Tien jaar Frans van Houten: transformeren en kralen rijgen

Philips wist zich in de tien jaar tijd dat Frans van Houten er ceo is van een moloch in licht, consumentenelektronica en huishoudelijke apparaten (televisies, lampen, broodroosters, koffiezetters en airfryers) om te turnen tot een bedrijf gespecialiseerd in producten voor de gezondheidzorg. De beurskoers van Philips krabbelde op van 12 euro in 2011 tot ongeveer 45 euro nu.

Van Houten leidde de transformatie. De verkoop van de tak huishoudelijke apparaten is de laatste stap in de metamorfose en zal naar verwachting in Q3 zijn afgerond. Drie Chinezen hebben interesse en zouden bereid zijn er drie miljard euro voor te betalen.

Lange, ingewikkelde reis

Met die verkoop eindigt een lange, ingewikkelde reis. In 1891 startten de gebroeders Philips een gloeilampenfabriek die uitgroeide tot een machtige alleskunner.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw telde Philips 412.000 medewerkers, waarvan 91.000 in Nederland. Het concern was op zijn piek en maakte veel verschillende producten: van computers tot koffiezetters, van lp’s tot scheerapparaten. Het had een eigen verzekeringsmaatschappij, een eigen reisbureau, een eigen woningbouwvereniging en verzorgde de studiefinanciering voor de kinderen van werknemers.

Het Natuurkundig Laboratorium (NatLab) stond mondiaal bekend als een uitvindersparadijs en werd de kraamkamer van vele vindingen, waaronder de muziekcassette, de cd en de dvd.

Philips groeide organisch lekker door en maakte deel uit van wat later de conglomerate boom werd genoemd: de periode eind jaren zestig waarin bedrijven steeds groter werden door van alles en nog wat over te nemen, zonder noodzakelijke samenhang. Dat klonk verstandig vanuit het oogpunt van risicospreiding, maar bleek later vooral een boekhoudkundige werkelijkheid. Conglomeraten zijn door hun gebrek aan focus juist zwakker dan gedacht. Back to the core, werd daarom het devies in managementland. Ook voor Philips. Jan Timmer, die in 1990 aantrad als topman, had de schone taak dit te realiseren. Hij trof een bedrijf aan in malaise en het was lang niet zeker of Philips überhaupt zou overleven.

Hard en diep snijden

Tussen 1990 en 1996 sneed Timmer met Operatie Centurion hard en diep. Het concern nam vlak voor, tijdens en na Timmer afscheid van een serie onderdelen: machinebouwer Holland Signaal, de witgoeddivisie, chipmachinemaker ASML, platenmaatschappij Polygram en automatiseerder Origin.

Timmer werd in 1996 opgevolgd door Cor Boonstra, die Philips nog steeds zag als een ‘bord spaghetti’ waar meer lijn in moest komen. Vooral aan de gezondheidskant deed Boonstra overnames die de basis voor het huidige Philips legden.

Na vier jaar werd hij vervangen door Gerard Kleisterlee. Die bleef tien jaar op zijn post, met als historische wapenfeiten: het afscheid van de halfgeleiders en het schrappen van ‘electronics’ als achternaam. Ook Kleisterlee hamerde erop dat Philips vooral om lifestyle en gezondheid moest draaien.

In 2011 treedt Frans van Houten aan. Op dat moment zijn er nog drie onderdelen: gezondheidszorg (MRI-scanners, CT-scans, bewakingsapparatuur), verlichting en huishoudelijke apparaten: persoonlijke producten en televisie. Meer dan de helft van de omzet komt van de laatste twee divisies die op dat moment al duidelijk over hun piek zijn. Met televisies verloor Philips het op schaalgrootte van ‘de Koreanen’. Onder het motto ‘om te winnen moet je keuzes maken’ gaat Van Houten met frisse moed aan de slag.

Philips keerde niet terug naar zijn core (lampen), maar koos heel bewust voor het verder uitbouwen van de divisie Medical Systems, die overigens al in 1927 werd opgericht. Een op het oog logische keuze gezien de demografische ontwikkelingen (vergrijzing) en de marges die er te behalen zijn. Het noemt zich nu ‘een toonaangevende aanbieder van gezondheidstechnologie die zich richt op het verbeteren van de gezondheid van mensen en het bereiken van betere zorgresultaten binnen het gehele gezondheidscontinuüm, van gezond leven en preventie tot diagnostiek, behandeling en thuiszorg’.

Tien jaar Frans van Houten bij Philips

2011

‘Een opsplitsing is niet aan de orde’, zei Philips-topman Frans van Houten stellig nadat beleggersvereniging VEB suggereerde dat Philips in delen meer waard is dan als geheel. ‘Philips is een gediversifieerde industriële onderneming en dat blijft zo.’

Maar Philips moest dat jaar drie winstwaarschuwingen afgeven en boekte een megaverlies van 1,3 miljard euro. De beurskoers zakte in. Dus greep Van Houten toch in en verlegde de focus naar één kernactiviteit: gezondheidszorg. Een groeimarkt vanwege de toenemende vergrijzing van de wereldbevolking. En een markt met hogere winstmarges dan lampen en huishoudelijke producten.

2012

Van Houten sluit een joint venture met het Chinese TPV Technology onder de naam TP Vision voor het ontwerp, en de productie, distributie, marketing en verkoop van Philips-televisies.

Een paar maanden later Philips krijgt met LG een boete van 509 miljoen euro boete vanwege frauduleuze kartelvorming in de tv-markt. Tussen 1996 en 2006 maakte Philips in het grootste geheim afspraken met zes concurrenten als Samsung en Toshiba over de prijzen van beeldbuizen.

2013

De voorgenomen verkoop van de Lifestyle Entertainment groep (Audio, Video, Multimedia en Accessoires) aan het Japanse Funai Electric Company ketst af. Met de verkoop zouden tweeduizend medewerkers overgaan naar de Japanner. Koninklijke Philips Electronics N.V. verandert nu ook officieel van naam, de nieuwe naam is Koninklijke Philips N.V

2014

Philips verkoopt alsnog haar Lifestyle Entertainment-divisie (audio, video) aan het Amerikaanse Gibson Guitar Corporation voor 135 miljoen dollar. Negentienhonderd werknemers gaan over.

Ook verkoopt Van Houten zijn 30 procent aandeel in TP Vision en stopt met de productie en verkoop van televisie.
Later dat jaar ontstaat er gedoe in Amerika. Een stillegging van de productie van CT-scanners leidt tot een schadepost van 225 miljoen euro.

2015

Philips splitst zich op in twee aparte zelfstandige bedrijven, één voor verlichting en één voor gezondheid en consumenten (Healthtech). Ook neemt het dat jaar Volcano Corporation over, een producent van ultrasone katheters en beeld- en meetapparatuur voor bloedvaten.

2016

Van Houten verzelfstandigt de lichtdivisie en brengt die naar de Amsterdamse beurs. Na ruim 128 jaar neemt Philips afscheid van waarmee het allemaal begon: lampen.

Ook koopt Philips medisch sofwarebedrijf Wellcentive. En na een moeizame zoektocht lukt het Philips eindelijk zijn led-divisie Lumileds te verkopen. Een groep investeerders onder leiding van Apollo Global Management neemt 80,1 procent van de aandelen over voor een bedrag van 1,4 miljard euro.

2017

Dit jaar staat volledig in het teken van overnames van medtech-bedrijven. Het begint met de koop van RespirTech, producent van apparatuur voor chronische longaandoeningen. Gevolgd door de overname voor 1,9 miljard euro van het Amerikaanse Spectranetics, gespecialiseerd in beeldtechnologie via katheters van bloedvaten.

Van Houten neemt ook een belang in startup CardioProlific en koopt producent van hersenscanapparatuur Electric Geodesics Inc. Daarna worden app-producent van zwangerschapsbegeleiding Health & Parenting en Tomtec (analyse van echo-beelden) aan het portfolio toegevoegd. Ook VitalHealth uit Ede, een softwarebedrijf voor online zorgverlening wordt ingelijfd.

Minpunt van 2017 is de tweede reprimande van de Amerikaanse toezichthouder FDA: de kwaliteitsbewaking bij de productie van twee typen defibrillatoren bleek ondermaats.

2018

Philips Lighting gaat verder onder een nieuwe naam, Signify. En de rechten ophet gebruik van de merknaam Philips voor audio-apparaten gaan naar het Chinese TP vision na het faillissement van Gibson. Daarna start er weer een kooprace. EPD Solution, een producent van 3D-beeldvormende software voor het hart, wordt voor 250 miljoen euro gekocht, net als Remote Diagnostic Technologies, producent van patiëntmonitors en defribrilators, en softwarefirma Blue Willows Systems, gespecialiseerd in locatie monitoring van patiënten.

2019

Philips neemt de divisie gezondheidszorg informatie systeem over van de firma Carestream Health.

2020

De Amerikaanse overheid schrapt in dit coronajaar zonder opgaaf van redenen 70 procent van een grote order voor beademingsapparaten. Met de opdracht was 647 miljoen dollar gemoeid, zo’n 544 miljoen euro.

Ook maakt Van Houten bekend de huishoudelijke tak te gaan verkopen. Airfryers, Senseo-apparaten en stofzuigers verlaten als laatste der mohicanen het concern. Philips behoudt wel de elektronische tandenborstels en scheerapparaten binnen boord: persoonlijke verzorging blijft onderdeel van een goede gezondheid.

Met het afstoten van de huishoudelijke en consumentenelektronica is de afslanking van Philips voltooid. Het concern is sindsdien volledig gericht op gezondheidstechnologie. Dat blijkt maar weer uit de laatste overname van 2020: het Amerikaanse BioTelemetry, gespecialiseerd in online hartbewaking. Prijs: 2,8 miljard dollar (2,3 miljard euro).

Philips telde bij het aantreden van Frans van Houten 125.000 medewerkers. Tien jaar later zijn er dat een slordige 80.000 (waarvan 11.000 in Nederland).

Goed jaar voor Philips

2020 was overigens een goed jaar voor Philips, hoewel de VEB meer ambitie verwacht. Het begon slecht, maar vanwege de grote vraag naar apparatuur die helpt bij het vaststellen en behandelen van corona heeft Philips toch meer kunnen verkopen, zo blijkt uit de jaarcijfers over 2020. De omzet groeide met 3 procent, en de winst bleef met 1,2 miljard euro op peil.

Ondertussen kwamen er meer bestellingen binnen dan het jaar ervoor, en groeide het orderboek met 9 procent.  Dat gaf kennelijk genoeg vertrouwen om begin 2021 maar meteen nog een overname te doen: een Amerikaans bedrijf dat software levert om data tussen verschillende medische apparaten uit te wisselen. De koopsom bedroeg 635 miljoen dollar (523 miljoen euro).