Kennis of charisma?

17 augustus 2011 17-08-2011 3 minuten

Charismatische leiders krijgen soms het verwijt dat hun uitstraling een gebrek aan kennis maskeert. Maar dat is meestal niet terecht, blijkt uit onderzoek.

Sommige leiders lijken met hun charismatische uitstraling de wereld naar hun hand te kunnen zetten. Ze blinken niet uit door hun intelligentie of vakkennis en toch stromen ze moeiteloos door naar de top. Is hun charisma een façade voor een gebrek aan kennis?

Over het algemeen niet, zegt Thijs van der Werff. Hij onderzocht ter afronding van zijn bachelorstudie Economie en Bedrijfseconomie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam de relatie tussen charismatisch leiderschap en kennis. Charismatische leiders blijken zich inderdaad vaak te kunnen redden met minder parate kennis. Maar dat betekent niet dat ze geen verstand van zaken hebben. Door hun bijzondere uitstraling zijn ze beter in staat om een netwerk op te bouwen, waaruit ze de kennis die ze nodig hebben te allen tijden kunnen opvragen.

Wat maakt een leider charismatisch?

Een charismatisch leider kan motiveren en inspireren. Daarvoor heeft hij volgens Van der Werff de volgende eigenschappen nodig:

besluitvaardigheid
assertiviteit
sterke communicatieve en sociale vaardigheden
een buitengewone visie
zelfvertrouwen

Van der Werff sprak voor zijn onderzoek met een aantal bijzondere leiders, zoals de hoofdeconoom van de Verenigde Naties, de topman van GasTerra, een oud-legercommandant en een advocaat die op piepjonge leeftijd partner werd. Allemaal zijn ze het erover eens dat charisma belangrijk is voor een leider.

Natuurlijk leiderschap

Parate kennis blijkt vooral belangrijk in het lager management. Natuurlijk leiderschap telt in het hoger kader zwaarder. Een charismatische topmanager kan specifieke kennis putten uit zijn opgebouwde netwerk. Gertjan Lankhorst, de CEO van het internationale bedrijf GasTerra: “Je kan niet zonder kennis leiding geven aan een bedrijf, maar in mijn functie is charisma, meer van belang.” Francesco Wessels, die twintig jaar leiding gaf in het leger, sluit zich hierbij aan. “Een oud-generaal van defensie is nu commandant van de Nederlandse politieacademie. Die heeft weinig inhoudelijke kennis van de politieacademie. Maar hij weet wel hoe je een proces moet aansturen en hoe je tot besluitvorming moet komen.”

In specialistische functies ligt dat anders. Rob Vos, Chief Economist bij de Verenigde Naties, heeft zo een functie. Hij zegt hierover: “Door kennis worden mensen niet vaak als charismatisch beschouwd, tenzij het specialisten zijn. Voor een echte goede econoom maakt het niet uit hoe hij het zegt, het gaat erom wat hij zegt, je luistert er toch naar. Charisma is vaak nodig voor leiders die geen specialist zijn.” Managers met specialistische kennis hebben een monopoliepositie. Voor hen is charisma geen noodzaak.

Charisma motiveert

Maar charisma maakt leidinggeven wel makkelijker, zegt Van der Werff in zijn onderzoek. Groepen die door een charismatische leider worden aangestuurd, presteren beter en hebben minder onderlinge conflicten. Charismatische leiders hebben minder moeite om de mensen om zich heen te motiveren, laten hun mensen betere prestaties leveren en zorgen voor meer tevredenheid op de werkvloer. Charismatische leiders kunnen een voorbeeldfunctie vervullen voor hun volgers, waardoor hun buitengewone visie eenvoudiger wordt aangenomen. Mensen die voor een charismatische leider werken identificeren zich namelijk meer met hun leider. Bedrijven waar een charismatische CEO aan het roer staat blijken ook minder problemen te hebben met het opvullen van vacatures. Werknemers voelen zich namelijk meer aangetrokken tot een charismatische leider.

Een charismatische leider is door zijn gedrag dus beter in staat om met kennis in aanraking te komen dan minder assertieve en sociale leiders. Daardoor kan hij meer kennis tot zich nemen. Meer kennis kan leiden tot een buitengewone visie, en die versterkt weer het charisma.

Conclusie: een charismatische leider leunt misschien minder zwaar op zijn kennis, maar hij kan zeker niet zonder. Hij heeft alleen het voordeel dat de kennis gemakkelijker naar hem toekomt. Managers die niet zo charismatisch zijn zullen dus net wat harder moeten werken. Want op de vraag of charisma is aan te leren, zeggen de leiders die Van der Werff heeft gesproken bijna allemaal nee.