"Waarom zijn zoveel hoogopgeleide, getalenteerde vrouwen bang dat ze door de mand zullen vallen of ontmaskerd worden als nietsnutten?" Deze vraag stelt Dominique Haijtema, journalist en psycholoog, zichzelf in het Financieele Dagblad. Managers moeten hier volgens haar aandacht aan besteden.
Hoewel het zogenoemde bedriegersfenomeen geen officieel erkende psychologische stoornis is, krijgt het wel veel aandacht van psychologische onderzoekers, schrijft Haijtema. "Het houdt in dat je behaalde successen aan van alles toeschrijft, behalve aan je eigen kunnen. Omdat je niet werkelijk gelooft dat je slim en getalenteerd bent, ben je bang voor ontmaskering. Als iets goed gaat, had je gewoon geluk of was de taak bijzonder makkelijk. Promoties, onderscheidingen of prestaties, het zijn allemaal slechts vergissingen. "
Kenmerken
Dit fenomeen komt zowel bij vrouwen als bij mannen voor. Scoort u hoog op deze vragen: 'Ik vergelijk mezelf vaak met anderen en denk dat zij intelligenter zijn dan ik', 'ik doe een taak zelden zo goed als ik zou willen' of 'ik vermijd evaluaties en vrees voor evaluaties van anderen'? Grote kans dat u ook last heeft van het bedriegersfenomeen, stelt Haijtema. "De gevoelens van angst en zelftwijfel gaan vaak samen met een negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen en depressieve gevoelens. Het gevoel steeds ontmaskerd te kunnen worden zorgt ervoor dat je nog harder je best gaat doen of de neiging krijgt belangrijke taken uit te stellen."
Bedriegers
Degenen die lijden aan het bedriegersfenomeen kunnen hun handen niet volledig in onschuld wassen. "In Psychologie Magazine wordt de Amerikaanse psycholoog Mark Leary aangehaald die aantoonde dat 'bedriegers' stiekem wel overtuigd zijn van hun kunnen. Hij vroeg hen om een score op een test in te schatten. De bedriegers schatten hun score hoger in als werd gezegd dat hun prestaties niet openbaar werden gemaakt. Als zij dachten dat anderen er wel kennis van namen, waren zij ineens bescheidener. Daarmee is het bedriegerfenomeen wellicht een sociale strategie: door te zeggen dat je niet slim bent, vis je naar complimenten van anderen en dek je je tevens in voor het geval er iets misgaat."
Opletten
"Een goede coach zei jaren geleden tegen mij dat wij eens op moesten houden te denken dat anderen met ons of onze prestaties bezig zijn. Dat zij als het ware wachten om je een keer onderuit te zien gaan. Dit zegt meer over onszelf dan over de baas of collega's. Die zijn helemaal niet bezig met ons maar met zichzelf. Met coaching of een therapie kun je onterechte twijfel tegengaan. En leidinggevenden kunnen beter in de gaten hebben of een medewerker zichzelf in de weg zit. Want bedrieger of niet, iemand die zijn loopbaan saboteert doet niet alleen zichzelf tekort, maar het hele bedrijf."
