De achterban van Nivra-voorzitter Piet Hoogendoorn ligt onder vuur. Jaarcijfer- controle is voor accountants een risicoactiviteit geworden en straks komt er externe controle op de beroepsgroep. ´s Lands opperaccountant laat zich echter niet van zijn stuk brengen. Op die ene keer na dan.
Wat zei Piet Hoogendoorn – voorzitter van het Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants (Nivra) en president of the board of directors bij Deloitte Touche Tohmatsu – nou eigenlijk op die zondagavond 16 maart? Hij zei dat de grote vier accountantskantoren van deze wereld overwogen om te stoppen met de externe controle van de jaarcijfers van beursgenoteerde bedrijven, omdat het risico van schadeclaims door aandeelhouders te groot zou zijn geworden en vrijwel on-verzekerbaar. Dat is nogal wat. Stel u voor dat de voorzitter van de KNVB op een dag zegt dat de voetbalclubs Ajax, Feyenoord en PSV overwegen te stoppen met het spelen van voetbalwedstrijden, omdat de risico´s te groot zijn geworden. Zoiets, maar dan op wereldwijde schaal. “Toen ik het las, kon ik mijn ogen niet geloven,” zegt Peter Legerstee, directeur van die andere Nederlandse accountants-organisatie Novaa. “Zeer ondoordacht,” vindt emeritus hoogleraar accountancy Hans Blokdijk. “Ik zei: dat kan-ie niet zo gezegd hebben,” zegt KPMG-topman Ben van der Veer. “Ik vind het een loepzuivere weergave van de realiteit,” zegt Pieter Lakeman van Stichting Onderzoek Bedrijfsinformatie, altijd bereid tot onorthodox commentaar. “De externe controle heeft toch geen enkele maatschappelijke betekenis in ons land. Dus waarom er niet gewoon mee stoppen?”
Jan Fred van Wijnen, de journalist van Het Financieele Dagblad die hem de uitspraak ontlokte, herinnert het zich nog: “Hij zei het zo´n beetje tussen neus en lippen door. Pas toen ik een half uur later aan het schrijven was, realiseerde ik me dat hij iets potentieel revolutionairs had gezegd. Dus belde ik hem terug. Hij beloofde me dat hij in de aankomende dagen – hij was op weg naar Tsjechië voor een topmeeting – met de topmannen van de andere drie zou overleggen en erop terug zou komen. Ik heb hem in die week meerdere keren gebeld, maar geen contact meer gekregen. Ook niet op z´n mobiele nummer.” Wie wél in de publiciteit kwam, was Nivra-directeur Gert Smit. Wat Hoogendoorn had gezegd, was niet waar, luidde diens verhaal botweg. Geen sprake van. En toen werd het stil. Pas ruim anderhalve week later was er een informele persconferentie bij de Nivra, met zowel Hoogendoorn als Smit achter de microfoon. Van Wijnen nam de gelegenheid te baat om te vragen wie nou gelijk had gehad: Smit of Hoogendoorn. Hij vroeg het wel tien keer, op verschillende manieren. Het aanwezige journaille moest hard lachen om de hevig in verlegenheid gebrachte Nivra-bazen en uiteindelijk mompelde Piet Hoogendoorn dat de accountancyfirma´s zich niet uit de controlepraktijk zouden terugtrekken. Of ze het ooit van plan waren geweest? Geen commentaar. Een slip of the tongue? Publicitair gezien had Piet Hoogendoorn in ieder geval een behoorlijke modderfiguur geslagen. “Maar,” zegt Van Wijnen, “Hoogendoorn is niet het type voor blunders. Ik denk eerder dat-ie mij heeft willen gebruiken om een nieuwe gedachtegang te lanceren als proefballon, om de reacties te peilen. En dat-ie een eventuele publicitaire afgang voor lief heeft genomen.”
Slap
Diplomatiek, rustig, consensuszoekend, vriendelijk. Dat zijn de termen die vallen als mensen praten over de machtigste accountant van Nederland. Maar ook: een sfinx. Iemand die zeer diplomatiek opereert, met taaie volharding en zonder al te veel scrupules. In de woorden van directeur Peter Legerstee van zusterorganisatie Novaa, die regelmatig met de Nivra-voorzitter overlegt: “Een aardige man die geen millimeter afwijkt van zijn doelstelling. Hij weet wat hij wil. En wat hij wil, daar gaat-ie voor.” Hoogendoorn staat in de accountancywereld bekend als een 'bestuurder', meer dan als iemand die inhoudelijk uitblinkt. Hans Blokdijk, onder accountants een serieus criticus van de gevestigde orde, mist dan ook de scherpe, vakinhoudelijke debatten die hij kon hebben met Hoogendoorns voorganger bij de Nivra, Paul Baart. “Hoogendoorn benadert alles vanuit de bestuurlijke kant. Nooit vanuit de vraag wat nou eigenlijk de maatschappelijke functie van de accountant is. Juist nu zou de voorzitter van de Nivra alles moeten doen en moeten zeggen om het publieke vertrouwen in het beroep te herstellen. Maar wat hij naar buiten laat zien is allemaal zo slap.”
Ter illustratie voor het functioneren van de Nivra-voorzitter haalt Blokdijk een incident aan van vorig jaar. Hij had met een paar collega´s het initiatief genomen om drie artikelen uit de gedrags- en beroepsregels van de Nivra te laten verwijderen, die daar in de snelle jaren negentig in waren gekomen, maar in hun ogen de onaf-hankelijkheid van de accountant ondermijnden. “Daar hadden we op een gegeven moment een gesprek over met Hoogendoorn. Die zei dat het bestuur bezig was met een veel omvangrijkere revisie van de gedrags- en beroepsregels. Op de algemene ledenvergadering in december zou hij aankondigen dat die revisie eind 2003 ter goedkeuring aan de leden zou worden voorgelegd. Maar op die vergadering had hij die aankondiging wel zo afgezwakt, dat ik er uiteindelijk het idee aan overhield dat we bekwaam op een zijspoor waren gerangeerd” Dat Piet Hoogendoorn weet wat politiek man-oeuvreren betekent, verwoordde hij fraai in een interview met Management Scope in 2001: “Gezag bouw je op door het politieke spel te begrijpen, dat nu eenmaal in elke organisatie zit.” Behoedzaam en stoïcijns opereren dus. Het heeft hem helemaal boven in de piramide der accountants gebracht. Als president of the board of directors van Deloitte vliegt hij bijna wekelijks naar New York. En dat hij ook daar succesvol opereert, blijkt wel uit het feit dat hij er onlangs voor een nieuwe periode is benoemd.
Realist
Je zou kunnen stellen dat in deze voor het vak zo roerige periode het wereldje der accountants naar buiten toe is verdeeld in twee typen. Allemaal zijn ze ervan over-tuigd dat er extern toezicht op de accountancy moet komen, maar de 'idealisten' steken publicitair de hand in eigen boezem en vinden dat alles gedaan moet worden om het publieke vertrouwen in de accountant te herstellen (bijvoorbeeld het afsplitsen van consultancydiensten en eventueel zelfs de fiscalisten). De 'realisten' (de meerder-heid) zien dat anders. Ze worden niet moe erop te wijzen dat de schuld voor al die fraudeschandalen primair toch echt bij de managers ligt en beperken het extern toezicht bij voorkeur tot het minimum. De publicitaire storm zal immers ook wel overwaaien en heus, de spreekwoordelijke uitzondering daargelaten zijn de accountantskantoren echt wel te vertrouwen. Piet Hoogendoorn is van die laatste categorie. 'Zijn' Deloitte Touche Tohmatsu (hij werkt er – inclusief de kantoren die door Deloitte werden overgenomen – al zijn hele carrière) is niet voor niets de enige van de Grote Vier die niet is bezweken onder de internationale druk om de IT-consultants af te stoten. Wat hem na te geven valt: hij probeert zich (en zijn beroep) niet mooier voor te doen dan hij is. Maar van Piet Hoogendoorn hoeven we met betrekking tot het zelfreinigend vermogen van de accountancy weinig radicale initiatieven te verwachten.
CV Piet Hoogendoorn
BURGERLIJKE STAAT gehuwd, drie kinderen
WOONT Zevenhuizen
OPMERKELIJK zo diplomatiek, dat niemand iets opmerkelijks over hem weet te melden
HOBBY´S onbekend, maar hij zal er momenteel toch niet aan toekomen
1945 geboren te Zevenhuizen
1972 afgestudeerd als registeraccountant Koninklijke Nivra
1983-1988 vice-voorzitter en voorzitter bij Tombe/Melse & Co
1988-1990 vice-voorzitter TRN Groep (Touche Ross Nederland, dat Tombe/Melse heeft overgenomen)
1990-2001 voorzitter Deloitte & Touche Nederland
1999 lid executive committee Deloitte Touche Tohmatsu
2000 voorzitter board of directors Deloitte Touche Tohmatsu
2002 voorzitter Koninklijke Nivra
