“We leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk”, luidt het credo van Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid. Het is verdomd moeilijk om je daar bewust van te zijn als je er middenin zit. Je ziet en voelt je de snelle veranderingen wel, maar je hebt niet in de gaten hoe groot de totale verschuiving is die plaatsvindt. Die gaat immers minder snel dan alle uitingsvormen ervan. Voor dat besef hebben we een flinke crisis nodig. Et voilà.
We hebben al bijna 2 weken overleefd – althans, verreweg de meesten van ons. Als je zelf niet geveld was door de griep, was je als ondernemer in opperste staat van paraatheid. Het is momenteel vooral crisismanagement en -communicatie. Bij ons thuis is het net een callcenter. We zoomen en skypen van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat.
Ik sprak de afgelopen weken met ondernemers in allerlei soorten en maten. Sommigen van hen waren zzp’er, anderen leidden groeibedrijven. Sommigen hadden plots met een compleet lege agenda, anderen hadden opeens te veel personeel. Sommige waren in ongeloof en gedesoriënteerd, anderen volledig in de actiemodes.
Blijven dromen
Nu de realiteit begint in te dalen, is het voor iedereen ‘alle hens aan dek’. Dat betekent nog langere dagen draaien dan je al deed. I feel you. Toch denk ik ook dat er een enorme kans voor ondernemers ligt om dit proces heel bewust door te maken. We kunnen nu als het ware van bovenaf kijken naar hoe we onze bedrijven de afgelopen jaren runden.
Als ondernemer doe je er alles aan om je bedrijf overeind te houden. Probeer je niet volledig mee te laten voeren door het nieuws, je eigen denken en alle emoties die hierdoor worden veroorzaakt. Bekijk het van dag tot dag, misschien zelfs van uur tot uur en blijf tegelijkertijd dromen van het moment dat dit allemaal achter ons ligt en van hoe je daar als nieuw mens, als nieuwe ondernemer uitkomt. In een misschien wel heel nieuwe wereld, een nieuw tijdperk, zoals Rotmans het noemt.
GroenLinks-leider Jesse Klaver, hield een prachtig betoog in de Tweede Kamer, een beetje van hemzelf en een beetje van Rutger Bregman. Het ging over de homo empathicus in tegenstelling tot de homo economicus. Over survival of the kindest in plaats van survival of the fittest. Over de enige vraag die er nu echt toe doet: hoe kan ik jóu helpen? Dit gaat allemaal over het hogere bewustzijn, dat wordt aangewakkerd in tijden van crisis. Dat is het grote cadeau van deze werkelijkheid.
Onthoud dit
Wij leren nu versneld dat vertrouwen veel beter is dan controle, want ineens werkt iedereen thuis en zie je hoe betrokken mensen blijven. Wij leren nu dat er voor elkaar zijn het enige is wat er echt toe doet. Wij leren nu dat je echt niet de hele wereld over hoeft te vliegen om samen te kunnen werken. Wij krijgen allerlei lessen mee, terwijl wij ons huis staan te stutten tijdens de aardbeving. “Onthoud dit,” zei Klaver telkens in zijn verhaal.
Het gaat nu ook over de vitale beroepen. We applaudisseerden met kippenvel voor alle helden in de zorg. En terecht. Ik heb me er al heel lang over verbaasd dat ik met het opzetten en runnen van een pr-bureau vijf keer zoveel kon verdienen als iemand die mijn eerstgeborene stond de reanimeren in 2008. Hoe we dat op een dag toch moeten uitleggen.
Nu zwaaien wij met de kinderen nog uitbundiger naar de vuilnismannen die elke morgen door onze straat rijden om onze zooi op te ruimen voor een habbekrats. Nu sturen we nog meer complimentjes naar de juffen en meesters die alles op alles zetten om onze kinderen thuis ook van inspirerend en divers onderwijs te voorzien. Recentelijk moesten zij nog op het Malieveld schreeuwen om meer aandacht van de politiek.
Anderen verder helpen
En zeker, ondernemer: jíj mag er ook zijn. Al redden de meesten van ons waarschijnlijk geen levens: we creëren wel banen, zijn dikwijls in een positie waarin we mensen mogen motiveren en inspireren, leveren onze bijdrage aan de economische stabiliteit van het land en verlenen diensten die anderen verder helpen. Toch?
Als dat nog niet het geval is, dan gebeurt dat nu wel. Ik zie via social media tal van ondernemers zelfs gratis hun diensten aanbieden nu het erop aankomt. Ineens realiseren we ons weer dat het om ‘ons’ gaat, niet om ‘mij’. Om de vraag: hoe kan ik jóu helpen? Op weg naar een nieuw tijdperk.
Nieuwe ondernemer
Als deze storm is gaan liggen, zal er een nieuwe ondernemer opstaan die vooral streeft naar maatschappelijke winstmaximalisatie. Zoals we ze afgelopen jaren al steeds meer tegen kwamen bij de diverse impact hubs of in het B Corp-netwerk. Ondernemers die vanuit hun kern willen bijdragen aan de SDG’s, de sustainable development goals van de Verenigde Naties.
Niemand is na deze crisis nog geïnteresseerd in die nóg grotere leasewagen. Niemand heeft hierna nog zin om te luisteren naar gebral tijdens een ondernemersborrel. In plaats daarvan zetten ondernemers hun creativiteit, hun daadkracht en netwerk in om Nederland weer op te bouwen.
En niet te vergeten: mensen op de vlucht te verwelkomen die al heel lang – en nu zelfs zwaarder – getroffen worden. Omdat we ons eindelijk realiseren dat we allemaal dezelfde mensen zijn. Survival of the kindest.
Houd moed. We doen het best goed.
