Geen producten in de winkelwagen.
Arthur Docters van Leeuwen bouwt zijn AFM gestaag uit tot een beurswaakhond naar het model van de Amerikaanse SEC. Toch heeft hij nog weinig successen geboekt in de bestrijding van beursfraude. Hoe scherp zijn de tanden van Docters van Leeuwen?
Het tweekoppige bestuur van de AFM zit er klaar voor: Arthur Docters van Leeuwen en Paul Koster gaan de confrontatie aan met de media. Aanleiding: de presentatie van het jaarverslag 2004. De AFM, zo maken zij bekend, is voornemens de media te controleren op ‘verkapte beleggingsadviezen’. Docters: “We gaan met name kijken naar de timing en de inhoud van interviews.” Mediacontrole: weer een taak erbij voor de Autoriteit Financiële Marken, die in 2002 in de plaats kwam van de Stichting Toezicht Effectenverkeer. Alsof de AFM om extra werk verlegen zit! Het aantal taken is sinds de oprichting gestegen tot maar liefst 39, het aantal medewerkers van 80 naar 400. Hoe machtig wordt de AFM? Ontwikkelt de toezichthouder zich tot onze eigen SEC, de oppermachtige Amerikaanse Securities and Exchanges Commission die in de VS bedrijven maakt en breekt? De belangrijkste overeenkomst is dat beide organisaties waken over de integriteit van de effectenhandel. Kapitaalmarkten waarvan de eerlijke werking niet wordt afgedwongen verliezen immers elke aantrekkingskracht voor beleggers, wat desastreuze gevolgen heeft voor de economie. Voor die eerlijke werking zijn nodig: openheid en gelijkwaardigheid (iedereen moet kunnen beschikken over dezelfde informatie), bescherming van zwakke partijen zoals kleine beleggers, en het bestraffen van overtreders. In de wet zijn daarom twee verboden opgenomen: het verbod op handel met voorwetenschap en het verbod op koersmanipulatie. Het controleren van de media op ‘verkapte beleggingsadviezen’ valt dus onder het bestrijden van koersmanipulatie.
Boetes
Het grootste verschil tussen de AFM en de SEC zit in de omvang: bij de SEC werken 3100 mensen verspreid over achttien vestigingen, bij de AFM vierhonderd in één vestiging. Ook zijn er verschillen in de kracht van de sancties. De SEC stelt per jaar tussen de vier- en vijfhonderd zaken vervolging in. De AFM kan geen vervolging instellen. Wel kan het een dossier doorspelen naar het Openbaar Ministerie voor strafrechtelijke vervolging (42 keer in 2004), kan het boetes opleggen (14 keer) en een ‘last onder dwangsom’ (als u dit of dit niet verbetert, moet u betalen, 12 keer).
De AFM boekt wisselende successen bij de vervolging van delicten, omdat het hiervoor afhankelijk is van het OM. Bij de afschrikkende werking van boetes kunnen vraagtekens worden gezet, omdat ze slechts een fractie vormen van het verkregen voordeel. Recent werden twee boetes bekendgemaakt: 90.000 euro voor Spaar Select en 27.000 euro voor Levob Bank. De SEC daarentegen heeft de mogelijkheid het verkregen voordeel af te nemen en kan bekennende verdachten na een plea bargain (strafvermindering in ruil voor een bekentenis) zelfs direct naar de gevangenis sturen.
De hoeksteen van een eerlijke effectenhandel is eerlijke verdeling van informatie. Partijen mogen dus geen voordeel behalen ten koste van anderen met informatie waarover zij exclusief beschikken maar die bij de wet openbaar zou moeten zijn. Op dit punt ligt de SEC ver voor op de AFM. Op de website van de SEC is vrijwel alles te vinden wat van belang kan zijn voor een belegger. De site van de AFM beperkt zich (vooralsnog) tot registers van transacties in aandelen van de eigen onderneming en meldingen op grond van de Wet Melding Zeggenschap (WMZ). Maar insiders verwachten dat hier snel verandering in zal komen. Tim Stevens, partner van Allen & Overy en specialist in voorkennis en kapitaalmarkten: “Binnenkort zullen ook hier alle jaarstukken en relevante meldingen van beursgenoteerde ondernemingen centraal en online beschikbaar komen.” “De parallel met de SEC is zeker te trekken,” beaamt Docters van Leeuwen, “temeer daar we nu net als de SEC in de VS ook toezicht gaan houden op de accountants. Maar de SEC houdt zich alleen bezig met effecten. Wij doen veel meer; wij gaan ook over kredieten en verzekeringen. Wij zijn dus veel breder bezig dan de SEC.” Docters zelf zou niets liever willen dan scherpere tanden. Hij wil net als de SEC de hand kunnen leggen op onterecht verkregen voordeel; hij is hierover ‘in gesprek met minister Zalm’.
Poldertoezicht
Zal de AFM de ambitieuze doelstellingen waar kunnen maken? Lastig wordt het in ieder geval. Voor een belangrijk deel ligt dit aan factoren waar de AFM niets aan kan doen. Zo slaagt de politiek er maar niet in duidelijke wettelijke kaders te scheppen voor AFM-taken zoals het toezicht op accountants. Dan zijn er wat betreft sparen, lenen en verzekeren nog onduidelijk-heden in de taakverdeling tussen de AFM en de Nederlandsche Bank. En tussen de AFM en het OM loopt het allemaal ook niet echt lekker. Maar de belangrijkste vraag is: zijn de bevoegdheden van de AFM wel voldoende om de eerlijke werking van de markten af te dwingen? Lopen we niet het risico van ‘poldertoezicht’ waarbij grote zaken verzanden in het typisch Nederlandse moeras? De grootste fraude uit de financiële wereldgeschiedenis – Parmalat – werd grotendeels vanuit Nederland uitgevoerd. Speciaal daartoe opgerichte Nederlandse Parmalat-dochters hebben voor vijf miljard euro obligaties uitgegeven die nimmer zullen worden afgelost. De AFM stelde een onderzoek in, maar de resultaten blijven geheim. En een grote zaak als die van Cor Boonstra kende ook geen bevredigende (in de betekenis van ‘afschrikwekkende’) afloop. Over moerassen gesproken: de AFM heeft een adviescommissie ingesteld die zal adviseren in welke zaken stappen moeten worden ondernomen (de commissie-Kapitaalmarkten). Deze commissie wordt bemand door onder anderen Sjoerd Eisma en Cor Herkstroter. Eisma is de belangrijkste advocaat van Ahold en Herkstroter heeft nauwe banden met Shell. En dat zijn nou net de twee bedrijven die het vertrouwen in de financiële verantwoording de laatste jaren het meest hebben ondermijnd. Kunnen deze heren wel onafhankelijk en onpartijdig advies uitbrengen? Docters van Leeuwen: “Als er sprake is van mogelijk conflicterende belangen zullen adviseurs zich natuurlijk terugtrekken.”
Kapitaalmarktspecialist Manix Somsen, partner bij advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek, ziet wel dat de tanden van de SEC scherper zijn dan die van de AFM, maar hij wijst ook op nieuwe ontwikkelingen: “Binnenkort wordt de hoogte van de boetes waarschijnlijk gerelateerd aan de omvang van het verkregen voordeel. En ook bestuurders kunnen in de toekomst naar verwachting direct financieel worden aangesproken. Dat zijn belangrijke stappen voorwaarts.” Verder noemt Somsen de nieuwe spannende mogelijkheid van de AFM om onaangekondigd bij bedrijven binnen te vallen en informatie zeker te stellen, de zogeheten dawn raid. Hoewel het nog niet in de publiciteit is gekomen, weet Somsen dat de AFM deze ‘overvaltechniek’ al toepast. De AFM bevestigt dit en zegt tevreden te zijn met de resultaten. Somsen: “De AFM is het stadium van de papieren tijger nu echt wel ontstegen. Ik zie het probleem meer in het aantal toezichtstaken in relatie tot de bemanning. Met de bevoegdheden en de tanden komt het wel goed, maar heeft de AFM ook voldoende vermogen om echt te bijten?”
Melden bij de AFM
Hoe krijgt het management van de beursgenoteerde onderneming nu met de AFM te maken? Tim Stevens, die bedrijven adviseert op het gebied van compliance (het zich houden aan alle regeltjes), noemt als eerste de beloningskwesties. “Dan hebben we het over beloning in effecten. Dat wordt steeds ingewikkelder: meldingen als je opties toekent, als je ze uitoefent, kwesties over gesloten en open periodes: het is een wetenschap op zich, zeker nu het gemeengoed is geworden dat managers worden beloond via een mix van geld en effecten.” Hoe ingewikkeld dit soort zaken tegenwoordig liggen, bleek begin dit jaar toen twee bestuursleden en twee commissarissen van biotechnologiebedrijf Crucell hun opties op reguliere wijze uitoefenden en dat keurig aan de AFM meldden. Het moment van uitoefening lag echter vlak voor de presentatie van de (tegenvallende) jaarcijfers waardoor de koers met zeven procent daalde. De markt interpreteerde de transactie als handel met voorkennis en de AFM startte een onderzoek. Uiteindelijk gingen de bestuurders vrijuit, maar het bedrijf was wel behoorlijk negatief in de publiciteit gekomen.
Een andere kwestie die veel voorkomt is de ‘28-h melding’. Volgens deze regel uit het reglement van Euronext moet een onderneming alles wat koersgevoelig is direct melden. Stevens: “Ik krijg hierover om de drie dagen wel een vraag. Cruciaal hierbij is natuurlijk het moment van melden.” Verder speelt de AFM een rol bij WMZ-meldingen en de toetsing van biedingsberichten bij overnames en straks ook bij de toetsing van prospectussen voor emissies.
