In De Bubbel verruilt hoofdpersoon Anna haar suffe universiteitsbaantje in Amsterdam voor een droombaan. Een uitdagende marketingfunctie bij een flitsende start-up in Londen. Het avontuur loopt anders dan verwacht. Start-up Imagebuilders blijkt niet louter het paradijs voor creatievelingen. Anne raakt verstrikt in procedures en ellenlange vergaderingen over randzaken. Carrière maken in het bedrijf doe je niet door goed werk af te leveren, maar door jezelf populair te maken. Likes harken met foto’s op het intranet en je laten gelden op de met drank en drugs overladen bedrijfsfeestjes.
De hackersmentaliteit zorgt ervoor dat er niet altijd wordt nagedacht over de morele implicaties
En dan heeft Anna als vrouw een extra achterstand in de ‘bro culture’ die in techsector heerst. Ze ontdekt dat een mannelijke collega in dezelfde functie 30 procent meer verdient. Promoties worden ook verdiend op de golfbaan, maar daar zijn vrouwen niet welkom.
Weinig oog voor ethiek
Vanzelfsprekend worden in een roman de zaken scherp aangezet. ‘Je wil mensen toch wegtrekken van Netflix’, zegt Kanis. ‘Maar het schuurt dicht tegen de werkelijkheid aan.’ Denk niet dat de auteur een hekel heeft gekregen aan de techwereld. Als zelfstandig start- en scale-up-adviseur is ze nog altijd werkzaam in de techbusiness. ‘Tech heeft de wereld nog heel veel te bieden. De drang naar creativiteit en persoonlijke ontwikkeling is ongekend. Het is goed dat zaken als agile werken en Google design sprints door andere sectoren worden overgenomen.’ Zelfs Kanis’ boek is via Silicon Valley-methoden tot stand gekomen. De uitgever werd als een venture capitalist bestookt met data over potentiële kopers en gedurende het ‘agile’ schrijfproces werden verhaallijnen op scrumboards uitgewerkt.
Het hoge tempo in de techwereld leidt er volgens haar wel toe dat er niet altijd even veel oog is voor ethische kwesties. ‘De hackersmentaliteit waarbij je beter vergiffenis achteraf in plaats van toestemming vooraf kunt vragen zorgt ervoor dat er niet altijd wordt nagedacht over de morele implicaties’, zegt Kanis. Uber ziet zij als een treffend voorbeeld. Oud-CEO en oprichter Travis Kalanick kwam meermaals in opspraak. Hij kafferde ooit een Uber-chauffeur uit, terwijl pesterijen en seksuele intimidatie aan de orde van de dag waren bij het taxibedrijf. Kalanick was een CEO zonder moreel kompas, vindt Kanis.
Focus op groei
Veel techbedrijven zijn volgens haar te eendimensionaal gefocust op groei. Meer omzet en gebruikers is het doel. Groot-groter-grootst is het enige dat telt. Ook bij Uber. ‘Hierdoor zijn consumenten en investeerders wel tevreden. Maar zijn de taxichauffeurs ook tevreden? Die laatste vraag wordt niet gesteld.’ In haar eigen loopbaan zag Kanis bij Booking hoe harde doelstellingen morele afwegingen bemoeilijken. ‘Als er aan het eind van het kwartaal een omzettarget gehaald moet worden kon dat ten koste gaan van hoteliers.’
Kanis ziet hier een belangrijke rol weggelegd voor leiders. ‘Spotify-oprichter Daniel Ek had een duidelijke purpose. Hij was al eens miljonair geweest door de verkoop van een ander bedrijf. Hij zag dat zijn vrienden in de muziekindustrie minder makkelijk geld konden verdienen. Veel muziek werd illegaal gedownload. Ek wilde een jukebox voor de wereld. Iets waar zowel muzikanten als gebruikers beter van werden.’ In de ogen van Kanis moeten techleiders in staat zijn om moreel het juiste te doen. ‘Bij de zoektocht naar managers wordt gekeken naar IQ en EQ, maar een leider moet ook een gezond moreel quotiënt hebben.’
Dienend leiderschapsmodel
Daarnaast zou meer extern toezicht uitkomst kunnen bieden. ‘Momenteel zijn journalisten de voornaamste toezichthouders. Om die zoet te houden wordt er wel eens een ethische commissie opgericht, maar dat is vaak een facade. Bovendien bestaan die commissies vaak uit typische blanke mannen.’
Techbedrijven hebben volgens Kanis bij een dienend leiderschapsmodel. ‘Dit model gaat uit van vertrouwen. Medewerkers krijgen de ruimte om naar eigen inzicht beslissingen te nemen’, zegt de auteur van De Bubbel. In dit model worden medewerkers niet gedirigeerd, maar gecoacht. Het idee is dat verantwoordelijke werknemers zich niet blind laten leiden door cijfers.
Bij Spotify ervoer Kanis dat zo’n model creativiteit in de hand kan werken. Toch was ook bij de Zweedse streamingdienst niet alles perfect. Zo ontdekte Kanis dat ze, net als hoofdpersoon Anna, een stuk minder verdiende dan een mannelijke collega in dezelfde rol. ‘Na mijn vertrek heeft Spotify een grote inhaalslag gemaakt en salarissen rechtgetrokken.’
Lager salaris vrouwen
Vrouwen hebben vaak last van een impostersyndroom
Je vraagt je af waarom een inhaalslag überhaupt nodig was. Zou de techsector, met hun drang om alles objectief meetbaar te maken, niet bij uitstek de plek moeten zijn waar gender geen rol speelt in de beloning? Kanis kan het verschil niet verklaren al denkt ze dat ‘biologische verschillen’ wel mee kunnen spelen. Mannen zouden brutalere onderhandelen. ‘Vrouwen hebben vaak last van een impostersyndroom (een permanent gevoel dat je tekortschiet -red.). Als mannen een promotie maken denken ze: mooi, dat ben ik waard. Maken vrouwen promotie dan hebben ze een enorme bewijsdrang om te laten zien dat de promotie terecht was.’
Een deel van de oplossing voor de salarisproblematiek zit volgens Kanis in transparantie.’In Engeland en Duitsland zijn grote bedrijven verplicht om openheid te geven over salarisverhoudingen binnen het bedrijf, inclusief gemiddelden over wat mannen en vrouwen verdienen.’ Ondanks de problemen die zij constateert in de techsector zal ze niemand afraden om er te werken. ‘Ben je een vrouw dan adviseer ik je wel om te strijden voor gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. Durf je manager aan te spreken op misstanden.’
