Talent van Pon Holding leerde een jaar lang saxofoon spelen. Want door muziek te maken, boor je creatieve bronnen aan, die ook van pas kunnen komen op het werk. “Ik heb mezelf echt moeten overwinnen.”
De zon schijnt uitbundig deze vrijdagmiddag op buitengoed Hagenhorst in Was-senaar-zuid. Dat komt goed uit. Want hier buiten in het kniehoge gras staan negen volwassen mannen in een kringetje. Het zijn zes managers van Pon Holding, een Pon-managementtrainee, saxofoonleraar Kees Hoogeveen en coach Edwin de Beukelaar – 'zeg maar De Beuk'. De mannen, nonchalant gekleed in poloshirt en kaki broek, staan hier niet zomaar. Ze houden allemaal een saxofoon voor hun borst, waarop ze harts-tochtelijk proberen te blazen. Dat valt niet mee. “Tatatatataaa,” dreunt Hoogeveen voor. Met zijn benen in een wijde broek van het hippe merk Gsus stampt de saxofoonleraar op de grond, zijn woeste grijze krullen dansen op en neer. Niet één maar tien, twintig keer herhaalt hij 'tatatatataaa, one, two three, four' en dan nog gaat de melodie niet precies zoals hij het wil. “Goh, het is minder vermoeiend om een dag te werken,” mompelt een manager. De saxofoonleraar laat zijn sax bungelen aan het koord om z'n nek en roept dan: “Okay men, clap your hands: 'come together, come together, come together'.” De Pon-managers klappen in hun handen en zingen hard mee met deze Beatle-song. Poeh, dat zingen is net iets makkelijker dan saxofoon-spelen. Maar hup, Hoogeveen kent geen genade. Terug met de sax aan de mond en blazen maar. “Mannen, nog even concentreren.”
Glimmend koper
Is het leuk, saxofoon spelen met een groepje mannen in het gras? En misschien belangrijker: is het leerzaam? Even daarvoor, tijdens de pauze op het terras van het buitengoed, heeft Mark Kapteyn verteld dat hij het een bijzondere ervaring vindt, muziek maken met collega's. Kapteyn, 41 jaar oud, is algemeen directeur van Volks-wagen en Audi-dealer Van den Udenhout, onderdeel van Pon Holding. Met zes collega's is hij door de top van familiebedrijf Pon op cursus gestuurd om z'n managementvaardigheden te verbeteren en te werken aan 'een stukje' persoonlijke ontwikkeling. Vorig jaar september begon het developmenttraject, dat in juli afgrond zal worden. Met – en daarvoor blazen de mannen zich vanmiddag zo in het zweet – een presentatie van hun saxofoonkwaliteiten. Dat zal gebeuren op een podium voor een zaal vol collega's en de vier leden van de raad van bestuur. Kapteyn doet zijn bril even af, veegt over zijn voorhoofd en neemt een teug van z'n biertje. Denk nu niet dat ze in de afgelopen maanden alleen saxofoon hebben gespeeld, zegt hij. Tijdens de trainingsdagen waarop hij en z'n zes collega's hier in Wassenaar bijeen waren en op een landgoed in België, werkten ze vooral aan een opdracht van de raad van bestuur.
Die had hun gevraagd te onderzoeken hoe er binnen het bedrijf met z'n 8300 medewerkers wordt gedacht over de relatie met het hoofdkantoor. Dat ze naast die klus en het uitwerken van verschillende businesscases, ook zouden saxofoonspelen, kwam voor Kapteyn als een volslagen verrassing. Voor zijn collega-managers overigens ook. Mark van der Knaap (37), manager operations bij Continental Bandengroep, een stevige blonde man, is met z'n biertje aangeschoven op een teakhouten terrasstoel. Hij zegt: “Om een uur of elf 's avonds, na een vol dag-programma moesten we naar de kelder gaan. Loop ik de trap af, staan daar zeven zwarte koffers. Ik maakte de mijne open en zag het glimmende koper. De tranen sprongen in m'n ogen, echt waar.” Als jongetje was het al zijn droom om saxofoon te spelen. Fantastisch, dat die wens nu is uitgekomen. En dan nog wel dankzij zijn werk. Wie had dat kunnen denken? Zijn echtgenote in elk geval niet. Net als de partners van de andere heren werd zij enigszins overvallen door de nieuwe hobby van haar man. Want saxofoonleraar Hoogeveen neemt er geen genoegen mee dat de managers aan het einde van een cursusdag een beetje voor de lol gaan blazen. Nee, er moet serieus geoefend worden. Na iedere sessie krijgen ze huiswerk mee. Om de mannen te motiveren, vertoonde Hoogeveen een zelfgemaakte video, op muziek van saxofonist Maceo Parker gaf hij 57 redenen om saxofoon te spelen. De belangrijkste? Alle 57 zijn ze belangrijk. Maar goed. Hij wil wel aangeven dat het aanboren van nieuwe bronnen van creativiteit de mens ook creatiever maakt tijdens andere bezigheden, zoals zeg, het werk. En ook dat het aanleren van iets nieuws kan leiden tot een opener houding in het algemeen.
Richard van der Veen, directeur operations en commercieel directeur van Motrac, met z'n 46 jaar volgens eigen zeggen 'het oudje van de groep', is inderdaad verrassend open. Hij geeft onmiddellijk toe dat hij even moest slikken toen hij ineens met een saxofoon in z'n handen stond. “Ik had er eerlijk gezegd helemaal geen zin in,” zegt Van der Veen. “Ik ben ook a-muzikaal.” Zo heeft hij bijvoorbeeld geen speciale muziek waarnaar hij luistert in de auto. “Meestal staat gewoon de radio aan.”
Laat staan dat een man als hij ernaar verlangt zelf muziek te maken. Maar na de eerste keer tegensputteren gooide Van der Veen zijn weerzin tegen de sax overboord. Dat is vanzelf zo gegaan, legt hij uit, omdat hij zich in de loop van de maanden helemaal op z'n gemak is gaan voelen tussen de andere Pon-managers. “Geen van allen kenden we elkaar, maar inmiddels zijn we een hechte groep. Het aardigste van het saxofoon-spelen vind ik dat we het echt samen doen.” Werkelijk razend enthousiast is Frits de Raad (37), marketing directeur bij Pon's Mobile Communication Company (MCC). “Saxofoon spelen is hartstikke gaaf,” vindt hij. Net als Van der Knaap had hij het al eerder willen doen. Het was er alleen nooit van gekomen. “Tijdgebrek, jonge kinderen, je kent het wel.” Maar nu hij het instrument eenmaal in handen heeft, wil hij niet meer loslaten. Van der Knaap heeft inmiddels privé-les genomen, daar denkt De Raad ook over. “Als ik een beetje sta te blazen, vergeet ik alles om me heen. Ideaal om m'n hoofd helemaal leeg te maken. Een beetje vergelijkbaar met golfen.” Zijn echtgenote moest net als die van Van der Knaap even wennen aan een instrument in huis. “Oefenen met een saxofoon is nu eenmaal niet prettig om aan te horen,” begrijpt De Raad. “En het is erg lastig om van beginner net een stapje beter te worden.” Maar inmiddels moedigt z'n vrouw hem wel aan, omdat ze ziet dat hij er zo veel plezier aan beleeft.
Bloedserieus
Cursusleider Edwin de Beukelaar hoort de verhalen glunderend aan. “Toen deze mannen voor het eerst bij elkaar kwamen, waren ze echt bloedserieus.” De Beukelaar trekt zelf een ernstig gezicht. “Er kon geen lachje af, ze zaten allemaal keurig in de plooi.” Hij dacht: oei, oei wat moet dit worden. Allemaal heren die de hele dag met hun hoofd werken, en dat ook nog 'ns in een bedrijf met een typische mannencultuur. Aan hem de taak deze technisch georiënteerde heren een beetje los te weken uit hun dagelijkse patroon. “Want alleen door bekende dingen los te laten, kun je persoonlijk groeien.” De samenwerking met saxofoonleraar Hooge-veen, hem aangeraden door de opdrachtgever van Pon, bleek wat dat betreft een gouden vondst. Al was het alleen al omdat de mens Hoogeveen een verhaal verpersoonlijkt dat de opleider graag wil overbrengen: het is nooit te laat om een draai aan je leven te geven. Hoogeveen was 23 jaar toen hij op een bingo een saxofoon won. Muziek maken bleek zo te bevallen dat hij zijn baan in de verzorging eraan gaf. Inmiddels speelt Hoogeveen in een band, is hij leider van een bigband, en doet hij andere 'creatieve muzikale dingen' die hij leuk vindt.
De Beukelaar is ervan overtuigd dat saxofonist Hoogeveen ook met zijn lessen emoties in beroering brengt. “Heb je het over muziek, dan heb je het over gevoel hè,” zegt hij. “En muziek maken is heel fysiek. Je kunt niet stijf blijven stilstaan, je moet wel meedeinen met het ritme.” Hij is er trots op dat de bedaarde Pon-mannen in de loop van de cursus 'veel losser' zijn geworden. En hij noemt het 'behoorlijk gewaagd 'dat de Pon-directie dit muzikale experiment aandurfde. Gewaagd? Jazeker, reageert hij, want Pon is een organisatie die van oudsher en zeer bescheiden profiel koestert. Niks te gewaagds of flamboyants. Het oer-Hollandse 'doe maar normaal' geldt als nuchter bedrijfsmotto. Dat zo'n organisatie het managementtalent nu laat trainen met saxofoons, vindt De Beukelaar dus een behoorlijke stap. Dat vinden de managers zelf ook. Motrac-directeur Van der Veen, ging al eerder op managementdevelopment-training via het bedrijf en vertelt dat die opleiding 180 graden afweek van deze. “Toen was het vooral zitten, luisteren en informatie overschrijven van sheets.
Geen vergelijking met het bespelen van een saxofoon. Dit vind ik veel leerzamer, ik heb mezelf echt moeten overwinnen.” Na drie uur saxofoon spelen, zitten de Pon-managers aan tafel voor het afsluitende diner van de dag. Als de aspergesoep wordt opgediend, komen de verhalen los. Wat gaan ze eigenlijk dragen tijdens hun optreden? “Een pak met T-shirt?” oppert Frits de Raad. “Het moet wel een beetje jazzy zijn.” Leraar Hoogeveen vraagt wie z'n saxofoon wil kopen na afloop van de cursus. De instrumenten zijn een jaar geleast en kunnen sterk gereduceerd worden overgenomen voor 700 euro. Van der Knaap, De Raad en Kapteyn willen graag.
De andere drie managers en management-trainee Mark den Heeten, die ter ondersteuning toevallig de seniorcursus inrolde, willen niet. “Ik doe liever andere dingen in m'n vrije tijd,” zegt de 27-jarige trainee. “Zonde van zo'n instrument.” Van der Veen denkt dat z'n familie blij zal zijn als de sax het huis uit is. Laatst toen hij op zolder ging oefenen, staken er plukken watten uit de oren van z'n zoon.
Tegen z'n tienerdochter die met haar vriend op haar kamer zat, hoorde hij z'n zoon roepen: “Pas op: hij gaat weer naar boven.” Haha, lachen de mannen. “Heel goed, dat spelen van jou functioneert als natuurlijk voorbehoedsmiddel.” “Tja', zucht Van der Veen, “het zit er bij mij echt niet in.” “Wacht eens even,” roept De Beukelaar over tafel. “Jij was de eerste die bij mijn informeerde of je les kon krijgen. En heb jij niet een mondrietje gekocht?” “Mmm,” bromt Van der Veen, “om beter te oefenen, ja. Ik heb echt m'n best gedaan, maar inmiddels weet ik daarom heel zeker dat ik er niks van kan.” “Onzin,” zegt De Beukelaar. Een even later, als Van der Veen weg is. “Die man is veel te streng voor zichzelf, hij is ontzettend perfectionistisch. De lat wat lager leggen, dat is zijn persoonlijke leerpunt.” Dan roept hij enthousiast over de tafel: “Weet je wat jongens, we houden gewoon een collecte. Geven we hem samen een saxofoon.” Dan wat zachter: “Zo frivool als ik hem net hoorde praten over z'n kinderen, dat is echt nieuw. Die sax heeft echt iets in hem losgemaakt, dat wil ik graag blijvend stimuleren.”
