Clichés in organisaties zorgen ervoor dat managers niet langer in hun eigen denken geloven. Stop er dus mee, zegt Luc Peters.
Het cliché is volgens filosoof, bedrijfskundige en marketeer dr. Luc Peters de reden waarom organisaties vastlopen in patronen en hun creativiteit verliezen. Tot op het punt dat ze hun eigen manier van nadenken niet meer vertrouwen en een consultant moeten inhuren voor elke ingrijpende beslissing.
Met voorbeelden uit de film en architectuur betoogt Peters dat organisaties los moeten komen van clichés en weer zelf moeten gaan nadenken. Peters spreekt op 22 en 23 september op de CMC-conference in Noordwijk, waar hij naast goeroes als Ricardo Semler op het podium staat. MT blikt alvast vooruit.
Allereerst: een cliché is in feite een vereenvoudiging van de werkelijkheid. Daar is toch niks mis mee?
'Dat is de uitleg die je in het woordenboek terugvindt, en daar is op zich niets mis mee. Ik ga iets verder. Een cliché werkt als een soort mal waarin we de werkelijkheid kopiëren. Dat maakt de wereld eenvoudig en overzichtelijk en geeft het idee dat alles in een organisatie maakbaar is. Maar dat is het niet: de wereld is niet maakbaar. Clichés zijn mythes, en lossen uit zichzelf geen problemen op.
Het grote minpunt van clichés: als organisaties in allerlei situaties kopieergedrag gaan vertonen, stoppen ze met nadenken over waar ze nou eigenlijk mee bezig zijn. Dat ontneemt ze hun creativiteit en daardoor komen ze niet verder. Ik hoop managers wakker te schudden, zodat ze weer zelf gaan nadenken.'
In uw boek behandelt u aan de hand van voorbeelden uit films een aantal clichés. We zien vooral de film The Big Lebowski veel terug. Waarom juist die film?
'The Big Lebowski laat perfect zien wat de uitersten zijn in het debat dat ik schets. De ene hoofdpersoon, ‘The Dude’, beeldt uit wat het is om alleen maar na te denken. Hem zul je nooit op het gebruik van een cliché betrappen. Hij beweegt overal bij mee, laat zich constant overrulen en neemt geen beslissingen. Hij heeft geen naam en zijn befaamde lijfspreuk luidt: "the Dude abides".
Zijn tegenspeler is Walter Sobchak. Een Vietnamveteraan die overal actie op wil ondernemen en alles strikt volgens het boekje wil doen. Rechtlijnigheid zonder einde. Zijn kenmerkende uitspraak: ‘Am I the only one around here who gives a shit about the rules?’
De kunst voor een manager is om de perfecte balans te vinden deze twee uitersten. Dus niet overal meteen een oplossing voor zoeken, maar ook af en toe eens nadenken waarom iets moet gebeuren.'
Hoe komen clichés in een organisatie terug?
'Een voorbeeld van het gedachteloos gebruik maken van clichés is het gebruik van het woord "synergie". Als je bij een vergadering een plan presenteert en je weet het even niet meer, smoort het woord synergie alle kritiek. Want als het voor synergie zorgt, dan moet het toch wel goed zijn? Wie wil dat nou niet?
Andere begrippen die zo werken zijn "efficiency" en "transparantie". Op die manier hangt het management aan elkaar van clichés. Want is het wel altijd wenselijk om meer efficiency te behalen? Is transparantie nou echt het doel, of is het een excuus?'
Dit is feitelijk een uithaal naar alles en iedereen die een managementtheorie presenteert.
'Klopt. Geen managementboek heeft ook de crisis zien aankomen. Die crisis ontstond doordat we in een clichéwereld geloofden en zonder na te denken doorgingen waar we mee bezig waren. Daar heb ik een mooi filmvoorbeeld bij uit The Wolf of Wall Street. Daarin krijgt de jonge Leonardo Di Caprio van zijn nieuwe baas (gespeeld door Matthew McConaughey) te horen hoe het werkt op Wall Street:
“No matter if you’re Warren Buffett, Jimmy Buffett. Nobody knows if the stock is gonna go up, down, sideways or in fucking circles. Least of all, stockbrokers.”
Managers pretenderen in het dagelijks leven wel degelijk te weten hoe de wereld werkt. Wat ik met dit fragment wil zeggen is dat veel managers – mooie theorieën ten spijt – vaak ook niet precies kunnen benoemen waarom iets in een organisatie gebeurt. Matthew McConaughey benoemt in het fragment zijn geheimen voor "succes": cocaïne, martini en masturberen.'
Dat is makkelijk roepen vanaf de zijlijn…
'Ik ben een filosoof. Ik kom niet met kant-en-klare oplossingen, maar creëer juist een probleem. Ik wil mensen aanzetten om daar over na te denken. We komen namelijk verder met het benoemen van de juiste problemen. Mijn stelling is dat we het met z’n allen niet weten, en dat we niet moeten doen alsof een organisatie volledig maakbaar is en op die manier gerund kan worden.
Wat we wel kunnen doen, is goed kijken naar wat er aan de hand is en waarom iets gebeurt – in plaats van doen alsof we alles al eens hebben meegemaakt. Ik wil managers – letterlijk – laten nadenken over wat ze aan het doen zijn.
Met die boodschap sta ik inderdaad een beetje in het hol van de leeuw tussen mensen als Ricardo Semler en Fons Trompenaars. Toch kijk ik er ontzettend naar uit!'
Het boek van Luc Peters, Cliché en Organisatie, was genomineerd voor het Beste Managementboek van 2014. Binnenkort verschijnt de vertaling Cliche & Organization (via Cambridge University Press).
Kom naar de CMC-conferentie in Noordwijk
De Orde van Organisatiekundigen en -adviseurs (Ooa) organiseert in samenwerking met de Raad van Organisatie Adviesbureaus (ROA) op 22 en 23 september 2015 de CMC International Conference met als thema: Innovation in Consultancy | Global Examples – Local effects. Sprekers zijn onder meer Ricardo Semler, Fons Trompenaars en Prinses Laurentien.
Voor lezers van MT is er een speciale aanbieding: een 2-daags congresticket voor € 750 i.p.v. € 1050.
Hiervoor krijgt u toegang tot de conferentie op 22 en 23 september, inclusief lunches, diner op 22 september en cocktailreceptie op 23 september. U kunt zich aanmelden via deze link: www.cmc-conference2015.com.
Lees ook:
-
Het interview dat MT had met Ricardo Semler: 'Het tijdperk van wijsheid is begonnen'
