VARA en BNN lekken de cultuurverschillen na een gedwongen fusie. Ongewild samengaan kost vaak meer dan het oplevert.
Er mogen vanaf 1 januari 2016 nog maar acht landelijke publieke omroepen zijn. Na een periode van voorbereiding zijn KRO en NCRV, TROS en AVRO en VARA en BNN per 1 januari 2014 gefuseerd. Aspirant omroepen WNL en Powned moeten voor 2016 aansluiten bij één van de overgebleven omroepen. Het samengaan ging niet van harte en zorgt in ieder geval bij VARA en BNN voor een zuur huwelijk, zo schreef Nieuwe Revu vorige week. Dit soort problemen zijn voorspelbaar en waarschijnlijk nog maar het begin, want onvrijwillig fuseren is voor niemand een pretje.
Meest logische optie, niet altijd de beste
Het fuseren van organisaties is een vak apart. De schattingen lopen uiteen, maar tussen de 70 en 85 procent van de fusies mislukt, zelfs als het gaat om fusies uit vrije wil. De voorspelde synergie- en schaalvoordelen blijven vaak uit. Oorzaak is dat de meeste fusies gebaseerd zijn op rationele drijfveren, zoals marktpenetratie, toegang tot klanten, toegang tot techniek en kennis en de altijd gepresenteerde synergie- en schaalvoordelen. Zakelijk logisch, maar bedrijven zijn in essentie groepen van mensen die samen een doel willen realiseren. Dat gaat over emotie.
Cultuur is een cruciale factor voor succes
Elke organisatie is op zoek naar onderscheidend vermogen. Eén van de meest krachtige factoren daarin is de cultuur. Vaak is dan ook ook de uitdaging bij een fusie: cultuurverschillen samenbrengen. Als twee groepen van mensen samenkomen – zeker wanneer er een krachtig beleefde cultuur heerst – vraagt de nieuwe organisatie (in dit geval dus: VARA/BNN) dat een deel van de oorspronkelijke waarden en overtuigingen op worden geven voor een set nieuwe. En wat voor mensen individueel geldt, geldt ook voor een groep: die geeft zijn waarden niet zomaar op.
Andere oorsprong, ander DNA
VARA en BNN verschillen sterk, maar lijken de meest logische optie om samen te gaan, vooral omdat er nauwelijks een andere keuze is. De VARA werd opgericht in 1925 als Vereeniging van Arbeiders Radio Amateurs. In de tweede wereldoorlog werkte de VARA mee met de bezetters. Na de oorlog ontwikkelde de omroep zich tot de spreekbuis van ‘links’ waarbij (tot 1980) de vakbeweging (FNV) en de politiek (PvdA) een belangrijke rol speelde binnen de omroep. De kernwaarden van de VARA zijn kwaliteit, progressief en journalistiek. Hoe anders is de start van Barts Neverending Network (BNN). Opgericht in 1997 door vier ‘jongens’, waarvan Bart de Graaff de bekendste werd. BNN begon bij de commerciele omroep Veronica. Bart presenteert dat programma, maar neemt zich voor om het publieke bestel te betreden. Iedereen kent Bart van de ingegooide ruiten van een tankstation en van zijn typetjes zoals Teringtubbie. Bart stierf op 25 mei 2002, maar zijn geest leeft elke dag verder bij BNN.
Het gedwongen huwelijk dat moet lukken
Wie het artikel van Nieuwe Revu leest, weet dat VARA-medewerkers BNN'ers onhygienisch vinden, terwijl BNN-medewerkers de VARA bureaucratisch vinden. Wie de afgelopen jaren wel eens bij beide omroepen is geweest, kan beamen dat de verschillen groot zijn. Het zijn twee totaal andere organisaties met totaal andere mensen die op een totaal andere manier radio, televisie en internet maken. Maar een echte keuze hebben ze niet. Beter was het geweest gewoon een aantal omroepen op te doeken, maar je eigen doodvonnis tekenen, vraagt ook voor de directie van publieke omroepen teveel.
Scheiden dan maar?
De fusie is een feit en het zal nog lang onrustig blijven in Hilversum. Want de kans dat VARA en BNN samen tot iets beters komen dan apart is statistisch kleiner dan 15%. Voor BNN is het te hopen dat Powned blijft bestaan – alhoewel er alle reden is om daar aan te twijfelen – want dan kunnen ze voor het te laat is nog scheiden en met die omroep fuseren. Op basis van identiteit en uitstraling is de kans van slagen dan in ieder geval groter.
