Mensen vinden het moeilijk om nee te zeggen. Het geeft een onprettig gevoel en kan een bedreiging vormen voor de band die gesmeed is tussen collega’s of vrienden. Maar al dat ja zeggen is ook niet gezond. De Amerikaanse Mayo Clinic waarschuwt zelfs voor het effect van al dat ja zeggen tegen verzoeken, privé en op werk, omdat het slecht kan zijn voor je gezondheid. Het leidt tot meer stress, je voelt je eerder oververmoeid en hebt een grotere kans om ziek te worden.
Het bezwaarlijke “nee’-woord zeggen, is ook helemaal niet zo egoïstisch als mensen soms denken, aldus de Mayo Clinic. Het betekent dat je volledige aandacht kunt geven aan eerder gemaakte afspraken, in plaats van het allemaal maar half te doen omdat je te veel op je bord hebt genomen. Vijf inzichten over ‘nee’ zeggen op rij:
#1. Vrouwen hebben meer moeite met ‘nee’ zeggen dan mannen
‘Nee zeggen tegen een verzoek op het werk is moeilijk,’ zegt Katharine O’Brien, onderzoekster aan de Baylor School of Medicine. ‘En het heeft een grotere impact op vrouwen dan op mannen.’ O’Brien deed drie onderzoeken naar het verschil tussen de sexen met betrekking tot het weigeren van een werkverzoek: ‘We dachten dat het iets met persoonlijkheid te maken zou hebben, maar dat is niet het geval.’
Het bleek meer te maken te hebben met sociale normen. ‘Vrouwen worden van nature gezien als helpers en verzorgers. Nee zeggen gaat daarom volledig in tegen hetgeen van hen verwacht wordt’, aldus O’Brien. Uit haar onderzoek bleek bovendien dat vrouwen die vaker nee zeggen slechter beoordeeld werden bij functioneringsgesprekken en minder vaak werden voorgedragen voor promoties. Over het algemeen werden ze door collega’s ook als minder sympathiek beschouwd.<
#2. We zeggen ‘ja’ omdat we tijd slecht kunnen inschatten
In een onderzoek uit 2004 kwamen wetenschappers van de University of North Carolina tot de conclusie dat mensen vaak ja zeggen omdat ze overschatten hoeveel tijd ze in de toekomst hebben. ‘Mensen zeggen vaak ver vooruit ja tegen iets, als ze beter nee hadden kunnen zeggen. Ze doen beloftes over wat ze tegen die tijd zullen doen, maar die zouden ze nooit gedaan hebben als ze direct in actie hadden moeten komen,’ zegt Gal Zauberman, hoogleraar aan de Yale School of Management.
Gek genoeg lijken mensen niet te leren van deze verkeerde tijdsinschatting en maken ze dezelfde fout keer op keer. ‘Het is voor mensen nu eenmaal moeilijk te beseffen dat tijd in de toekomst niet royaal beschikbaar zal zijn. Dit komt door de onregelmatige wijze waarop mensen hun tijd spenderen,’ zegt Zauberman. ‘Hoewel mensen vinden dat ze vrijwel elke dag druk bezet zijn, variëren toch de specifieke activiteiten van dag tot dag. Daarom leren we maar niet dat de claim op onze tijd eigenlijk altijd hetzelfde is en er niet opeens een surplus aan tijd zal zijn.’
#3. ‘Ik doe het niet’ versus ‘ik kan het niet’
Hoe je je ‘nee’ formuleert heeft niet alleen effect op degene tegen wie je het zegt. Het heeft ook z’n weerslag op hoe je zelf nee blijft zeggen. Dat bleek onder meer uit een onderzoek van Vanessa Patrick, hoogleraar marketing aan de Bauer College of Business van de University of Houston, en Henrik Hagtvedt, hoogleraar marketing aan de Caroll School of Management. Honderdtwintig studenten werden tijdens het onderzoek in twee groepen gesplitst. De ene groep werd verteld dat ze, elke keer als ze geconfronteerd werden met een verleiding, ‘ik kan het niet’ moesten zeggen. Dus bijvoorbeeld bij een ijsje: ‘Ik kan geen ijs eten.’
De andere groep moest telkens zeggen: ‘Ik doe dat niet.’ Beide groepen vulden vervolgens een lijst met vragen in die los stond van het onderzoek. Bij het inleveren van hun vragenlijst krijgen ze een chocoladereep aangeboden. Van de ‘Ik kan niet’-groep nam 61 procent de reep aan, terwijl van de ‘Ik doe het niet’-groep slechts 36 procent de chocola accepteerde.
#4. ‘Ik doe het niet’ als teken van wilskracht
Bij een vervolgonderzoek van dezelfde wetenschappers werd dertig werkende vrouwen gevraagd mee te doen aan een health & wellness seminar. De vrouwen werden in drie groepen van tien opgesplitst. Groep één werd verteld dat als ze ‘nee’ moesten antwoorden wanneer hen werd voorgesteld te stoppen met de fitheidstrainingen. Groep twee diende in dat geval ‘ik kan niet’ te antwoorden. En groep 3 moest de ‘ik doe het niet’ strategie hanteren.
Na tien dagen hadden uit eerste groep slechts drie van de tien particpanten doorgezet met het fitness-programma. Uit groep twee was dit slechts een van de tien, maar uit groep drie volbrachten acht van de tien het hele programma. Volgens de onderzoekers is ‘Ik doe het niet’ namelijk een bevestiging van je wilskracht, terwijl ‘ik kan het niet’ voelt als een restrictie van buitenaf. ‘Ik doe het niet’ maakt dus sterk, terwijl ‘ik kan niet’ vooral vermoeit.
#5. Zeg geen ja om te behagen
Energie-goeroe Tony Schwartz wees een paar jaar terug in een blog op Harvard Business Review op het feit dat ‘ja’ zeggen nu eenmaal goed voelt. Het geeft volgens hem zelfs een adrenaline-rush: ‘We zijn verslaafd geworden aan de snelheid van onze levens en het altijd maar druk zijn. Maar daarbij verwarren we activiteit met productiviteit, en méér met beter. We vragen onszelf eerder af ‘wat is het volgende dat gedaan moet worden’, dan ‘waarom doen we dit?’ Maar zoals Gandhi ooit zei: ‘Een nee vanuit diepe overtuiging uitgesproken, is beter dan een ja puur en alleen uitgesproken om te behagen, of erger om moeilijkheden te voorkomen.’
