Door Irine Gaasbeek
Een groot deel van mijn carrière, nog vóórdat de energietransitie veel aandacht kreeg, heb ik gewerkt voor een groot energiebedrijf. Destijds zou je misschien zeggen: geen spannende sector om in te werken. Elektriciteit is per slot van rekening een vanzelfsprekendheid. Dat we ieder moment het licht kunnen aan- en uitschakelen, dat apparatuur altijd werkt en dat we onze smartphone kunnen opladen om naar Game of Thrones of de wedstrijden van Ajax te kunnen kijken. We verwachten niet anders.
Eenzame ouderen
Energie is zo gewoon dat het soms moeite kost om te zien waar het voor staat. Maar er is geen sector te bedenken die dieper ingrijpt op ons leven. Energie is een cruciale factor in de samenleving. Energie brengt licht, warmte en mobiliteit. Het maakt de wereld een warmere, inclusieve plek. Was er tot voor kort weinig aandacht voor die diepere waarden, in de huidige digitale wereld is dit in hoog tempo aan het veranderen. Het belang van purpose komt steeds dichterbij dat van profit. Zo is er een Zweeds energiebedrijf dat een stap verder gaat in het vervullen van zijn maatschappelijke rol dan wat normaal is in de sector. Het brengt naast daadwerkelijke warmte, ook figuurlijke verwarming door aandacht te hebben voor het groeiende probleem van eenzaamheid onder ouderen. Dat doet het door een spraak-assistent te ontwikkelen die die authentieke, betekenisvolle conversaties kan voeren met mensen.
Met Accenture zijn we nauw betrokken bij het bijzondere project Memory Lane. Na twee jaar van R&D en duizenden uren testen, hebben we dit jaar deze spraak-assistent gelanceerd die het leven van vereenzaamde mensen verbetert door oprechte vragen te stellen en hun vaak fascinerende levensverhalen te delen. De eerste resultaten zijn opmerkelijk: oude herinneringen en echte verhalen kwamen tot leven. Het is geweldig om te zien hoe technologie de wereld tot een betere plaats kan maken.
Business responsibility
Deze oplossing voor een maatschappelijk probleem, mogelijk gemaakt door een bedrijf dat zijn verantwoordelijkheid pakt, illustreert perfect het onderwerp waarover ik het wil hebben: business responsibility. In het huidige digitale tijdperk is het een vereiste dat ondernemingen hun verantwoordelijkheid naar een hoger plan tillen.
Toegegeven, het onderwerp business responsibility is allesbehalve nieuw in het bedrijfsleven. Thema’s als corporate social responsibility (CSR), klimaatverandering, CO2-uitstoot, voeding en diversiteit, bepalen de zakelijke agenda’s. Bedrijven als Unilever en Heineken en samenwerkingsverbanden als de Dutch Sustainable Growth Coalition (DSGC), steken tijd en geld in activiteiten die zijn gericht op het realiseren van duurzame doelen. Maar wat hier nieuw is, is de factor technologie. Of preciezer, exponentiële technologie.
Exponentiële technologie wil zeggen dat de technologische vooruitgang zich voltrekt in steeds snellere stappen. Vanuit maatschappelijk perspectief houdt dit een grote belofte in. Waar we technologie nu nog inzetten om marktaandeel voor het vergroten of verbeteren van productiviteit, biedt exponentiële technologie de kans om verschillende van de meest nijpende problemen in de wereld op te lossen. Met kunstmatige intelligentie kunnen we bijvoorbeeld allerlei levensbedreigende ziektes eerder detecteren. Robotica kan zwaar werk eenvoudiger en veiliger maken. Het automatiseren van repetitieve handelingen zorgt voor versnelling en minder fouten. Dalende kosten van duurzame energie, in combinatie met de langere levensduur van batterijen, brengt het perspectief in beeld van een energiesysteem zonder de uitstoot van CO2.
Schaduwzijdes
Belangrijk om ons te realiseren is echter, dat technologische keuzes ook negatieve gevolgen kunnen hebben. Automatiseren kan het werk van mensen veiliger maken en vervuiling reduceren, maar kan ook leiden tot een afname van werkgelegenheid. Kunstmatige intelligentie kan de detectie van levensbedreigende ziektes verbeteren, maar uitkomsten van algoritmes kunnen ook afwijkingen vertonen die in potentie leiden tot discriminatie van bepaalde groepen mensen, mogelijk zonder dat iemand verantwoordelijkheid draagt of zich hiervan bewust is.
De effecten van nieuwe technologie zijn veel minder voorspelbaar dan van traditionele technologie. Dan gaat het niet alleen over de effecten op het bedrijf zelf, maar zeker ook op die van belangrijke betrokkenen zoals werknemers, de overheid of investeerders.
Activisme wordt makkelijker
Een van de gevolgen van technologie is bijvoorbeeld dat het veel eenvoudiger is geworden voor stakeholders om zich te organiseren. Dit kan leiden tot groeiend activisme. Zoals werknemers die protesteren tegen hoe hun bedrijf met vrouwen omgaat, klimaatdemonstranten die optrekken tegen werkgevers door middel van sit-ins uit protest tegen samenwerking met omstreden industrieën. Bestuurders die niet willen aanlopen tegen dergelijke negatieve reacties, dienen zich verdiepen in de waarden die belangrijk zijn voor hun stakeholders en op de manier waarop hun besluiten het leven van betrokkenen kunnen beïnvloeden.
Verantwoordelijke leiders dienen nieuwe technologie en innovatie in te zetten op zodanige wijze, dat het zorgt voor een continue cyclus van inclusieve welvaart en duurzame groei van hun bedrijf en de maatschappij. Dit zijn de tweelingdoelen van responsibility in een digitaal tijdperk.
Laten we die doelen eens afzonderlijk bekijken:
Inclusieve groei
Verantwoordelijkheid gaat niet over groei van de omzet. Over míj. Het gaat over inclusieve welvaart. Over óns. Besluiten moeten de langetermijnbelangen dienen van alle stakeholders, niet slechts die van jouw klanten en aandeelhouders. Door purpose te verbinden met strategie, en in te bedden in beslissingen op alle niveaus in het bedrijf, verminder je de negatieve impact en vergroot je de positieve effecten van investeringen in technologie. Belangrijk is dat je luistert naar je mensen en externe experts en thema’s kiest die passen bij jouw business: van klimaatverandering tot voedselverspilling, van gendergelijkheid tot de aanpak van chronische ziektes.
Ethische innovatie
Dit wil zeggen dat je vooraf zo goed mogelijk in kaart brengt welke risico’s jouw innovatie kan opleveren. Jouw innovatieagenda moet inzicht bieden in de risico’s en effecten van oplossingen op andere mensen. Zoals gezegd, effecten van nieuwe technologie zijn lastig te voorspellen. Daag iedere aanname uit. Houd te allen tijde rekening met elk scenario en stel alles in het werk om negatieve neveneffecten te vermijden.
Kortom: nieuwe technologie heeft gevolgen en die zijn zowel positief als negatief. Een verantwoordelijk bedrijf zijn, betekent besluiten nemen over de implementatie van technologie, rekeninghoudend met de belangen van alle stakeholdergroepen. De twee uitgangspunten hierbij zijn inclusieve groei en ethische innovatie.
De drie gewoonten van verantwoordelijke leiders
Ik weet: het is veel informatie. En hoe begin je zoiets? Je kent ongetwijfeld het model van Steven Covey: de ‘Seven Habits of Highly Effective People’. Wellicht een makkelijk model om aan te denken als het gaat om Responsible Leadership. De volgende drie ‘habits’ of principes kunnen als leidraad dienen bij het maken van technologiebeslissingen. Door ze je dagelijkse gewoonten te maken en een vast onderdeel van je leiderschapscultuur blijf je gefocust op inclusieve groei en ethische innovatie. Mijn drie ‘Habits of Highly Responsible Businesses’ zijn Inclusiviteit, Transparantie en Vooruitziendheid. Elk belangrijke beslissing over nieuwe technologie begint met het betrekken van medewerkers en partners in die beslissingen, zorgen voor transparantie in hoe en waarom die beslisingen zijn genomen en ten derde probeer altijd vooruit te kijken naar de mogelijke effecten van die beslissingen.
Volg deze principes, en het geeft je bedrijf energie. En zoals ik al zei in het begin: energie is absoluut niet saai!
