Empathie is nou niet direct een begrip dat je koppelt aan de Ku Klux Klan. Toch is het verhaal van voormalig KKK-leider C.P. Ellis de moeite waard voor wie meer wil weten over empathisch leiderschap. Hij deed wat – nog steeds – maar weinig leiders lukt: Luisteren naar zijn vijand.
Een gebrek aan empathie en een belachelijke titel
Het verhaal van Claiborne Paul Ellis begint in een textielstadje in de zuidelijke Verenigde Staten.
Zijn vader werkte zoals zoveel mannen in de textielfabriek en kon zijn gezin van het schamele inkomen nauwelijks onderhouden. In het weekend nam de vader van Ellis hem mee uit vissen of naar een honkbalwedstrijd. Tenminste, als hij niet dronken was. Dan kwamen zijn slechte eigenschappen naar boven: Hij haatte alle niet-witte mensen.
Ellis verging in het zijn jonge volwassen jaren niet veel beter. Hij trouwde en kreeg drie kinderen (waaronder een blinde zoon) en had ondanks zijn baan als pompbediende een structureel geldgebrek. Een zondebok had hij snel gevonden: De zwarte bevolking in zijn stadje.
Zo werd hij – net als zijn vader – lid van de Ku Klux Klan. Hij viel op door zijn fanatisme en steeg al snel in de rangen. Ellis voelde zich voor het eerst in zijn leven gewaardeerd. Hij was inmiddels de plaatselijke leider (met de enigszins belachelijke titel ‘Exalted Cyclops’) geworden.
Met een machinegeweer op weg naar het overleg
Negers, joden, homo’s, communisten, feministen.. Er waren maar weinig mensen waar Ellis géén hekel aan had. Een speciaal plekje in de hel had hij gereserveerd voor Ann Atwater, een zwarte bijstandsmoeder en activiste die hij geregeld tegenkwam bij demonstraties.
En juist Ann Atwater zou een belangrijke rol in zijn leven gaan spelen.
Dat kwam zo. Op een avond parkeerde Ellis zijn pickup met tegenzin voor het vakbondsgebouw. In de achterbak lag een machinegeweer. Binnen zou hij op uitnodiging van de vakbond over rassenintegratie op scholen gaan praten. Aanvankelijk had hij de uitnodiging geweigerd, er zouden ook socialisten en zwarte Amerikanen bij zijn, maar een wit vakbondslid had hem overgehaald.
Tot zijn verbazing werd hij door de zwarte gespreksleider vriendelijk aangemoedigd om deel te nemen aan de discussie. Ellis nam – zoals hij als KKK leider gewend was – geen blad voor de mond. Het probleem was volgens hem simpel. Zonder negers op witte scholen zouden dit soort discussies niet nodig zijn. Tot zijn verbazing werd hij niet weggehoond. “I’m certainly glad C.P. Ellis come because he’s the most honest man here tonight” – zei de zwarte gespreksleider.
De juiste eigenschappen ontwikkelen: leren luisteren
Van huis uit had Ellis niet erg veel analytisch vermogen meegekregen. De wereld zat op een bepaalde manier in elkaar en wie dat het hardste verkondigde was een echte leider. Maar op de discussiebijeenkomsten gebeurde iets geks: Hij ging naar de andere aanwezigen luisteren.
Misschien ook wel noodgedwongen trouwens. Sinds Ellis aan de bijeenkomsten deelnam, wilden zijn oude maatjes weinig meer van hem weten. Zeker niet toen hij tot mede-voorzitter verkozen was met zijn grote vriendin Ann Attwater. De zwarte activiste kampte overigens met hetzelfde probleem. Niemand in haar omgeving snapte wat ze met die enge racist moest. Ze meden haar op straat.
Attwater en Ellis waren daardoor noodgedwongen op elkaar aangewezen. Ze ontdekten al snel dat ze best veel gemeen hadden. Ook Attwater had moeite om rond te komen. Ook zij baalde van de gebrekkige kwaliteit van openbare scholen.
Van schreeuwlelijk tot empathisch leider
And the rest is history. De bijeenkomsten bleken een succes. Groepen die eerder tegenover elkaar stonden, werkten nu samen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Ellis werd een effectief leider die mede dankzij zijn empathie veel voor elkaar kreeg voor de arme inwoners van het zuidelijke textielstadje. Gesteund door de wijsheid van Attwater.
Voortaan echt zijn grote vriendin.
Het hele verhaal van Ellis en Attwater lees je hier terug.
Wil je zelf ook meer leren over empathisch leiderschap?
Vanaf 13 maart kun je de inspirerende reeks Fundamenten van leiderschap volgen.
