In België is de baas nog echt de baas. Nederlanders kunnen daar maar moeilijk aan wennen, blijkt uit de problemen bij Fortis. Het is een strijd tussen knutselaars en ingenieurs.
Over het algemeen denken Nederlanders positief over hun zuiderburen. Belgen worden gezien als creatief en levenslustig, en je kunt lekker met (of om) ze lachen. Dat verandert zodra je voor ze moet werken. Want in België is de baas nog echt de baas en de medewerker een ondergeschikte. Aan eindeloze vergaderingen hebben Belgische bazen een broertje dood, net als aan werknemers die het beter denken te weten of op eigen houtje opereren. En wee de argeloze middenmanager die zijn auto op het plekje van de topman parkeert.
Het verschil in Belgische en Nederlandse managementcultuur werd vorige maand pijnlijk duidelijk bij bank-verzekeraar Fortis. Sinds haar oprichting in 2000 is de Nederlandse tak van Fortis is steeds verder ‘gebelgificeerd’. Vanaf januari zal nog slechts één Nederlander zitting hebben in het negenkoppige dagelijks bestuur van de bank-verzekeraar. De rest van de bestuurders, inclusief ceo Jean-Paul Votron, is Belg. In Het Financieele Dagblad deden hooggeplaatste Nederlandse Fortis managers hierover (anoniem) hun beklag. “We missen de Nederlandse inbreng in bestuursvergaderingen,” klaagde een van hen. “Daardoor hebben we soms te weinig slagkracht.” Volgens een andere bron zou Fortis door de stroperige Belgische bestuurscultuur zelfs grote opdrachten mislopen; snelle besluiten zijn door de strakke hiërarchie niet meer mogelijk. Tegen de tijd dat alle bestuurslagen toestemming hebben gegeven, is een concurrent er met de buit vandoor.
Daarbij bestaat de angst, dat steeds meer banen verdwijnen richting België. Juridisch gezien zijn Fortis België en Fortis Nederland weliswaar gescheiden, organisatorisch zijn ze één geheel. Alle belangrijke beslissingen worden in Brussel genomen. “Onder Brabant loopt een onzichtbare grens die de bedrijfsculturen in het noorden en zuiden scheidt,” stelt bestuurder Gerwin van der Lei van vakbond De Unie. “Onder die grens is er minder ruimte voor ontplooiing en kritiek.” De Unie vertegenwoordigt veel werknemers van Fortis en voert regelmatig overleg met de Fortis-top. Van der Lei: “De Nederlandse bedrijfscultuur is uniek. Je mag hier je baas tegenspreken, de chef is bij ons nooit de baas. Als vakorganisatie vinden we dat een goede zaak. Je benut de kwaliteit van je mensen niet als je ze alleen orders laat uitvoeren. In België is een ‘bevel-is-bevel-cultuur’ in bedrijven gebruikelijk, daar moeten ze er nog achter komen dat je meer hebt aan je personeel wanneer je het vrijheden geeft. Die Belgische bedrijfscultuur wordt nu vanuit Brussel top down aan het hele bedrijf opgelegd. Wij denken dat Fortis hierdoor op achterstand raakt ten opzichte van andere bankbedrijven.”
Rookgordijnen
Paul Wouters is filosoof, consultant én in Nederland woonachtige Belg, oftewel Nederbelg. Als consultant adviseert hij ‘gemengde’ (Belgisch-Nederlandse) bedrijven. Hij schreef een vermakelijk boek over de cultuurverschillen tussen de twee buurlanden: België-Nederland, verschil moet er zijn. In zijn boek concludeert Wouters dat ‘een mens beter Nederlander kan zijn dan Belg’, al is het maar omdat je met een Nederlander tenminste weet waar je aan toe bent, terwijl Belgen meesters zijn in het opwerpen van communicatieve rookgordijnen. Over de Belgische manager schrijft Wouters: “In een typisch Belgisch bedrijf pik je de baas er zo uit: hij is erop gekleed en hij loopt iedereen te vertellen wat ze moeten doen.” Volgens Wouters zijn geen twee buurlanden zo verschillend als Nederland en België. Dat zit ’m in de eerste plaats in de machtsafstand, die in België veel groter is dan in Nederland. Belgen hebben meer ontzag voor autoriteit dan wij. Wouters: “In een typisch Belgisch bedrijf is de baas degene die zegt hoe het moet, terwijl een typisch Nederlandse baas iemand is die zijn mensen pampert, die vraagt naar hun mening en ze ondersteunt bij hun ontwikkeling.”
In de tweede plaats constateert Wouters een fundamenteel verschil tussen de Belgische en de Nederlandse manier van werken: “Belgen zijn ‘bricoleurs’, knutselaars die ergens aan beginnen en dan wel zien waar ze uitkomen. Nederlanders zijn ingenieurs, die gaan eerst vergaderen over het bouwplan. Ik ken Belgische consultants die een derde goedkoper zijn dan hun Nederlandse collega’s doordat ze harder werken en minder vergaderen. Belgen moeten hun hemel op aarde nog verdienen, Nederlanders denken dat ze er al zijn.”
Wouters vermoedt dat de Nederlandse werknemers van Fortis gefrustreerd zijn nu een ouderwetse baas hun ineens gaat vertellen wat er moet gebeuren. Bovendien zullen de ‘Ollanders’ moeten wennen aan het betere Belgische ellebogenwerk. Een Belgische baas gelooft nooit dat zijn ondergeschikten geen dubbele agenda hebben, want hij heeft er zelf ook één. Hij kan zich niet voorstellen dat Nederlanders soms oprecht ernaar streven om iets goed te organiseren zonder bijbedoelingen. In Belgische bedrijven heerst daardoor volgens Wouters veel wantrouwen: “Een Belgische ceo is unverfroren bezig met macht. Dat drukt een stempel op de bedrijfscultuur. Belgen zijn handige donders. Ze lopen niet voortdurend bevelen uit te delen, maar zorgen dat ze omringd zijn door vertrouwelingen die aan een half woord genoeg hebben. Het is een vorm van leidinggeven die niet expliciet is.”
Kleine cultuurverschillen kunnen voor grote misverstanden in de communicatie zorgen. Wouters: “Nederlanders klagen vaak dat Belgen zich niet aan afspraken houden. Belgen herkennen dat, maar voelen zich op hun beurt in Nederland gepasseerd. Nederlanders volgen de kortste lijnen. Als ze de commerciële medewerker willen spreken passeren ze de middenmanager. In België werkt dat niet zo, daar moet je alles via de baas spelen.”
Machtsblok
Achterstallig onderhoud
Hoed u voor de Belgische topmanager
Meer informatie
Consultant en filosoof Paul Wouters ontwikkelde een vragenlijst waarmee u die Belgisch-Nederlandse cultuurverschillen bij u op het werk in kaart kunt brengen. De lijst is hier gratis te downloaden in pdf-formaat.
Voor Belgen in Nederland
Voor Nederlanders in België
