Biologische wijnen zouden een streepje vóór moeten hebben op hun reguliere soortgenoten. Maar volgens deze 5 inzichten is dat niet vanzelfsprekend.
‘Als je niet in staat bent om druiven biologisch te cultiveren, dan kun je net zo goed maar helemaal geen druiven meer laten groeien.’
Deze boude uitspraak deed Jean-Guillaume Prats, de president van Moët-Hennessy Estates & Wines, tijdens het evenement Wine Vision afgelopen jaar ten aanzien van het investeren in luxe segment van wijngaarden. In biologisch of biodynamisch gecultiveerde wijngaarden om precies te zijn.
Biowijnen zijn bepaald niet nieuw. Maar ze lijken wel steeds meer in opmars. Vijf inzichten over dit fenomeen.
#1. Wat is biologische of biodynamische wijn eigenlijk precies?
Hoewel de termen organisch, duurzaam, biologisch en zelfs biodynamisch cultiveren van wijn rustig door elkaar worden gebruikt, is waar het nu precies omgaat niet altijd even helder, net als het onderscheid tussen de diverse vormen.
Wijnboeren in de biologische sector beschouwen chemische middelen als taboe. Ouderwetse middelen, zoals Bodeauxse pap gebruiken ze wel. Wijnexpert Ronald de Groot uitte over dit laatste meerdere malen kritiek. Zo schreef hij: ‘Dit bestrijdingsmiddel bevat grote hoeveelheden koper, een zwaar metaal dus, dat zich ophoopt in de grond en daar alle micro-organismen doodt. Het is echter het enige middel dat biologische boeren bij de behandeling van meeldauw ter beschikking staat, dus zeker in vochtige jaren is het onontbeerlijk.’
De biodynamisch werkende wijnboer gaat nog een stap verder. Dit is bijna een religie. Aan deze methode ligt het antroposofische gedachtengoed van de Duitser Rudolf Steiner ten grondslag. Biodynamische boeren gaan uit van een directe relatie tussen grond en kosmos. De verzorging van de wijngaard is hierbij gebaseerd op de stand van zon, maan en sterren.
Homeopathische middelen worden gebruikt voor de bestrijding van ziekten in de wijngaard. Ook wordt getracht om geen, of in ieder geval minder sulfiet toe te voegen. Is de biodynamische boer streng in de leer, dan kan hij het Demeter keurmerk verdienen. Wie voldoet aan de Europese verorderning voor biologische landbouw kan het EKO-keurmerk verdienen dat wordt uitgegeven door Skal.
#2. Controversie rond weigering pesticiden te spuiten
Dat niet iedereen staat te juichen om volgens de biodynamische visie pesticiden geheel terzijde te schuiven, bleek enkele jaren terug in de Franse Bourgogne. De biodynamische wijnmaker Emmanuel Giboulot negeerde richtlijnen om zijn wijngaard te besproeien met een pesticide tegen de cicadelle, het diertje dat de ziekte flavescence dorée veroorzaakt. Hij weigerde te spuiten, omdat de insecticide ook fataal zou zijn voor andere insecten, zoals bijen en de biodiversiteit van zijn wijngaard zou aantasten. Giboulet hing vervolgens een boete van 30.000 euro en zelfs een gevangenisstraf van zes maanden boven het hoofd.
Uiteindelijk kreeg hij een boete van duizend euro opgelegd, waarvan de helft voorwaardelijk. Giboulet ging in hoger beroep: ‘Ik voel me niet schuldig,’ zo zei hij in een reactie in de Franse krant Le Monde. ‘Het is onaanvaardbaar dat we tegenwoordig bang moeten zijn om een standpunt in te nemen.’
Hij stond niet alleen in zijn visie. Met een online petitie tegen het proces werden meer dan een half miljoen handtekeningen verzameld. Sommige wijnmakers steunden Giboulet, anderen beschuldigden hem ervan dat hij de hele Bourgogne wijnstreek in gevaar had gebracht.
Giboulet won overigens zijn hoger beroep. De oproep om met pesticiden te spuiten was illegaal geweest, zo oordeelde de rechtbank in Dijon. Er was geen goedkeuring gegeven door het ministerie van landbouw in Parijs. En van een serieuze bedreiging van de wijngaarden door de cicadelle was volgens de rechter ook geen sprake geweest.
#3. Hoe zit het met de toevoeging van sulfiet?
Wijn bevat van nature al wat sulfiet, de stof komt vrij bij het gisten van druivensap. Toch wordt er meestal ook nog sulfiet toegevoegd, omdat dit wijn beschermt tegen oxidatie. Zo is de wijn langer houdbaar en wordt het ontstaan van schadelijke bacteriën en schimmels in de wijn voorkomen. Hoe meer suiker de wijn bevat, hoe meer sulfiet moet worden toegevoegd.
Overigens zijn hier wel strikte richtlijnen aan verbonden. Zo mag rode wijn maximaal 160 mg sulfiet per liter bevatten en witte wijn en rosé maximaal 210 mg per liter. Voor enkele zoete wijnen zijn hogere hoeveelheden toegestaan.
Het idee dat in biologische en biodynamische wijnen helemaal geen sulfiet zou zitten, is dan ook een misverstand. Wijnproducenten die zo natuurlijk mogelijk willen werken, proberen wel het gebruik van sulfiet tot het uiterste beperken. Dit geldt bijvoorbeeld voor Jean-François Vaillant, biodynamische wijnmaker in de Franse Anjou, wiens wijnen door MT huissommelier Jan-Willen van der Hek van harte worden aanbevolen.
#4. Is biodynamische wijn nu aantrekkelijker voor de consument of voor de wijnmaker?
Vorig jaar verscheen een studie van onderzoekers van de Spaanse Universitat de Barcelona, de Californische Sonoma State University en de Italiaanse Università San Raffaele en Università degli Studi di Macerata. Zij merkten op dat wijnmakers steeds vaker kiezen voor het toepassen van duurzame, biologische of biodynamische technieken op hun wijngaarden.
Maar waarom eigenlijk? Dat vroeg het internationale onderzoeksteam aan ruim 260 wijngaardeigenaren in Italië, Spanje en Californië. De meerderheid van de wijnmakers in alledrie de regio's geloofde dat duurzame cultivatie een duidelijke economisch voordeel had.
Wel verschilde per land welk voordeel de wijnboeren zagen. Zo geloofde de meerderheid van de Spaanse wijnmakers dat ze zouden profiteren van het actief naar klanten uitdragen van hun duurzame technieken. Ook waren ze van mening dat dit de relatie met hun distributeurs zou verbeteren. Kortom, groen zijn zou hen extra aandacht bezorgen.
De Italiaanse en Californische wijnmakers dachten dat het toepassen van duurzame strategiëen hen vooral zou helpen met het verminderen van kosten. Duurzaam werken leidt tot minder verspilling, en dat zou hen operationeel efficiënter maken. En – geen onbelangrijk detail – vrijwel alle wijndomeinen waren ervan overtuigd dat hun wijn dankzij de duurzame aanpak beter smaakten.
Tot slot wezen de onderzoekers erop dat alle wijndomeinen uit het onderzoek klein tot middelgroot waren. De meeste wijndomeinen waren familiebedrijven. Dit laatste vormt volgens hen ook vaak de reden waarom biologisch gecultiveerd wordt: men wil het milieu en hun bedrijf beschermen en bewaren voor toekomstige generaties.
Opvallend genoeg wezen eerdere onderzoeken uit dat consumenten niet per se altijd bereid zijn meer te betalen voor een eco-label. Dit bleek in ieder geval uit een onderzoek uit 2012 van UCLA’s Institute of the Environment and Sustainability over biologische wijnen uit Californië.
Enerzijds werden ze wel als kwalitatief beter aangemerkt, bijvoorbeeld in de rankings van de Wine Spectator, en zouden dus wijnen moeten zijn waar de consumenten meer voor zouden willen betalen, maar zodra er een ecologisch label op zat, wilde de consument juist minder betalen. Californische biologische wijnen zouden volgens de onderzoekers nog altijd last hebben van het imago van ‘hippie-wijn’: doordat er minder sulfiet is toegevoegd, verandert die sneller in azijn.
#5. Biowijnen smaken puurder
In 2005 besloot de jonge Duitse wijnmaker Patrick Kampf, toen hij de leiding van zijn vader over hun familiewijndomein overnam, een nieuwe weg in te slaan. Ondanks het hele machinepark waar zijn vader door de jaren heen in had geïnvesteerd, zou de wijngaard voortaan op biodynamische wijze gecultiveerd worden.
Inmiddels wordt Kampf beschouwd als een van de grote talenten uit zijn regio. Ook oud-sommeliers Eleonora Costa en Luigi Armanino maken op het Italiaanse domein Crealto sinds 2008 wijnen op biodynamische wijze. MT huisommelier Jan-Willem van der Hek prijst hun wijnen van harte aan als ‘vrolijke, doordrinkbare wijnen die iedereen weet te appreciëren’.
Of neem Jean-François Vaillant, die zijn 55 hectare wijngaarden in de Anjou volledig biodynamisch cultiveert ondanks het feit dat dit vooral veel handwerk oplevert aangezien de hulp van machines amper kan worden ingeroepen. Maar Van der Hek roemt ook Valliant’s Domaine les Grandes Vignes Anjou 'La Varenne du Poirier' die ‘op perfecte wijze laat zien hoe een pure stijl chenin moet proeven'.
Bovenstaande wijnmakers maken bepaald geen zompige oude geitenwollensokkenwijnen. Dat imago lieten biowijnen eigenlijk al vijftien jaar geleden achter zich. Deze wijnmakers laten echter zien dat hun bio-aanpak ook echt tot betere wijnen leidt. En dat is uiteindelijk voor hen ook de reden voornaamste reden waarom ze dit doen, om zo nog puurdere wijnen te kunnen maken. In de woorden van Kampf: ‘Minder wijn, maar toch meer wijn, van meer kwaliteit.'
Lees meer over wijn:
-
Hoe kunnen supermarktwijnen zo goedkoop zijn? Vier inzichten
-
Vijf redenen om Portugal als wijnland in de gaten te houden
-
Maak kennis met MT's huissommelier: Jan-Willem van der Hek
