Het kabinet Balkenende heeft haar prioriteiten gekozen en een ‘breedtekeuze’ gemaakt. Het klinkt bijna als ‘voor elk wat wils’, als je het negatief zou willen duiden. Toch ontbreken op de lange lijst van prioriteiten twee belangrijke onderwerpen die te maken hebben met een lange termijnvisie op Nederland als geheel.
Ten eerste ontbreekt een duidelijke toekomstvisie op de ruimtelijke ordening van Nederland. Vragen die onbeantwoord blijven zijn: waar gaan we wonen, werken en recreëren, wetende dat we vergrijzen, de aarde opwarmt en Nederland aan zee ligt? Wat worden of blijven de verkeersaderen? Waar blijven de boerenbedrijven en welk deel blijft absoluut groen? Met een visie op dit soort zaken kunnen investeerders en overheden hun tijd en geld inzetten voor een verantwoorde ontwikkeling van Nederland. Hiervoor is uiteraard de nodige moed vereist. Het zijn inderdaad ingewikkelde beslissingen om nemen, maar het landsbelang dienen gaat per definitie over het nemen van dit soort beslissingen. Als geen ‘grand design’ wordt gemaakt, zal de markt dit lokaal en onsamenhangend invullen.
Agrarische recreatie?
De tweede belangrijke visie die moet worden ontwikkeld is die op de economie van 2020. Waarmee verdient Nederland in dat jaar haar geld? Welke kennis en arbeidskrachten zijn nodig om die producten en diensten te maken? Hoe past dat in de economie van de Europese Unie en de wereld? Worden wij – om Willem van der Schoot, voorzitter van Boer & Croon, te citeren – ‘Singapore aan de Noordzee’? Welke rol moet de overheid spelen om ervoor te zorgen dat die gewenste situatie ook wordt bereikt? Maken wij van Friesland een grote agrarische recreatieprovincie? Verplaatsen wij alle universiteiten naar de uithoeken van het land: Maastricht, Groningen en Middelburg? Maken we van Rotterdam een werkstad en verplaatsen we het wonen naar dertig kilometer daarbuiten? Het zijn nu nog vreemde vragen zonder antwoord, maar dergelijke hypothesen moeten wel worden gemaakt en getest.
Mijn advies aan het kabinet is dan ook simpel: zet deze vragen op de kaart! U zult zien dat een gedegen beantwoording ervan een geweldige impuls zal geven aan de bestuurlijke kwaliteit van Nederland.
