universiteit Twente. De onderzoekers – dr. ing. Alexander van Deursen en prof. dr. Jan van Dijk – vinden de uitkomsten ‘schokkend’ vanwege de omvang van het productiviteitsverlies en omdat leidinggevenden en werknemers zich hiervan nauwelijks bewust zijn. “Computers en internet bieden veel voordeel bij het werk van de meeste Nederlanders. Maar de tijd die ze bij het gebruik van ict iedere dag verliezen, is te groot”, aldus Van Deursen. De onderzoekers pleitten dan ook voor meer ict-scholing en het introduceren van collega’s als ‘ict-buddies’. Daarnaast zien ze een brede rol weggelegd voor helpdesks die nu vaak uitsluitend naar de technische kant van een probleem kijken, maar die ook zouden kunnen adviseren over meer inhoudelijke zaken. “Met 1 procent minder tijdsverlies worden al enorme bedragen bespaard”, aldus Van Deursen.

 

De ICT-gids 2012 is uit!

Bestel hier de gids Klassieke rol

Ook de bescheidenheid die hoort bij de traditioneel ‘ondersteunende’ ict-rol zal de CIO met ambitie moeten loslaten om zijn claim to fame te maken. “De vraag is volgens mij niet of de CIO de ceo-rol kán vervullen, maar of hij deze carrièrestap daadwerkelijk gaat claimen. Dat is niet voor elke IT-manager weggelegd. De klassieke carrière in IT is nog steeds vanuit de techniek omhoog. Dat levert IT-managers op die lang niet allemaal CIO’s met boardpotentieel zijn. De vooruitzichten voor die rol op langere termijn zijn ook helemaal niet zo positief. De uitstroom van hoog opgeleide bedrijfskundigen met een IT-perspectief is nog niet groot. Ondertussen ontwikkelen andere disciplines zich wel in hoog tempo. Als zij de CIO’S voorbijstreven en ict er steeds meer ‘integraal bij doen’, dreigt juist eerder de terugval in de oude technische rol als ict-manager. De komende jaren moet blijken wat het wordt.”

Maandelijkse verspilling: 500 miljard Mislukte IT-projecten zijn goed voor een wereldwijde schadepost van zo’n 500 miljard dollar. Per maand, wel te ­verstaan. Tot die slotsom komt publicist en CTO (Chief Technology Officer) Roger Sessions in het witboek The IT Complexity Crisis, dat eind 2009 verscheen. Om critici voor te zijn, gaf hij op voorhand aan dat zijn (zeer complexe) berekening er 10 tot 20 procent naast kan zitten. Het gaat volgens Sessions ook niet om ‘de exacte omvang’, maar om ‘de gigantische omvang’. In zijn witboek beschreef hij processen om de complexiteit van ict in organisaties te verminderen. Hiervoor zet hij zich ook in als oprichter van het Consortium for Untangling Enterprise Complexity (CUEC).

Lees ook:

• ICT-klant eindelijk koning
  
• Manager ziet wel iets in BYOD
  
• KPN levert beste ict
  
• De beste ICT-bedrijven van 2011
  
• ICT-boer belooft veel, maar levert weinig