Perverse prikkels domineren de boardrooms en in de Tweede Kamer. Het bewijs: de ondergang van SNS en het debat erover.
De nationalisatie van SNS Reaal tegen de lieve som van 3,7 miljard en een slordige miljard aan garanties, was opeens een feit. De woede was daar en Jelle Brandt Corstius ontketende een storm die niet alleen Sjoerd van Keulen, maar ook het Holland Financial Center deed sneuvelen. Hij vond in Payback time voor Sjoerd van Keulen zijn bron. Terecht dat zowel Van Keulen als het HFC van het vaderlands toneel verdwijnen.
Schreeuwer
Maar dan raakt een simpele columnist als ikzelf het spoor bijster. Als schreeuwer aan de zijlijn kan ik Sjoerd de weg naar de slachtbank wijzen. Dat is mijn rol. Ik mag chargeren, smijten met hyperbolen of woede veinzen, als ik vind dat het past. Ik neem iets kleins, blaas het op en probeer er iets groters mee te illustreren. En als mensen daardoor geïnspireerd raken en in beweging komen, doe ik mijn werk goed.
Serieuze vragen
Al het nieuws en de analyses over de teloorgang van SNS Reaal vindt je in het MT-dossier.
Terecht dat er in het huis van onze democratie een debat was over de ondergang en redding van SNS Reaal. Het gaat om flink veel belastinggeld en er zijn serieuze vragen te stellen. Is de SNS bijvoorbeeld wel terecht aangemerkt als systeembank, is de ABN Amro mede schuldig omdat zij willens en wetens de gifpil naar het kleine ambitieuze (en naar bleek incompetente) SNS doorschoof. Serieuze vragen, ook over aard en effectiviteit van het toezicht. DNB kon het afglijden van weer een bank niet voorkomen. Om dat te voorkomen, willen we dan een supermachtige waakhond? Eentje die iedereen verlamt? Het zijn serieuze vragen die aan de kern raken. Geen betere plek voor dat debat dan de Tweede Kamer.
Mediageniek debat
Maar dan: het debat is mediageniek en verengt zich razendsnel tot de vraag of 5,5 ton voor de man die gaat puinruimen gepast is. Zelfs als het salaris te hoog is, verwacht ik van Kamerleden – mensen die stuk voor stuk ruim een ton per jaar krijgen overgemaakt om op hoofdlijnen het beleid te controleren – dat zij zich kwijten van hun taak. Het controleren en sturen op hoofdlijnen. Maar in plaats daarvan steggelen ze eindeloos over de vraag of vijf en een halve ton gepast is voor een man die daarmee een loonoffer van een miljoen brengt. Ik vraag me af hoe het komt dat een hele kudde – naar ik aanneem – redelijk intelligente mensen zich massaal stort op de dingen waar het niet om gaat. Ik denk dat ik het weet.
Perverse prikkels
Ze krijgen de verkeerde incentives. Perverse prikkels domineren het leven van de volksvertegenwoordigers en daarom falen ze net zo erg als topmannen die achter hun bonus najagen. De hoogste bonus voor een Kamerlid is een snedige quote in het achtuurjournaal. Hun status, hun plekje op de rots in zowel Kamer als partij, wordt bepaald door de zendtijd die ze vullen. Het bepaalt hun plekje op de lijst voor de volgende verkiezingen. De toegevoegde waarde van een Kamerlid wordt afgemeten aan de media-aandacht die hij genereert. En daarom chargeren ze, smijten ze met hyperbolen en veinzen ze woede. En anders dan bij Sjoerd van Keulen c.s. wordt de bonus niet aan het eind van het jaar uitbetaald, maar ergens in de volgende 24 uur. De kortzichtigheid en de eendimensionale prikkel die de Kamer de top van het bedrijfsleven verwijt is in verhevigde vorm aanwezig in hun eigen leven.
Een bonus!
Hun werk – hoe slecht ze het ook uitvoeren – is te belangrijk om niet in de openbaarheid te doen. Dus ik heb zitten denken hoe we die Kamerleden kunnen bewegen zich op hun kerntaken te richten. Ik dacht aan een bonussysteem. Voor elke intelligente opmerking, voor elk debat op hoofdlijnen, voor elke goede vraag die niet het achtuurjournaal haalt een extraatje. Uit te keren aan het eind van de zittingstermijn. Laat ze maar harken. Laat ze maar graaien uit de algemene middelen. Op voorwaarde dat ze zich bezighouden met hun taak. Het sturen en controleren op hoofdlijnen. Het mag wat kosten als we de Haagse taakopvatting zo kunnen tweaken dat de kortste termijn niet meer alles bepalend is.
Lees ook de eerdere columns van Arjan Zweers:
- De onvergeeflijke stilte van Latenstein en Van Keulen
- Payback time voor Sjoerd van Keulen
- Loonmatiging is zó jaren tachtig
- Groeien? Schaf de politiek af
