De iPad-scholen moeten vooral rust creëren

Maurice de Hond is voor, filosofe Joke Hermsen is tegen. Moeten we bang zijn voor iPad-scholen of ze juist omarmen?

Het dispuut heeft het grote publiek nog niet in haar greep, toch is het een belangrijke kwestie. De wedstrijd is begonnen. Wie zal er winnen: Hermsen of De Hond? De wedijver richt zich op de wenselijkheid van de iPad-school, ‘onderwijs voor de nieuwe tijd’, of – heel hip: O4NT, gepropageerd door Maurice de Hond. De Hond vindt leren net zoiets als ‘gamen’ en denkt dat gebruik van leermethoden via de iPad de kinderen bekwaam zal maken voor de nieuwe tijd. 

Fundamentalisten

Tegenover de opvattingen van De Hond staan de opvattingen van diverse anderen, waaronder die van de filosofe Joke Hermsen. Zij beroept zich op inzichten en opvattingen van Hannah Arendt, Manfred Spitzer (Digitale dementie) en Nicolas Carr (Het ondiepe, wat internet doet met ons brein). Tussen de voor- en tegenstanders van de onderwijsvernieuwing wisselen zich verwijten. Waar de een verwijst naar de taliban, wordt de ander weggezet als digifundamentalist. Die grote woorden maken één ding duidelijk: de harde bewijzen van de voors en tegens zijn dun.

Weten versus snappen

Het is ontegenzeggelijk dat de digitalisering ons veel goeds heeft gebracht, maar of er nu werkelijk beter door zijn gaan leren? Zeker, voor leren is informatie nodig. Maar informatie vergaren is slechts een deel van het leerproces. De informatie moeten we kunnen evalueren en betekenisvol integreren in dat wat we al weten. Naar mijn opvatting is er pas sprake van leren als het ons gedrag ook werkelijk verandert. Wie heeft er tenslotte geen kennis van de nadelige gevolgen van roken, een te hoog BMI en overmatig drankgebruik? Die kennis helpt lang niet iedereen. Of liever: we hebben de kennis wel, maar de kennis heeft ons blijkbaar niets geleerd, want we blijven doen wat we deden.

Leren vraagt rust

Rust en aandacht zijn voor leren essentieel, stelde Plato. Baseerde Plato zich nog op door introspectie verkregen kennis, inmiddels zijn er vanuit neuropsychologisch onderzoek wel wat aanwijzingen voor de juistheid van zijn gedachte. Als het brein zich kan ontspannen door niet voortdurend nieuwe informatie te verwerken, ontstaat het vermogen om nieuwe inzichten te verwerven. Terwijl we niets doen blijft onze geest actief, we krijgen in de gaten wat er allemaal voor ons geestesoog verschijnt. Overbelasting door voortdurende prikkeling remt die creativiteit juist. Rust en aandacht helpen ons betekenisvolle kennis creëren. We worden ons bewust van dat wat we nog niet eerder bedacht hadden, waardoor we verder komen dan alleen weten. Rust en aandacht geven ons de gelegenheid zaken te begrijpen.

Informatie is geen kennis

Kennis is zaligmakend. Met diezelfde premisse hebben we bijvoorbeeld kennis gemaakt toen bedrijven CRM-systemen gingen gebruiken. Uitgebreide klant- en marktinformatie hebben gemaakt dat we veel, heel veel weten. Informatie is koning. Maar al die informatie heeft onze sociale vaardigheden niet verbeterd en daarom krijgen we allemaal regelmatig betekenisloze 'klantgerichte' mail, of worden we gebeld door accountmanagers die niet in ons welzijn maar meer in onze portemonnee geïnteresseerd zijn.

One size doesn't fit all

Het ene bedrijf weet vanuit de CRM-informatie echte kennis te genereren, terwijl het andere bedrijf blijft steken in het domweg vullen van het systeem met nieuwe informatie. Zo is ook het ene kind prima geschikt voor het vrijere Montessori-systeem, terwijl de ander floreert bij een strakke klassikale structuur. De vraag zou dan ook niet moeten zijn wie de sterkste argumenten heeft in het onderwijsdebat, maar voor wie welke vorm van leren het meest stimulerend is. Evenals bij bedrijven, geldt ook voor scholen: one size doesn't fit all. Als het bij A. werkt, hoeft het bij B. nog niet te werken. De 'one size fits all'-gedachte is een vorm van denken die gebaseerd is op informatie en niet op betekenisvolle kennis. 

iPad en Ritalin

Als de Steve Jobs-scholen in staat zijn rust te creëren, waarmee de nieuwe generatie in staat blijkt te zijn zelf uit informatie kennis te creëren, zal het een mooi initiatief blijken. Als de informatie-overdaad alsmaar toeneemt, zal dit nieuwe onderwijs vooral onrust creëren. Gelukkig kunnen we de iPad-kinderen daar ook weer mee helpen. Dan zetten we ze collectief aan de Ritalin… 

MEER BIJDRAGEN VAN CEES SCHENK?

• Hoe ondernemen het zelfvertrouwen versterkt
• Reorganiseren? Geef medewerkers ruimte
• To Do: stoppen met To Do-lijstjes
• Alle bijdragen van Cees Schenk