‘Grote golven hebben een bepaalde timing en een bepaalde tijdspanne. Verschillende tijden hebben verschillende golven. Ik denk dat je moet wachten voor de juiste golf op een bepaalde tijd.’
Deze ietwat cryptische woorden uitte Zhang Yiming eens in een interview, op de typische metaforische wijze waarop Chinezen vaak praten. De nu 38-jarige oprichter van het bedrijf achter de razendpopulaire video-app TikTok, in China bekend als Douyin, heeft vast aan deze uitspraak gedacht toen hij dit voorjaar terugtrad als ceo van zijn bedrijf.
Peking wil controle over ByteDance
Net als andere grote Chinese techbedrijven gaat ByteDance al meer dan een half jaar door een woelige periode omdat de Chinese overheid allerlei regels aanscherpt die gevolgen hebben voor hun bedrijfsvoering. Het gaat deels om achterstallig onderhoud op het gebied van privacywetgeving, databescherming, buitenlandse beursgangen, schuldenratio’s en mededingingsrecht.
Maar Peking wil als centraal geleid land ook meer controle over de techgiganten, die een machtsfactor van betekenis zijn geworden in China’s economie.Ook ByteDance kreeg een boete van de marktautoriteit. Als ceo staat Zhang natuurlijk in het oog van de storm. En dan is het goed soms even een andere golf te pakken.
Loner
Natuurlijk, dit soort beslissingen zijn altijd een combinatie van factoren. In een verklaring zei Zhang dat hij de sociale vaardigheden miste om ByteDance door de uitdagingen van alledag te leiden. De alledaagse rompslomp belemmerde hem om na te denken over innovaties. ‘Ik heb meer interesse in organisatorische analyses, onderzoek naar marktmechanismen en managementtheorieën dan in het echte managen van personeel.’
De ondernemer omschreef zichzelf eerder als een loner: ‘Ik geef de voorkeur aan dingen die ik alleen kan doen, zoals lezen, muziek luisteren, internetten en mijmeren.’ Zhang, die nog steeds een derde van de aandelen van ByteDance in handen zou hebben en meer dan de helft van het stemrecht, blijft wel aan als bestuursvoorzitter. In die positie kan hij meer tijd besteden aan langetermijnstrategieën, zo voegde hij eraan toe.
Forbes schreef eerder dat de opvolgers van Musk en Bezos niet in het Westen gezocht moeten worden, maar in het Verre Oosten. Maar over wie hebben we het dan? China-correspondent Anouk Eigenraam gaat in de 5-delige serie De nieuwe Jack Ma op zoek naar de innovators in China. De wereld maakte al kennis met de excentrieke ondernemer en oprichter van e-commercereus Alibaba Jack Ma. De macht van de techmiljardair werd de Chinese overheid te gortig en Ma moest een toontje lager zingen. Staat dat zijn opvolgers in de weg?
Krantlezende informatieslurper
Zhang kwam in 1983 ter wereld in Longyuan, in de zuidoostelijke provincie Fujian. Zijn vader had een elektronicafabriek een paar provincies verderop in de zuidelijke stad Dongguan. Zijn moeder was verpleegster. Zhangs ouders moedigden hun zoon aan om allerlei dingen uit te proberen. Volgens Zhang was hij als kind al een informatieslurper en las hij de krant van A tot Z.
Na een studie micro-elektronica en programmeren in de havenstad Tianjian ging hij in 2006 aan de slag bij het reisboekingsplatform Kuxun. Het was daar dat Zhang begon na te denken over praktische toepassingen van technische tools die het leven kunnen versimpelen. Zo was het boeken van een treinkaartje in die tijd nog een langdurig proces op het station.
Zhang wil niet dat zijn medewerkers hem ‘de baas’ noemen. Daar staat dan wel weer de verplichting tegenover dat al het personeel TikTok-filmjes moet maken
In een uur schreef hij een slim programma waardoor de gebruiker in real-time kon zien wanneer er gereserveerde treinkaartjes vrijkwamen en dat met een automatische zoek- en waarschuwingsfunctie via sms. Het is iets wat we nu heel gewoon vinden, maar toen bestond dat nog niet. In een interview in 2014 met Tmtpost zei Zhang dat veel mensen zich na hun studie concentreren op het verdienen van hun eerste miljoen. ‘Om eerlijk te zijn is mijn zucht naar geld niet erg sterk. Ik ben meer geïnteresseerd in het maken goede producten met goede mensen.’
TikTokken of push-ups
Zhangs managementstijl streeft een platte organisatie na, hij wil niet dat zijn medewerkers hem ‘de baas’ noemen. Daar staat dan wel weer de verplichting tegenover dat al het personeel naar verluidt verplicht is filmpjes te maken met TikTok en een bepaald aantal likes moet verzamelen, willen ze geen push-ups hoeven doen.
De ondernemer zegt wel vaker zaken die op gespannen voet met elkaar staan. Zo zei hij eens dat een bedrijf moet groeien zoals een boom via vertrouwensrelaties tussen mensen. Maar over personeelsmanagement zei hij ook: ‘Als je wil dat iedereen op tijd naar het werk komt, zeg dan dat mensen na 10 uur geen ontbijt meer krijgen. Als je wilt dat medewerkers later vertrekken, zeg dan dat als ze te vroeg weggaan ze geen avondeten krijgen.’
Online successen
Na een kort intermezzo bij Microsoft, wat hij een te log en bureaucratisch bedrijf vond, werkte Zhang kort bij het microblog Fanfou. In 2009 begon hij zijn eigen vastgoedzoekmachine 99 Fang begon. Het was een instant succes; binnen twee jaar had de site 6 miljoen maandelijks bezoekers en 1 miljoen op de mobiel.
De ondernemer zag al snel dat mobiel de toekomst was en dat steeds meer mensen langzaam migreerden van de pc naar de telefoon. In 2012 begon hij ByteDance en lanceerde Neihan Duanzi, een app voor memes en andere grappen. Zhang merkte ook dat gebruikers moeite hadden om relevante informatie te vinden in de overvloed aan beschikbare informatie die op het internet circuleerde.
Een paar maanden later kwam hij met het nieuwsplatform Toutiao, dat gebruikers gepersonaliseerde content aanbiedt. ‘Als ondernemer moet je de wereld vanuit een ander perspectief zien’, zo zei Zhang in hetzelfde interview. ‘Als je iets anders eerder ziet dan anderen, loop je voor met het creëren van meer waarde in de samenleving.’ Zhang signaleerde een hoop dingen eerder dan de rest.
‘Appfabriek’ ByteDance
In de jaren daarna kwam de programmeur met de een na de andere applicatie op de proppen, van spelletjes- tot taalapps. In totaal heeft hij ruim 72 apps gemaakt, waarvan dertien opgeheven zijn. ByteDance werd in China daarom wel gekscherend de ‘appfabriek’ genoemd. Toch waarschuwde Zhang dat je business geen ‘herhaling of kopie moet zijn van wat je al gedaan hebt’.
‘Ik wil iets doen dat universele impact heeft op mobiele gebruikers van het internet en hoe je algemene informatie effectief kan distribueren,’ zei Zhang eens. Hij is met alle respect in die zin echt beetje ‘een nerd’. ‘Ik vind veel producten niet bevredigend. Ik gebruik Twitter, Fanfou en Reneren, maar op die sociale media zijn er altijd mensen die plaatjes van katten sturen of hun boerderij. Daar heb ik geen interesse in. Heel soms maar krijg ik opmerkingen over IT.’
Het is niet makkelijk om rijk te zijn in China. Ik denk dat Zhang bezorgd was dat zijn rijkdom na de beursgang zou exploderen
Verreweg de meest succesvolle app zou uiteraard de in 2016 gelanceerde video-app TikTok worden, die na inlijving van Music.Ly een wereldwijde hit is. Al een jaar later was het met een miljard downloads de meest gedownloade app in de App Store. Het maakte van Zhang één van de rijkste Chinezen, met een vermogen van liefst 35,8 miljard dollar. Daardoor kwam TikTok ook in het vizier van de Verenigde Staten, die met een beroep op de nationale veiligheid de app in de ban dreigden te doen.
Cv Zhang Yiming
1983 Geboren in Longyan, provincie Fuijan
2001 Opleiding in micro-elektronica en software engineering
2007 Technisch directeur reisplatform Kuxun
2009 Oprichter vastgoedplatform 99fang.com
2012 Start ByteDance en nieuwsapp Toutiao
2016 Lanceert video-app TikTok
2017 Koopt lip-sync service Musical.ly
2019 Federal Trade Commission in VS beboet TikTok voor $5,7 mln
2020 Trump kondigt ban aan op TikTok, India bant app uit App stores
2021 Zhang Yiming stapt op als ceo
Rechtszaken
De toenmalige Amerikaanse president Donald Trump dwong ByteDance de video-app te verkopen, maar de rechter haalde hier een streep doorheen en sindsdien ligt de zaak een beetje stil. In Nederland lopen er overigens ook meerdere rechtszaken tegen TikTok, van onder meer de Consumentenbond, wegens privacyschending van gebruikers. De app werd ook verwijderd uit de appwinkels in India omdat er pornografie op het platform zou zijn gedeeld.
Door alle onrust schortte Zhang de beursgang van ByteDance dit voorjaar op. Deze staat nu gepland voor ergens in het najaar. Zoals techanalist Li Chengdong zei tegen Reuters: ‘Het is niet makkelijk om rijk te zijn in China. Ik denk dat Zhang bezorgd was dat zijn rijkdom na de beursgang zou exploderen. Dat zou hem veel media-aandacht opleveren.’
Aandacht waar je als miljardair in China momenteel niet op zit te wachten, nu president Xi Jinping onder zijn campagne van ‘gemeenschappelijke welvaart’ de exorbitante rijkdom taboe verklaard heeft.
Gefascineerd door algoritmes
Nu Zhang een stapje terug heeft gedaan, is het afwachten in welke richting zijn bedrijf zich straks zal bewegen. Maar dat hij zijn huidige werkterrein de rug zal toekeren is niet aannemelijk. De programmeur is naar eigen zeggen gefascineerd door algoritmes, AI en dataminen. Zo zei hij eerder dat een algoritme een ‘levend organisme’ is, ‘dat je dingen kan leren en ‘domesticeren.’
‘Het is heel moeilijk om een systeem te maken dat de menselijke intelligentie te boven gaat want het menselijk brein is heel complex. Maar het is mogelijk om het menselijke beoordelingsvermogen te benaderen in bepaalde gebieden,’ aldus de onnavolgbare ondernemer eerder. Wat dat aangaat, is er nog werk genoeg voor Zhang waar hij zich in kan storten om zo kattenfilmpjes te vermijden.
