Het streven naar winst alleen volstaat niet meer vandaag de dag. Een beetje modern bedrijf probeert op maatschappelijk verantwoord te ondernemen en dit bewustzijn ook te stimuleren bij de werknemers. En anders vraagt het personeel daar wel om. Met Pasen voor de deur, een verhaal over zingeving en sociale betrokkenheid.
Zomaar een middag in Amsterdam. Terwijl toeristen in de rij staan voor de Heineken Experience, komt elders in de brouwerij een clubje van een man of 25 bij elkaar voor een bijeenkomst van de Stichting Zingeving Zuidas. De stichting organiseert deze 'zingevingsbijeenkomsten' onder leiding van predikant Ruben van Zwieten al jaren voor medewerkers van bedrijven op de Zuidas. Die vinden het interessant om op persoonlijke titel met elkaar dit soort gesprekken te voeren.
Opvallend: zeker 20 van de 25 zijn een jaar of 30. Volgens Sakia van der Meij, lid van de programmaraad van de stichting en directeur van het leiderschapsprogramma bij ING, is de behoefte aan zingeving bij mensen sinds de crisis merkbaar toegenomen. "Je zag dat al na de eerste recessie, maar zeker nu met deze tweede dip zie je dat mensen nog meer op zoek zijn naar diepgang."
Een van die mensen is ook Gerrit van Loo, algemeen directeur bij Vrumona. Van Loo, bekent hij het gezelschap, worstelt al een tijdje met de vraag wanneer je het als leidinggevende 'goed gedaan' hebt en hoe je dat kan verwerken in je werk. "Hoe kan je je normen en waarden zodanig in je werk verweven dat je er een goed gevoel aan overhoudt? Ik ben nu 50. Mijn erfenis kan toch niet zijn dat als ik straks met pensioen ga, ik ervoor gezorgd heb dat de verkoop van bier met 23.000 kratten per maand is gestegen? Hoe kan ik een bijdrage leveren waarvan medewerkers later concluderen dat ze daar als mens en werknemer wat aan hadden?"
Links: Reinoud Ottervanger, rechts, predikant Ruben van Zwieten
Peter Bakker, beïnvloeder of bepaler?
Van Loo vindt dat het er uiteindelijk om draait in hoeverre je 'bepalend' bent geweest voor je onderneming: "Als je als bedrijf wil bijdragen aan een betere samenleving dan moet je als ceo het voorbeeld geven. De ceo is de cultuurdrager van het bedrijf." Tegelijkertijd wil hij voormalig topman Peter Bakker van het vroegere TNT de maat nemen en de stelling poneren dat Bakker 'helemaal niet zo bepalend is geweest'. Hij vindt dat Bakker als beïnvloeder met deelname aan het World Economic Forum en het World Food Program succesvoller is geweest dan als bepaler en eindverantwoordelijke voor zijn bedrijf.
"Bakker wordt overal en door iedereen gezien en neergezet als iemand 'die het zo goed gedaan heeft'. Wel, hij heeft zeker invloed gehad, maar hij heeft weinig neergezet. Hij heeft geen synergie bewerkstelligd tussen PostNL en TNT en maar matig waarde gecreëerd. Maar er gingen onder hem wel 10.000 man uit, waarna in commercials studentenpostbezorgers werden gevraagd. Is dat zorgvuldig en menswaardig leiderschap? Of had hij soms geen keus?"
Werkgever moet zingeving faciliteren
Reinoud Ottervanger, Brand manager bij Heineken, herkent de vragen waar Van Loo mee worstelt met dat verschil dat Ottervanger zo'n 20 jaar jonger is dan Van Loo. "Misschien komt het doordat we nu al weten dat we veel langer zullen moeten werken en dus meer waarde hechten aan die work-life balance tijdens onze loopbaan, maar veel van mijn leeftijdsgenoten denken nu al na over zingeving binnen en buiten het werk. Alleen geld verdienen is niet genoeg meer."
Ottervanger hoopt dat werkgevers ook direct faciliteren en stimuleren dat personeel zich in de tijd van de baas wil inzetten voor een betere wereld. "Mijn generatie wil niet wachten tot ze een positie heeft verworven waarin ze die betrokkenheid zelf kan faciliteren, maar vraagt nu al een actieve houding van de werkgever. Werknemers kunnen zo hun individuele behoefte om iets te betekenen kwijt en voelen zich daardoor gelukkiger en ook meer verbonden met werkgever en collega' s."
Vraag geen toestemming vooraf, maar vergeving achteraf
De werkgevers blijven bij die ontwikkeling nog een beetje achter vindt Ottervanger. Verschillende aanwezigen sluiten zich bij hem aan. De crisis heeft aan die houding nog verder bijgedragen, zeggen een aantal deelnemers. "Er zijn duidelijk dingen verkeerd gegaan. De jongere generatie wil niet meer werken bij een bedrijf dat alleen maar gaat voor de winst. En om het nog scherper te stellen: als je een modern bedrijf bent dan wil je toch alleen nog maar werknemers die maatschappelijke verantwoordelijkheid willen nemen?"
Toch werpt een wat oudere manager van RBS tegen dat dit soort initiatieven ook uit jezelf moeten komen. "Ik ben ook wel eens naar Zuid-Amerika gegaan om daar te helpen en heb toen wel eens klanten van de bank benaderd met een vraag om support. Ik denk niet dat ze daar in toe hadden gestemd als ik dat van tevoren had gevraagd. Maar ik zeg altijd: don't ask for permission, ask for forgiveness."
Twee werkelijkheden
Opmerkelijk is dat de aanwezigen de druk op hun schouders om iets aan de problemen in de wereld te doen des te meer voelen omdat ze weinig heil verwachten van ngo's – 'de katholieke kerk is de best werkende ngo' -of de politiek. Van Loo: "Politici hebben tegenwoordig vooral te maken met de mediawerkelijkheid om alles te vatten in krantenkoppen en oneliners, terwijl de werkelijkheid altijd veel genuanceerder is."
Tegelijkertijd realiseert iedereen zich dat nog steeds een flink deel van de werknemers, ook tegenwoordig, niet verder kijkt dan de eigen achtertuin. Van Loo: "Ik had laatst een meeting met 150 managers waar het ging over business ethics. De helft van de zaal vond het een interessant onderwerp, de andere helft een onnodig thema." "Zeg, maar we kunnen hier wel zitten praten met elkaar, ik zeg actie", roept een deelnemer die later is binnengekomen. Gelukkig, sommige dingen veranderen nooit.
Foto's: Ruben Hanssen
Lees ook:
-
Geluk is het nieuwe geld
-
Ben Verwaayen: 'Calimero-denken? Dat kan ik me helemaal niet permitteren'
-
'Goed leiderschap is zelfleiderschap'
-
Start – idealisten in maatpak
