De lockdown zorgt voor een hogere mate van stress, bleek eind april in onderzoek van onderzoeksbureau Ipsos. Van de duizend ondervraagden geeft 35 procent aan meer stress te hebben, onder hen zijn jongeren oververtegenwoordigd.
Die stress zorgt er op de werkvloer dan weer voor dat keuzes maken vaker onder druk gebeurt. Snelle klappen ergens op geven, samen met collega’s via een Zoom-vergadering belangrijke dingen beslissen: het zorgt voor een druk waar niet iedere leider gewend aan is. Dat is niet vreemd: verschillende onderzoeken laten zien dat mensen bereid zijn om meer risico te nemen bij financiële keuzes wanneer het om verliezen gaat. Vooral bij het kiezen tussen twee opties, lijkt stress te zorgen voor meer risico. Mannen lijken onder stress bereid meer geld op het spel te zetten, terwijl vrouwen conservatiever zijn.
Omdat de stress rondom het coronavirus voorlopig niet weg lijkt te gaan, is het een trial and error voor leiders. Wij vroegen managers die gewend zijn onder grote druk te werken naar hun tips: twee chef-koks in sterrenrestaurants, een traumachirurg en een luchtverkeersleider.
Hou het overzicht
Als Soenil Bahadoer, chefkok en eigenaar van restaurant De Lindehof, per ongeluk een extra reservering heeft aangenomen, moet er snel geschakeld worden, zonder dat de rest van het restaurant dat merkt. ‘Ik ga dan niet al het werk zelf doen, maar verdeel de taken. Een iemand pakt extra stoelen, de ander zoekt een tafel en weer iemand zorgt ervoor dat de tafel gedekt wordt. Door taken te verdelen en een iemand die het overzicht houdt, houd je het hoofd koel.’
Ook Willem-Maarten Bosman, traumachirurg in het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht, benadrukt het belang van één iemand die de taken verdeelt. ‘Komt er een zwaargewonde patiënt op de spoedeisende hulp binnen, dan krijgt het ziekenhuis vanuit de ambulance een telefoontje. Er wordt een team bijeengeroepen om te patiënt op te vangen, waarbij iedereen zijn eigen taak heeft. Daarbij is er een iemand, meestal de traumachirurg, die zich niet met de patiënt bezighoudt, maar het proces bewaakt.’ Dat dat zijn enige taak is, is belangrijk. ‘Anders verzand je allemaal in je eigen expertise, terwijl niemand het einddoel in zicht houdt.’
Vertrouw op je team
Hoewel chefs zich volgens Cees Helder, oud-chef en eigenaar van sterrenrestaurant Parkheuvel, vaak de baas voelen, ligt de beleving voornamelijk in het restaurant. ‘Ik kon niet zien of gasten even wilden wachten of nog een extra fles wijn wilden’, zegt Helder, die in 2006 stopte bij het restaurant. Durf dus in stressvolle situaties te vertrouwen op je team – en blijf vooral bij je eigen taak.
Betrek het team bij je eigen keuzes
Soms maakt Bosman belangrijke keuzes binnen een minuut. Kan er nog een MRI gemaakt worden of moet iemand direct naar de operatiekamer? Wat zijn de mogelijke complicaties? ‘Soms maak je 100 procent een beslissing op 50 procent van de kennis. Dan is het een kwestie van ervaring, maar ook van meerdere mensen die kunnen helpen.’ Want al heeft hij de leiding, hij denkt vaak hardop en vraagt of anderen in het team het ermee eens zijn. ‘Het kan zijn dat ik dingen over het hoofd zie of vergeet, daar vraag ik dan direct feedback op.’
Hou rekening met onverwachte aspecten
Onder stress werken is één ding, maar zaken die vervolgens roet in het eten gooien, kunnen voor nog meer stress zorgen. Mensen die onverwacht naar de wc gaan, vijf keer op een avond ineens verdwenen zijn voor een sigaretje: Bahadoer kent ze inmiddels allemaal. ‘We vragen mensen aan te geven als ze even een pauze willen, maar vaak gebeurt dat niet. Als eten vijf minuten staat te verpieteren onder een warmhoudlamp, is dat echt doodzonde.’
Ook Bosman moet in zijn agenda constant rekening houden met onverwachte zaken. ‘Ik sta twee dagen ingepland op de operatiekamer en op de poli voor botbreuken, maar soms kan ineens een spoedgeval binnenkomen. Bij zijn vorige baan in het UMC in Utrecht, aangemerkt als het eerste ziekenhuis in de regio waar de ergste gevallen heen gaan, kon zijn lege agenda zomaar in dertig minuten opgevuld worden met vier ernstige gewonden. ‘Dat brengt weleens stress met zich mee, maar dat moet je direct van je afzetten.’
Luister naar je lichaam
Je adrenaline die omhoog gaat, je lichaam in opperste staat van paraatheid: wie werkt onder grote druk, voelt dat aan z’n lichaam. Nadat die stress voorbij is, zul je dat ook voelen aan je lijf: het opgebrande gevoel. ‘Luister daar goed naar’, benadrukt luchtverkeersleider Carlijn Geijsel. Bij Luchtverkeersleiding Nederland mogen luchtverkeersleiders maximaal 2 uur en 20 minuten achter elkaar werken. ‘Daarna moet je minimaal een half uur pauze nemen.’
Dat klinkt als weinig, maar Geijsel voelt regelmatig dat dat genoeg is. ‘Vooral in de herfst, als het raar weer kan zijn, ben ik na een dag van zeven uur werken blij dat ik naar huis mag. Je bent echt in opperste concentratie aan het werk. Als jij je niet fit voelt of slecht hebt geslapen, merk je dat direct.’
Klopt het niet? Ga terug naar de basis
In tijden van stress kunnen afvinklijstjes behoorlijk handig zijn. ‘Voordat je een operatie in gaat, ga je systematisch lijstjes af. Vlak voordat deze afgelopen is, doe je hetzelfde. Je loopt alles na, tot in het kleinste detail.’ Blijkt er iets niet goed te zijn? Ga dan terug naar de basis en loop het lijstje nogmaals langs, om precies uit te vinden waar het mis gaat.
Wees niet bang om op je keuzes terug te komen
Slechts enkele seconden doet luchtverkeersleider Geijsel er soms over om haar eigen keuzes te herzien. ‘Je hebt onder druk soms geen tijd om te lang over je keuzes na te denken, maar dat betekent ook dat je niet bang moet zijn om dingen te herzien.’ Ziet ze een vliegtuig anders reageren dan ze had verwacht, dan komt ze er direct op terug. ‘Wees niet te trots om te denken dat je niet meer terug kan.’
Maak je toch een fout? Praat erover (maar niet op het moment zelf)
Als blikken konden doden, dan had Helder al een paar keer onder de grond gelegen, grapt hij. Zijn vrouw werkte als gastvrouw in Parkheuvel, Helder stond in de keuken. ‘Soms gingen dingen niet goed, dan zag ik haar naar me kijken en wist ik dat ik bij moest sturen.’ Communiceren deed het stel nooit in de keuken en niet met woorden. ‘We hadden aan één blik genoeg. ‘s Avonds ging ik een half uurtje eerder naar huis en zette een glas wijn voor haar klaar. Zij had in de auto even de tijd gehad om af te koelen en dan wijdden we er nog een paar woorden aan.’
In zijn team werd ook regelmatig nagepraat. ‘Ik verhief bijna nooit mijn stem in de keuken, omdat ik de stress niet op anderen over wilde brengen. Maar gebeurde het toch, dan werd er altijd voordat iedereen vertrok samen een biertje gedronken.’
Ook Bosman benadrukt het belang van achteraf praten. ‘Er is in het ziekenhuis veel aandacht voor nazorg. Meestal word je gekoppeld aan een arts van een totaal andere afdeling, zodat diegene niet te diep in de materie zit. Deze arts heeft dan ook meer oog voor wat het met jou als persoon doet. Je kan niet stil blijven staan bij je eigen fouten, want je moet de volgende dag er weer staan.’
Oefen met stress
Het klinkt misschien een beetje vreemd op de werkvloer, maar stressvolle situaties vallen prima te oefenen. Ziekenhuizen oefenen regelmatig op rampscenario’s en ook op de Spoedeisende Hulp worden acute gevallen nagespeeld om artsen te trainen. ‘Dan ligt er een collega op een brancard, die speelt de gewonde. Doordat je vaker aan dit soort stress wordt blootgesteld, leer je er beter mee omgaan.’ Ook in het bedrijfsleven worden dit soort testen gehouden: met de stresstest oefent de internationale bancaire sector op mogelijke rampscenario’s. Zoals het gezegde in het Engels luidt: ‘Failing to prepare, is preparing to fail.’
