De Nederlandse ruimtevaartsector zoekt steeds meer de vrije markt op. De sleutel: de schat aan data die satellieten verzamelen.
Dat een zekere Hansje Brinker ooit zijn vinger in de dijk stopte om het land voor overstroming te behoeden? Het is niet waar: een urban legend. Wat wel waar is: Hansje Brinker houdt nu om dezelfde reden nauwlettend de Lauwersmeerdijk in de gaten.
Bij de zeewering gaat het wel om een moderne versie van de vinger in de dijk. De Hansje Brinker van nu is een bedrijf, een spin-off van de TU Delft, dat de data van satellieten gebruikt om de dijkgraaf tijdig te attenderen op eventuele verzakkingen. En dat gebeurt niet alleen in Friesland. Pieter Bas Leezenberg, met Ramon Hanssen de oprichter van het bedrijf, is net terug uit Californië, waar Hansje Brinker stuwdammen bewaakt. “We doen ook de dijken rond de Dode Zee in Jordanië”, vertelt hij. “We kunnen wereldwijd op de millimeter nauwkeurig beweging detecteren aan dijken, bruggen en andere infrastructuur.”
Als je, zoals Hansje Brinker, de beelden van een satelliet weet om te werken tot nuttig product, ligt er een wereldmarkt aan je voeten. En dat is precies het doel van het ‘satellietdataportaal’ dat vorige week officieel van start ging. Het is een initiatief van ruimtevaartorganisatie Netherlands Space Office, dat gratis satellietbeelden beschikbaar stelt aan bedrijven die daar vervolgens een product van kunnen maken. Het nieuwe dataportaal is de opmaat voor een Europees programma, dat vanaf 2013 de beelden van Europese satellieten levert.
Wereldmarkt
Nederlandse bedrijven kunnen er nu alvast ervaring mee opdoen. Zoals eLeaf, een bedrijf dat boeren inzicht geeft wat hun aanplant nodig heeft, op de schaal van lapjes grond van 10 bij 10 meter. En dat alles via een databank gebaseerd op satelliet-, grond-, klimaat- en weerinformatie. ELeaf suggereert zelfs dat zijn data applicaties mogelijk maken om elk moment op de liter en kilo nauwkeurig aan te geven wat nodig is aan water of bemesting. Dat kan ertoe leiden dat de opbrengsten 15 procent hoger worden, bij een 20 procent lager gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.
En dat alles dankzij de onvermoeibaar speurende satelliet. “Ik heb indertijd zelf bij EZ aangekaart wat een kans verrijkte satellietdata kunnen opleveren voor Nederlandse bedrijven”, zegt directeur Ad Bastiaansen. “Goed dat het platform er nu is en bedrijven, studenten en onderzoekers ermee aan de slag kunnen. Als we dit met elkaar goed aanpakken, kan Nederland echt een competentiecentrum worden, daar ben ik van overtuigd.”
De verzameling van data in outer space
ESA
Het verkopen van satellietinformatie, in jargon een downstream-activiteit, kan wel eens een existentiële voorwaarde blijken voor de upstream in de ruimtevaart: het omhoog schieten van raketten en satellieten. In het verleden heeft Nederland door goed lobbywerk in Noordwijk de grootste vestiging van ESA naar zich toegehaald, en bedrijven als Dutch Space en Airborne Composites hebben nog steeds een internationale faam als leverancier van raket- en satellietonderdelen. Maar de sector leunt sterk op subsidies – en dat kan met de huidige bezuinigingen wel eens lastig worden. “We zouden willen dat de markt de ruimtevaart meer financiert”, zegt Jasper Wamsteker (NSO) dan ook. “En dan helpt het als satellieten worden gebouwd die beter zijn toegespitst op downstream toepassingen.”
Het Delftse ISIS (Innovative Solutions in Space) had geen dataportaal nodig om dat in te zien. De afgelopen 6 jaar is het bedrijf van Jeroen Rotteveel en zijn drie mede-oprichters uitgegroeid tot dé specialist in cubesats; kleine en relatief betaalbare satellieten die zich prima lenen voor commerciële dataverzameling. Rotteveel heeft “zojuist nog een productlancering achter de rug”. En dat bedoelt hij letterlijk: een Vegaraket schoot in februari zeven satellieten de ruimte in, waarvan ISIS er bij drie op een of andere manier betrokken was. Als leverancier van dragende delen, van communicatieapparatuur of als arrangeur van de lancering zelf.
Klik je satelliet bij elkaar
“Ons ideaal is dat er voor lanceringen een luchtvaartmodel ontstaat, waarin je gewoon laadruimte boekt.” Met een handvol lanceringen per jaar begint dat ideaal dichterbij te komen. Met zijn webwinkel cubesatshop.com laat Rotteveel zien waar het toe kan leiden: een Dell-model, waarin klanten hun eigen ideale satelliet bij elkaar kunnen klikken.
Klanten heeft hij tot in India, de VS en Brazilië aan toe. Het bedrijf eet binnenkort ook zijn eigen dogfood: het schiet een flink aantal satellieten de ruimte in om wereldwijd scheepsbewegingen in kaart te gaan brengen. “Investeerders of partners voor zoiets krijgen is lastig”, zegt Rotteveel. “Dus beginnen we zelf alvast met de eerste twee.”
