Twee dingen die Nederlanders in coronatijd veel deden: wandelen en boodschappen bestellen bij flitsbezorgers. Ideaal in een tijd waarin iedereen aan huis gekluisterd was. Risotto aan het maken en de rijst vergeten? Of tijdens een avondje met vrienden behoefte aan meer drank? Binnen tien minuten was het in huis. De koeriers van Flink (roze), Getir (paars-geel), Gorillas (zwart) en Zapp (blauw) zoefden onophoudelijk door de straten.

Flitsbezorgers maken vanaf eind 2020 hun entree in Nederland en worden hier direct omarmd. Vooral tieners, twintigers en dertigers slaan erop aan, zegt Martijn Arets, platformexpert en auteur van het boek Platformrevolutie. ‘Scholieren die zakken chips op het schoolplein lieten bezorgen, studenten die extra bier lieten invliegen op feestjes. Naast het gemak werden ze vooral blij van de enorme kortingen die werden gegeven om snel marktaandeel te veroveren. Die kortingscodes werden massaal gedeeld.’

Last one standing

Hoe anders is de situatie nu (zie kader). Zapp vertrok in de zomer van 2022 uit Nederland, Gorillas werd een half jaar later ingelijfd door concurrent Getir.

De Turkse flitsbezorger zou ook jagen op het Duitse Flink, maar in Nederland gaan we het vermoedelijk niet meer meemaken dat Getir als enige ‘flitser’ overblijft. Volgens het Duitse magazine WirtschaftsWoche zou het bedrijf een exit plannen, een voorwaarde van investeerders bij het verkrijgen van nieuwe financiering, waardoor het juist Flink is die in ons land de last one standing wordt.

Grote supermarktketens als Albert Heijn en Jumbo lachen vermoedelijk in hun vuistje, denkt retailstrateeg Bart Fischer van concept- en adviesbureau 7BFT. ‘Die waren nogal van de leg toen flitsbezorgers drieënhalf jaar geleden de markt bestormden.’ Dat deden de zelfverklaarde disruptors met de nodige tamtam. Supermarkten waren ouderwets, verkondigden ze luidkeels, zij hadden de toekomst. On-demand boodschappen doen zou de nieuwe norm worden.

‘Het hád ook iets magisch’, blikt Arets terug. ‘Een koerier die speciaal voor jou gaat fietsen met een pak melk of een banaan. De ironie was dat flitsbezorgers actief zijn in grote steden en de meeste mensen daar op loopafstand van een supermarkt wonen. Waarom ze toch voor flitsbezorging kozen? Omdat ze het tof vonden. En omdat het kón.’

Roze trams en veerboten

Aandeelhouders zijn ook gecharmeerd. In pogingen om de grootste te worden op deze nieuwe groeimarkt, leggen durfinvesteerders miljarden in. Getir haalt in totaal 1,8 miljard dollar aan funding op, Gorillas en Flink 1,3 miljard dollar, Zapp harkt 300 miljoen euro binnen. Investeringen die hard nodig zijn om een netwerk van hyperlokale magazijnen (‘darkstores’) uit de grond te stampen en te bevoorraden.

Lees ook: Zo leidt Sadik Cevik de groei bij flitsbezorger Gorillas: ‘Speed over perfection’

Om een vloot van elektrische fietsen en scooters aan te schaffen en koeriers aan te nemen, en die voor bestellingen van een paar euro te laten rijden. Om marktaandeel te ‘kopen’ met dure marketingcampagnes en dito (welkomst)kortingen.

‘Op een gegeven moment ging Flink in Amsterdam zelfs trams en veerboten beplakken’, blikt Arets terug. ‘Het was een gekkenhuis. Iedereen zat tegen elkaar op te bieden.’

Stijgende rente en inflatie

Dat veranderde toen de inflatie en rente vanaf eind 2021 snel stegen en geld niet langer gratis was. Durfkapitalisten werden voorzichtiger, want vooralsnog betaalden die miljardeninvesteringen zich niet uit in winsten.

‘Flitsbezorgers kampen met het probleem waar elke e-commercespeler mee zit’, zegt Fischer. ‘De kosten zijn te hoog. Dat is de schoonheid van een reguliere supermarkt: alles wordt uitbesteed aan de consument.’

 Volg MT/Sprout nu ook op WhatsApp

Vanuit online perspectief kun je supermarkten zien als een soort lokale distributiecentra, legt hij uit, waar klanten zelf naartoe komen om hun order te ‘picken’ en mee te nemen. Bestellingen die ze nog eigenhandig inpakken en afrekenen ook.

Flitsbezorgers nemen al die handelingen over zonder daar significant meer voor te vragen. Goed, ze rekenen bezorgkosten en de producten zijn wat duurder. ‘Dat kan slechts tot zekere hoogte’, stelt Fischer. ‘En het is niet genoeg. Ja, als je 5 tot 10 euro aan bezorgkosten int, dán kan het misschien uit. Maar dan prijs je jezelf zéker uit de markt.’

Onvoldoende animo, onvoldoende winstgevend

Iets waar Jumbo ook achter kwam, toen de retailer in januari 2022 een samenwerking met Gorillas aankondigde. Een paar maanden later nam eigenaarsfamilie Van Eerd zelfs een belang in de startup.

Anderhalf jaar en een overname door Getir later was het avontuur alweer voorbij. ‘We werken aan minder complexiteit in het bedrijf’, zei ceo Ton van Veen daarover. Fischer: ‘Maar het zal ook zeker een kostenbesparing zijn geweest.’

Albert Heijn ontdekte jaren eerder al dat instant delivery in de zwarte cijfers krijgen geen sinecure is. De grootgrutter experimenteerde in 2016 en 2017 met bezorging binnen het uur in Amsterdam en Rotterdam, in samenwerking met de fietskoeriers van Tring Tring (Amsterdam) en Superbuddy (Rotterdam). ‘Alleen sloeg het onvoldoende aan en was het onvoldoende winstgevend’, zegt Fischer, die als voormalig directeur format development bij Albert Heijn verantwoordelijk was voor de pilot.

Vier jaar later, in het heetst van de strijd om marktdominantie, meldt de Zaanse retailer zich opnieuw – dit keer met Deliveroo en Thuisbezorgd.nl als partners. Ook andere supermarkten haken bij bezorgplatforms aan, evenals non-foodspelers als Blokker. De meeste samenwerkingen blijken van tijdelijke aard, maar de Spar City-vestigingen en Blokker-winkels zijn nog altijd op Thuisbezorgd te vinden.

Extra business voor maaltijdbezorgers

Die route is logischer dan de samenwerking met flitsbezorgers zoeken, ziet Dirk Mulder, sector banker trade & retail bij ING. ‘Zij moesten hun model razendsnel optuigen en finetunen, terwijl Thuisbezorgd.nl al een geoliede machine met dito bezorgnetwerk had staan’, legt hij uit. ‘Waarmee ze bovendien niet alleen in steden actief zijn, maar ook in dorpen en buitengebieden.’

Extra business voor moederbedrijf Just Eat Takeaway dus, al hebben de ‘flitsers’ maaltijdbezorgers volgens platformexpert Arets ook veel geld gekost. Mulder vindt het lastig te zeggen of de aangesloten retailers van die partnerschappen profiteren. ‘Spar en Blokker zijn er in elk geval nog niet mee gestopt. Dat zegt wel iets.’

Mede door flitsbezorging steeg het aandeel online boodschappen in coronatijd hard: van bijna 3 procent in 2019 naar ongeveer 7 procent in 2022, blijkt uit de meest recente cijfers van vastgoedorganisatie CBRE.

Online boodschappen bestellen ingeburgerd

Supermarkten schrokken drieënhalf jaar geleden enorm van de komst van Getir, Gorillas en consorten, maar Arets denkt dat ze er op langere termijn best van kunnen profiteren. ‘Dankzij flitsbezorgers zijn mensen gewend geraakt aan boodschappen doen via de app. Het zou me niets verbazen als dat rendement deels doorvloeit naar de partijen waarmee ze wilden concurreren.’

Naar de bezorgdiensten van Albert Heijn en Jumbo dus, en naar online super Picnic. Nog zo’n partij die, gesteund door investeerders, de online foodmarkt op wil schudden en daarbij vooralsnog geen winst maakt. Al denkt Arets dat Picnic op dat vlak betere kaarten heeft dan de flitsbezorgers.

‘Omdat klanten daar vooruitbestellen en per dag uit een paar vaste tijdslots kunnen kiezen’, zegt hij. ‘Daardoor kan Picnic de zogeheten last mile veel efficiënter invullen. Het maakt nogal uit of je voor één of meerdere bestellingen bestelling naar een bepaalde straat of wijk moet rijden.’

Lees ook: Hoe Michiel Muller markten op z’n kop zet: eerst met Tango en Route Mobiel, nu met Picnic

Orderpickende robots en zelfrijdende karretjes

Toch denkt Dirk Mulder niet dat we de flitsbezorgers nu direct moeten afschrijven. Ze voorzien in een behoefte die hij onder jonge stedelingen nog steeds ziet: mensen met een drukke baan die richting het einde van de werkdag even snel wat boodschappen bestellen, zodat ze binnen een half uur tot een uur kunnen gaan koken. Want die 10 minuten-bezorging uit de begindagen, dat lukt allang niet meer, deels omdat steeds meer gemeenten darkstores uit woonwijken weren.

Mocht Getir straks zijn boeltje pakken, dan kan Flink best baat hebben bij de nieuwverworven positie als monopolist. ‘Want er zijn geen vier partijen nodig om die behoefte in te vullen’, aldus Mulder. Maar: ‘Het businessmodel blijft ingewikkeld. Om de marges te verbeteren zou Flink enorm moeten opschalen. Ik vraag me af of de doelgroep daar groot genoeg voor is.’

Flink kan mogelijk aan andere knoppen draaien, denkt retailstrateeg Fischer. Het bedrijf kan een efficiencyslag maken en sterker inzetten op automatisering. Want het zijn vooral de arbeidskosten die op de marges drukken. ‘Idealiter worden alle orders in de toekomst door robots gepickt en door zelfrijdende karretjes bezorgd. Maar vooral dat laatste zie ik de komende jaren nog niet gebeuren. Plus, het kost sloten geld.’

Dagelijks de nieuwsbrief van Startups & Scaleups ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Dagelijks de nieuwsbrief van Startups & Scaleups ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Al met al hebben Getir en consorten de markt twee belangrijke dingen geleerd: dat er vraag is naar de service die ze bieden, en dat het onmogelijk is om dat model op korte termijn winstgevend te krijgen. Het is de tragiek van de flitsbezorger, concludeert Fischer: ‘Ze vertegenwoordigen twee waarheden die eigenlijk niet met elkaar te verenigen zijn.’

Lees ook: Miljardenwinsten met spotgoedkope spullen: hoe Shein en Temu de e-commerce ontregelen

Dit artikel is geschreven door

Wilke Wittebrood

Wilke Wittebrood is redacteur impact bij MT/Sprout en schrijft met name over duurzaamheid, diversiteit en inclusiviteit in het bedrijfsleven.

Volg Wilke op LinkedIn