Vaak zeggen we A, maar bedoelen we B. Een typisch voorbeeld van incongurent gedrag. Lees wat u daartegen kunt doen.
Herkent u zich in het volgende? Tijdens een vergadering stemt u in met het voorgestelde idee, terwijl u eigenlijk het tegenovergestelde denkt. Een medewerker komt bij u en zegt dat hij onzeker is over de opdracht die hij moet doen. Vervolgens gaat u oplossingen bedenken. De vraag is echter of zijn onzekerheid daarmee weggenomen wordt. Dit zijn typische voorbeelden van incongruent gedrag. Maar wat wordt daarmee eigenlijk bedoeld?
Topje van de ijsberg
Gedrag komt voort uit verschillende zichtbare en onzichtbare lagen. Het zichtbare deel, gedrag en communicatie, wordt ook wel het topje van de ijsberg genoemd. Het topje beslaat slechts een 1/8 deel van alle lagen die meespelen in ons gedrag. Het grootste deel van deze lagen is onzichtbaar en zit onder water (7/8 deel). Dit wordt ook wel de emotionele onderstroom genoemd. Deze onderstroom bestaat uit onder meer overtuigingen, waarden, normen, principes, onzichtbare emoties en gevoelens, ideeën, oordelen en belangen. Deze lagen sturen ons gedrag. We zijn ons vaak niet bewust van deze onderstroom. Deze onderstroom zegt soms het tegenovergestelde van het gedrag dat we tonen. Dit heet incongruent gedrag. Datgene wat we zeggen komt dan niet overeen met datgene wat we voelen of denken.
Twee soorten incongruentie
Verticale incongruentie
Dit ontstaat als u bij uzelf constateert dat u bijvoorbeeld iets anders zegt of doet dan u voelt. U zegt dat u het eens bent met de ander. Uw gevoel of gedachten zeggen echter iets heel anders. Op zo’n moment luistert u niet naar de onderstroom. Dat creëert een ontevreden gevoel. Verticale incongruentie gaat dus over de afstemming met uzelf.
Horizontale incongruentie
Dit kan ontstaan als twee ijsbergen elkaar ontmoeten. Het gaat over de afstemming met de ander. Een voorbeeld. U bent manager en heeft een opdracht voor de medewerker. Zij zegt: "Deze klus kan ik niet. Ik vind het een te moeilijke opdracht." Vervolgens praat u als manager op haar in door te zeggen: "Natuurlijk kun je dit wel, ik heb wel tips voor je hoe je dit moet doen." Op zo’n moment bent u aan het fixen. U draagt oplossingen aan op gedragsniveau. Terwijl de ander iets adresseert onder de ijsberg en u daar niet op in gaat. Die ander geeft namelijk aan dat ze iets moeilijk vindt. Dat komt voort uit een laag onder de ijsberg.
Waarom zijn we incongruent?
Incongruentie gaat altijd over het niet willen ervaren van onze angst. We hebben er een bloedhekel aan om onze angst onder ogen te komen en gaan het daarom liever uit de weg. Daarmee creëren we incongruent gedrag. Gedrag waar we diep in ons hart niet blij mee zijn, maar wat ervoor zorgt dat we niet naar onze angsten hoeven te kijken. Over welke angsten gaat het nou? Voorbeeld: u zegt niet wat u voelt. De angst is hier vaak dat u geen andere mening durft te geven omdat u bang bent om niet aardig gevonden te worden. De ander te kwetsen dus.
In het voorbeeld van oplossingen aandragen voor de ander gaat het vaak over de angst dat het u te veel tijd kost om door te vragen. De angst om u kwetsbaar op te moeten stellen. De angst voor de onverwachte factor bij doorvragen. De angst om dichtbij iemand te komen. Beide vormen van incongruentie zijn niet effectief. Waarom niet? Omdat u de zaken niet aanpakt op het niveau (laag in de ijsberg) waar ze ontstaan. De uitdaging is om incongruent gedrag congruent te maken. Pas dan bent u werkelijk effectief. En belangrijk is dat horizontale congruentie altijd begint met verticale congruentie. Dat betekent gedrag eerst verticaal congruent maken. Hoe doet u dat?
Stap 1: Signaleer een ontevreden gevoel. Incongruentie kunt u signaleren door te merken of u een ontevreden gevoel hebt. Denk aan irritatie, frustratie, onmacht of teleurstelling.
Stap 2: Ontdek uw angst. Kijk de angst in de ogen. Ontdek wat de angst achter uw gedrag is. Accepteer vervolgens dat deze angst er is.
Stap 3: Benoem voor uzelf wat u werkelijk wilt. Achter elke angst zit een verlangen. Maak contact met dit verlangen (laag onder de ijsberg) en stem uw gedrag hierop af.
Waarom eerst verticale congruentie aanpakken en daarna horizontale congruentie? Een voorbeeld. U zegt dat het goed met u gaat, maar ondertussen baalt u enorm van iets. Dit gevoel neemt u onbewust mee in het gesprek dat u voert. Uw gesprekspartner zal dit aanvoelen. Dat werkt vervreemdend. Hij krijgt de boodschap dat het goed gaat, maar voelt dat niet zo.
Hoe creëert u horizontale congruentie?
Stap 4: Herken vanuit welke laag in de ijsberg de ander communiceert. Ook hier gaat het over het doorzien van uw eigen angst. Pas dan kunt u werkelijk kijken en luisteren naar de ander. Hoe doet u dat? Leer om signalen van de ander op te vangen; wat zegt de ander, gaat dit over iets onder of boven de ijsberg. Vraag door naar de reden achter datgene wat gezegd wordt. Zorg er voor dat u elkaar vindt door te communiceren vanuit dezelfde laag in de ijsberg.
Dit Podium-artikel is geschreven door Marjan Haselhoff van Buro Kracht. Haselhoff helpt managers en hun hoogopgeleide teams om met minder moeite meer uit hun werk te halen. Elke maand publiceert ze gratis oefeningen uit haar trainings- en coachingsprogramma's binnen organisaties. Via haar website kunt u zich hiervoor aanmelden. Lees ook eerdere bijdragen.
Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in opmt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in denieuwsbrief en op home geplaatst. MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'.
