Meer dan 20 medewerkers van France Telecom maakten al een eind aan hun leven. Hoe voorkomt u dat het bij u ook zover komt?
1 Zoek hulp
"Een cliënt van mij rekende al lang op een promotie. Hij had daar veel tijd en energie in gestoken. Toen het moment daar was, kreeg iemand anders de baan. De man vond dat bijzonder krenkend. Hij sneed zijn polsen door."
Gelukkig overleefde de man in kwestie de zelfmoordpoging, vertelt de in arbeidsgerelateerde klachten gespecialiseerde psychotherapeute Carien Karsten. "Maar het was een zeer serieuze poging, die rechtstreeks verband hield met zijn werk."
De zelfmoordgolf onder medewerkers van France Telecom is dan ook geen typisch Frans fenomeen, denkt Karsten. "Het gevoel niet gehoord te worden kan zorgen voor woede en machteloosheid. Dat kan mensen over het randje duwen. Het zou bijvoorbeeld kunnen gebeuren bij TNT. Denk aan al die postbodes van wie de baan nu op de tocht staat. Vorig jaar deed een postbode al een suïcidepoging naar aanleiding van de verslechtering van de werkomstandigheden."
Werknemers die merken dat ze in psychische nood komen adviseert Karsten om professionele hulp te zoeken. Grote bedrijven hebben daarvoor vaak een maatschappelijk werker of bedrijfsarts in dienst en anders is er altijd nog de huisarts. Helaas hebben werknemers met extreme werkstress dat zelf vaak te laat in de gaten. "De blik vernauwt en mensen komen in een dissociatieve toestand. Ze zien geen alternatieven meer, slaan aan het piekeren en kraken zichzelf af. Dat is hét moment om hulp te zoeken."
Karsten ziet steeds meer mensen antidepressiva slikken. Zorgelijk, vindt ze: "Het werk wordt gemedicaliseerd. Dat is erg ongezond."
2 Doe niet als oude Japanners
In Japan is ‘dood door overwerk' een bekend fenomeen. Ze hebben er zelfs een woord voor: karoshi. "De oudere generatie Japanners gaat door tot het werk af is", vertelt Japanspecialist Rien Segers vanuit Osaka. "Ze kunnen alleen leven met perfecte resultaten. Als ze niet goed presteren, schamen ze zich tegenover hun collega's en familie. Mensen werken zich letterlijk dood."
Diezelfde schaamtecultuur drijft Japanse managers tot zelfmoord als de resultaten tegenvallen. Door de slechte economie is het aantal zelfmoorden de laatste 10 jaar sterk gestegen. De Japanse overheid probeert met veel verplichte feestdagen het aantal werkuren terug te dringen. "Dat is de enige manier waarop de oudere generatie gedwongen kan worden minder te werken. Ze zijn bang om meer dan vijf dagen vakantie op te nemen."
Er zijn meldpunten voor werknemers die lijden aan extreme stress, maar de echte risicogevallen durven geen hulp te vragen, zegt Segers. Gelukkig is er ook goed nieuws: "Japanners onder de 35 lijken steeds meer op hun westerse collega's. Liever drinken ze dure cappuccino's en vliegen ze de wereld over dan dat ze zich doodwerken voor een bedrijf. Ze werken om hun hobby's te kunnen betalen."
3 Reorganiseer niet
Zo'n 10 procent van werkend Nederland vertoont signalen van burnout, zegt arbo-onderzoeker Jan Popma. "De werkdruk in Nederland is het hoogste van Europa. Daarbij gaat het niet om het aantal gewerkte uren, maar de druk die mensen ervaren en de arbeidsproductiviteit per gewerkt uur. Dat geldt zeker voor parttimers."
Popma schat dat jaarlijks zeker 100 Nederlandse werknemers door hun werk tot zelfmoord worden gedreven. Niet alleen stress, maar ook pesten noemt hij als mogelijke aanleiding. En reorganisaties. "De werkonzekerheid die daarbij hoort roept bij sommige mensen een existentiële angst op. Meerdere onderzoeken leggen een verband tussen reorganisaties en alcohol- en drugsgebruik, het gebruik van antidepressiva, tot zelfmoord aan toe. Dat geldt niet alleen voor mensen die ontslagen worden. Juist na afloop van reorganisaties schiet het verzuim omhoog. In de psychologie wordt wel gesproken over lay-off survivor sickness; werknemers die een reorganisatie overleven, maar vervolgens ziek worden door toegenomen werkdruk, schuldgevoel – waarom ben ik gespaard? – en blijvende onzekerheid."
Structurele oplossingen heeft Popma niet. Het echte probleem is volgens hem ‘het kapitalistisch systeem'. "Bedrijven die de concurrentie voor willen blijven moeten hun productieproces voortdurend optimaliseren. Dat zorgt voor minder rustmomenten en dus meer werkdruk."
