Psychopaten komen veel te makkelijk bij organisaties binnen. Vacatureteksten trekken ze aan en selectieprocedures vissen ze er niet uit.
Dat is de conclusie van Suzanne van de Graaf in haar scriptie Psychopaten in organisaties. Daarmee won ze deze maand de scriptieprijs van 2008. Bij psychopaten denken veel mensen aan gevaarlijke seriemoordenaars. Maar de iets minder heftige variant, kan ook in uw bedrijf rondlopen. De kenmerken? Zelfzuchtig, alleen geïnteresseerd in zichzelf en zonder geweten. Uiteraard fantastisch gemaskeerd door toneelspel en broodje-aap-verhalen.
De baas spelen
En ze zitten er echt, zegt de studente psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. "De belangrijkste conclusie is dat psychopaten tegenwoordig makkelijk binnenkomen in een organisatie." Hoe dat kan? "Het bedrijfsleven is tegenwoordig veel competitiever", zegt ze. Het leiderschapslabel wordt in de vacatureteksten toegeschreven aan een soort psychopaten. Want die zijn competitief, spelen graag de baas en schuiven taken maar al te graag op anderen af.
Referenties checken
Haar belangrijkste aanbeveling heeft dan ook betrekking op de selectieprocedure van sollicitanten. Want die laten te wensen over, stelt ze. "In de eerste plaats moeten referenties gecheckt worden. Dat is heel simpel, maar wordt toch vaak niet gedaan. Psychopaten kunnen een rijkelijk cv creëren, met werkervaring die ze helemaal niet hebben."
Goed voorbereiden
Mocht u onverhoopt de psychopaat er tijdens de cv-scan niet uitgehaald hebben, let dan op tijdens het sollicitatiegesprek. "Hij of zij kan een heel verleidelijke, charmante kandidaat zijn, die je erg enthousiast maakt. Degene die het gesprek voert, moet zich van tevoren goed voorbereiden. Die moet dieper op een onderwerp ingaan en doorvragen. Zodat de kandidaat die niet zomaar goed kan beantwoorden met z'n handboek solliciteren."
Macht behouden
"Vraag bijvoorbeeld: wat heb je precies gedaan in je vorige baan? Zo weet je of hij die baan écht heeft gehad of die taken werkelijk heeft uitgevoerd." Zorg ten slotte ook dat u aan het roer blijft staan, stelt Van de Graaf. "Je moet de macht behouden. De psychopaat neemt graag de controle over, zodat hij kan vertellen waarin hij uitblinkt."
Leven als machtsspel
Stel: u heeft het allemaal aangenomen voor zoete koek. Wat betekent dat voor uw onderneming? "De hele agressieve psychopaat vindt het leuk om mensen tegen elkaar uit te spelen en te laten ontslaan. Hij ziet het leven als een machtsspel en gaat voor geld en macht." Als manager moet u dus niet alleen vrezen voor uw andere werknemers, maar ook voor uw eigen stekje. "Een psychopaat wil zo min mogelijk doen, om zoveel mogelijk te bereiken of te verdienen." U bent gewaarschuwd.
