De stropdas van een collega doormidden knippen of de telefoonhoorn met dubbelzijdig tape vastplakken aan het toestel. Het gemiddelde niveau van kantoorgrappen bij Nederlandse bedrijven is bedroevend laag, zo bleek uit een test die MT uitvoerde onder tien bedrijven.
Door de eeuwen heen hebben veel grote denkers zich gebogen over de vraag ‘Wat is humor?’. Zo wees Kant er in 1781 (in zijn beroemde werk ‘Kritik der reinen Vernunft’) op dat een situatie pas echt lachwekkend wordt als iets dat zich als geweldig belangrijk en ontzagwekkend voordoet, wordt ontmaskerd als een loze pompeusheid: de gewichtigdoener die uitglijdt over een bananenschil. Freud zag het vertellen van grappen juist als een sociaal acceptabele uitlaatklap voor verdrongen agressie en seksuele impulsen. En Darwin vergeleek in een baanbrekend werk uit 1872 het uitdrukkingsgedrag van de mens met dat van andere diersoorten. Hij zag de lach in zijn oorsprong als een uiting van de vreugde, die voortspruit uit het bereiken van voldoening en succes.
Ook in ons land is flink nagedacht over het humorvraagstuk. Door emeritus hoogleraar Jan van Hooff bijvoorbeeld die begin jaren zeventig promoveerde op een wereldwijd bekend geworden onderzoek over de evolutionaire herkomst van de lach. Een onderzoek dat zich richtte op verwante primaten (apen en mensapen) met de vraag of bij hen een gedrag voorkomt dat op ons lachen lijkt en of dat ook optreedt in omstandigheden die vergelijkbaar zijn met wat wij vrolijk of zelfs humoristisch noemen. We vroegen zijn expertise met betrekking tot kantoorhumor. Van Hooff: “De functie van kantoorhumor is dezelfde als die van humor in het algemeen, namelijk een ander in de letterlijke zin van het woord beetnemen waardoor ontspanning ontstaat. Voorwaarde is wel dat de grap niet ernstig bedoeld is. Een grap is een goede grap wanneer het door alle partijen zo gezien wordt. Als het ten koste gaat van iemand, en er een kiem van kwaadaardigheid in zit, wordt het pesten.
“Tussen een goede grap en pesten zit een grijs gebied. Kantoorhumor beweegt zich vaak in dit grijze gebied met grappen waarbij geprobeerd wordt een ander belachelijk te maken en hiermee zijn of haar imago te beschadigen. Oftewel onderliggende rancunes en jaloezieën die verpakt worden als grap. Deze grappen zou ik graag willen onderscheiden van humor. Want humor is in essentie iemand prikkelen en uit zijn evenwicht brengen, met een verhouding waarbij die ander het ook bij jou kan doen en jij dat ook apprecieert. Dat de grappen op kantoren over het algemeen van een laag niveau zijn, zoals het doorknippen van stropdassen en vastplakken van telefoons, verbaasd mij niets. Waarom niet? Omdat er een heleboel mensen zijn die geen niveau hebben,” aldus de heer Van Hooff.
Practical jokes
En over humor gesproken: we kunnen natuurlijk niet om die andere expert heen. Jeroen Smits, winnaar van het televisieprogramma ‘Moppentoppers’. “Humor heb je of niet,” stelt hij. “In dat laatste geval moet je zeker niet proberen grappig te zijn. Zoals een touwtje aan een muis bevestigen en eraan trekken als iemand ’m wil pakken, dat is echt onderbroekenlol uit groep vijf. Als je een grap wilt uithalen moet je er wel werk van maken. De mooiste grappen hebben een opbouw, een verhaal. Zo had ik hier een jongen werken die advertenties voor onze voetbalkranten (Jeroen zit na een carrière in de call-tv met zijn bedrijf ‘De bal is rond’ in de sportkranten, red.) moest verkopen, maar daar helemaal niets van bakte. Ik wist dat hij zijn proeftijd niet ging halen en dat wist hij zelf ook wel, denk ik. Een van de voorwaarden bij het verkopen van advertenties is dat het geen reclame voor erotische sites mag zijn. Om een grap met de jongen van sales uit te halen heb ik toen een vriendje in totaal foute kleding naar kantoor laten komen om acht pagina’s, die hij wilde gebruiken voor niet nader te noemen advertenties, bij hem te kopen. Dat vriendje van mij had een pak contant geld bij zich, legde dat op tafel en zei de deal ter plekke rond te willen maken. Toen de salesjongen na lang twijfelen het geld niet aannam, heb ik ’m bij me geroepen en gevraagd waarom hij deze kans om alsnog zijn target te halen liet lopen. Die jongen had het niet meer en is volledig in de war naar huis gegaan. Dat vind ik een mooi voorbeeld van een goed uitgevoerde practical joke.”
De humortest
Dat Jeroen Smits bereid is tot groots opgezette kantoorgrappen moge duidelijk zijn, maar hoe staat het eigenlijk met de rest van Nederland? Voor het antwoord op deze vraag hebben we tien bedrijven getest. Om precies te zijn de laatste tien bedrijven uit de lijst ‘500 bedrijven met het beste imago in Nederland’, editie 2006. Dit is een jaarlijkse uitgave van Management Team. Deze bedrijven, met hoofdkantoren verspreid over heel Nederland, werden overvallen met de vragen: “Hoe staat het met de kantoorhumor binnen uw bedrijf? En wat zijn de beste grappen die ooit binnen uw bedrijf zijn gemaakt?”Hieronder ziet u de reacties van de bedrijven en het cijfer dat Jeroen Smits aan de grappen geeft.
Seminarium voor orthopedagogiek
Nadat we zonder één enkele grap zijn teruggekeerd van het Regiokantoor Noord-Holland, bellen we met het hoofdkantoor. “Kantoorhumor? Nee, daar werken we niet aan mee.” Geen humor begrijpen wij? “Jawel, maar we werken hier vooral heel hard.”
Nissan Nederland
Stagiaire Public Relations Roos Uphoff: “Met verjaardagen en jubilea wordt ons gebouw volgehangen met foto’s van het ‘slachtoffer’ en er staan regelmatig Saras en Abrahams op de afdelingen. Naast het serieuze werk is er natuurlijk ook wel eens tijd voor een grapje zoals een collega die op een skateboard met lampjes de afdeling op komt rijden. Of de telefoonhoorn met dubbelzijdig tape aan het telefoontoestel vastplakken. Als dan de telefoon bij die persoon afgaat, grijpt hij samen met de hoorn het hele toestel naar zijn oor.”
Jeroen Smits: “Nu word ik persoonlijk al niet vrolijk van de gevoerde modellen van onze Nissan-vrienden, maar van deze grappen ben ik ook niet onder de indruk. Een collega die met lampen op een skateboard over de gangen gaat? Ik zie de grap niet een klein beetje, ik zie deze helemaal niet. Categorie ‘had je bij moeten zijn’ waarschijnlijk. Het telefoonverhaal kan ik dan nog enigszins waarderen. Na dit oordeel waarschijnlijk voorlopig geen optreden van mij op het personeelsfeestje van Nissan. Ik kan hier niet anders dan een onvoldoende van maken. Eindcijfer 5.”
Universiteit Groningen
“Wij werken hier in totaal met 7000 mensen verdeeld over 10 faculteiten, dus dat wordt lastig.
Misschien kun je beter de universiteit van Tilburg of Nijmegen proberen, daar hebben ze waarschijnlijk ook meer humor dan hier in het noorden,” aldus de afdeling communicatie.
Noordelijke Dagblad Combinatie
Dat ze in het noorden wel degelijk humor hebben, blijkt uit de grappen en anekdotes van dit bedrijf uit Leeuwarden. De heer Theo Douma : “Een fotograaf van een van onze kranten had een spectaculaire foto gemaakt van een graafmachine die was omgevallen in de zachte Friese klei. De man die verantwoordelijk was voor dit ongeluk wilde per se niet met zijn naam in de krant. De fotograaf had wel de naam aan de redactie doorgegeven en zo werd de man genoemd in het bijschrift bij de foto. De volgende dag kwamen ‘boze familieleden’ luidruchtig verhaal halen bij de kant. Ze uitten aan de balie doodsbedreigingen aan de fotograaf die het verbale geweld een verdieping hoger angstig aanhoorde. Hij kon het gezelschap niet zien, maar wel woordelijk verstaan. Toen een harde bulderstem aankondigde de fotograaf bij de schriele nek te pakken, vluchtte de fotograaf schielijk met de broek vol over het dak door de dakgoten naar veiliger oorden. Wat hij niet wist, was dat enkele collega’s de gruwelijke bedreigingen hadden geschreeuwd.”
Jeroen Smits: “In het noorden hebben ze dus inderdaad wel humor gezien dit verhaal. Hier zou ik van kunnen genieten. Zeker de lol die hieraan is voorafgegaan, is absoluut de moeite waard. Hier is over nagedacht. Vind deze wel erg leuk, hoewel je hem nog verder had door kunnen voeren. Toch voor deze actie een ruime voldoende. Eindcijfer 7,5.”
ISS
Nadat we eerst zijn afgepoeierd door een secretaresse zonder humor, komen we na een beetje rondbellen binnen ISS toch uit bij de grootste grappenmaker van het bedrijf, Edward Essenberg. Edward houdt vooral van praktische grappen zo blijkt uit zijn repertoire. “Een collega liep verschrikkelijk te zeuren. Als reactie ben ik met een schaar in mijn ene hand en zijn das in de andere dreigend voor hem gaan staan. Toen ik de das ook echt doormidden knipte, was hij volledig perplex. De volgende dag heb ik hem natuurlijk wel een nieuwe das gegeven. Een andere grap die in onze branche altijd werkt, is shampoo in de sop/zuigmachine doen waardoor er een enorm schuimbad ontstaat, vergelijkbaar met het schuimende effect van shampoo of afwasmiddel in een fontein.”
Jeroen Smits: “Meneer Essenberg is vast en zeker erg goed in zijn werk, maar humor moet hij duidelijk aan andere overlaten. Een stropdas afknippen. Kom op man, dat is categorie ‘tenen uit sokken knippen’, ‘tijgerbalsem in de onderbroek smeren’, ‘piepschuimbolletjes in de broodtrommel’. Ongeveer niveau en categorie brugklas. Hier kun je als volwassen man niet meer mee thuiskomen. Eindcijfer 4,5.”
Rivièra Maison
De meeste grappen worden bij Rivièra Maison gemaakt door Bas van Hiele van de salesafdeling. Bas legt zelf uit waar we dan aan moeten denken: “Wanneer iemand op de afdeling naar een collega vraagt, wordt vaak gezegd dat de betreffende collega huilend is weggelopen. Ze zeggen dan ‘die loopt net huilend de trap af’. En wanneer een collega voorbij loopt en denkt dat hij geroepen wordt maar wat niet zo is, en hij of zij zegt ‘riep je?’ dan is het standaardantwoord ‘nee hoor, als we jou nodig hebben rammelen we wel met de prullenbak’.”
Jeroen Smits: “Als dit het gemiddelde niveau is van de grappen op kantoor in Nederland, dan is het dieptriest gesteld met onze humor. Hou nou toch op zeg. Daarbij zou ik het niet kunnen waarderen als mensen van de salesafdeling in mijn bedrijf zouden beweren dat een collega huilend is weggelopen. Ik zie hier de humor niet van in. Waarschijnlijk ook niet als ik erbij was geweest. Categorie ‘zeer, zeer kansloos’. Dan rammel ik wel met de prullenbak. Hou op, ik kom niet meer bij. Van het huilen dan wel te verstaan. Eindcijfer 3.”
KNLTB
Bij tennisbond KNLTB houden ze vooral van practical jokes, zo blijkt uit de voorbeelden die medewerker Marissa de Blois noemt. “Het muislampje, aan de onderkant van de muis, afplakken met een Post-it zodat-ie het niet meer doet. Of een touwtje vastmaken aan de muis en dan wanneer iemand de muis wil pakken snel aan het touwtje trekken. Een variant van het aloude ‘beursje trekken’. Ook hebben we een collega die vaak zat te msn’en een keer laten bellen door iemand van buiten. Deze persoon deed zich voor als de internetpolitie, die was ingeschakeld om het internetmisbruik binnen de KNLTB te onderzoeken. Alleen wanneer ze plechtig beloofde nooit meer te msn’en zou er geen aangifte worden gedaan.”
Jeroen Smits: “Ja, wat moet ik hier van zeggen? Het is geen ace of service-volley, maar het heeft potentie. Een beetje doordenken en er kunnen notoire grappenmakers tussen zitten. Ze hebben talent. Dit gaat wel goed komen bij de tennisbond. Eindcijfer 6,5.”
BelCompany
Bij binnenkomst in het hoofdkantoor lopen we direct tegen een enorme kerstboom aan met joekels van Rodrigo Otazu-ballen. En dat terwijl Sinterklaas nog in het land is. “Dat was een ideetje van een collega,” legt Elise Ditewig van de afdeling communicatie uit. “Hij moet nu voor straf elke dag zelf de uitgevallen naalden opvegen.” Hier is men duidelijk niet vies van een grapje. Maar wat was nou de beste tot nu toe? “We hebben ooit een mail van het management gekregen waarin stond dat we meer moesten gaan bewegen. Vanaf 1 april zou in het kader hiervan verplichte bedrijfsfitness van start gaan. Een paar collega’s had in de gaten dat het om een 1 aprilgrap ging. Zij hebben de grap toen omgedraaid door een professionele fitnessinstructrice in te huren. Deze instructrice stond op 1 april ’s ochtends vroeg in vol ornaat buiten les te geven aan tientallen medewerkers in trainingspak. Toen de bedenker van het mailtje de parkeerplaats op kwam rijden, zag hij zijn eigen grap live voor de deur uitgevoerd.”
Jeroen Smits: “Helemaal goed. Zo moet het. Hier is over nagedacht, er is werk van gemaakt en hij is tot in de puntjes uitgevoerd. Mag wat kosten, ook niet onbelangrijk, en daarbij is de bedenker slachtoffer geworden. Dat laatste doet het altijd goed. In de categorie ‘we gaan met z’n allen niet naar het laatste lesuur op school’. Ik was dan altijd de enige die er niet was. Erg goed gedaan. Mijn complimenten voor de dames en heren van BelCompany. Eindcijfer 8,5.”
Pepsi (Vrumona)
Met een bezoek aan Vrumona in Bunnik komen we niet veel verder dan een telefoonnummer van de salesafdeling van Pepsi. De receptioniste zit vanachter haar balie te staren alsof er zojuist een alien het gebouw binnen is gestapt om een blikje Pepsi Light te vragen. Ze vindt de vraag over kantoorhumor zo raar dat ze snel een telefoonnummer op papier zet en ons eruit laat. Na een paar keer bellen hebben we de (zo werd ons verteld) leukste man van Pepsi, Nils Wiegerinck, alsnog te pakken. Nils belooft een paar grappen te mailen maar moet ons op het laatste moment helaas toch teleurstellen.
Poortinga Bouw- & Exploitatie Maatschappij
Als ze ergens aan de lopende band grappen maken, dan is het de bouw wel. Althans, dat dachten wij. En het begint allemaal zo goed bij dit bedrijf uit Franeker. Maar na een aantal keer bellen en mailen, horen we niets meer van de ‘man in het veld’ Peter Starreveld, die in het schafthokje zou vragen naar een aantal voorbeeldengrappen. Jammer, want er zat potentie in dit bedrijf.
Escortservice
Naast goede kantoorgrappen, wisten ze bij de Noordelijk Dagblad Combinatie ook leuke anekdotes te vertellen. Deze konden we u niet onthouden:
In de krant staat een rubriek met advertenties van escortservices. Omdat ‘het management’ achter deze advertenties vaak een dubieuze betalingsmoraal hanteert, moeten deze advertenties contant worden afgerekend bij de receptie. Komt er op een goede dag een man aan de balie die een escort in de krant wil hebben. “Dat is 17,85 euro,” krijgt de man te horen. “Ik doe alles altijd op rekening,” oppert de man verbaasd. “Dat kan niet, escortadvertenties zijn altijd contant,” zegt de baliemedewerkster pinnig. De man haalt moedeloos de schouders op en verzucht: “Ik zet mijn Ford Escort anders wel in krant van de concurrent.” Na deze Babylonische spraakverwarring is alles nog goed gekomen. De man z’n Fordje kwam in de krant (op rekening) en was een week later al verkocht voor een goede prijs.
De leukste grap van de wereld
Eind 2001 begon een van de opmerkelijkste onderzoeken uit de geschiedenis van de wetenschap, namelijk die naar de leukste grap ooit. De zoektocht werd uitgevoerd door een team wetenschappers van de universiteit van Hertfordshire. Om het project uit te kunnen voeren, werd een website opgestart waarop mensen van over de hele wereld hun favoriete mop konden plaatsen. De grappen konden door middel van een ‘giggleometer’, een meter waarbij men kon kiezen uit vijf smileys variërend van zuur kijkend tot onbedaarlijk schaterlachend, geëvalueerd worden. Het onderzoek werd een groot succes, mede doordat meer dan 300.000 mensen deelnamen en in totaal ruim 40.000 grappen werden geëvalueerd. De grap die als allerleukste uit de bus kwam, werd volgens de wetenschappers gekozen omdat ze voor brede lagen van de bevolking toegankelijk is, onafhankelijk van culturele, leeftijds- en genderfactoren. Dit is ’m:
Twee jagers bevinden zich in een bos. Opeens valt één van hen op de grond. Zijn ogen rollen naar achteren, hij wordt lijkbleek en het lijkt erop dat hij niet meer ademt. De andere jager pakt als de bliksem zijn mobiele telefoon en belt de hulpdiensten. Met de krop in de keel zegt hij tegen de telefoniste: “Mijn vriend is dood!! Wat kan ik doen!?”De telefoniste blijft ijzig kalm. “Rustig maar, zegt ze. “Laten we eerst zeker zijn of hij wel dood is.” De telefoniste hoort een stilte aan de andere kant van de lijn, en dan volgt een schot. De man komt terug aan de telefoon en zegt: “Oké, wat nu?”
The Office en Debiteuren Crediteuren
Als we het over kantoorhumor hebben, kan de hoofdrolspeler, David Brent, uit de Britse serie ‘The Office’ niet ontbreken. David is manager bij een papierhandel in Slough en vindt zichzelf verschrikkelijk grappig. In werkelijkheid zijn de grappen die hij maakt te slecht voor woorden en vinden alle medewerkers hem irritant. Davids komische helden zijn, naar eigen zeggen, Milligan, Cleese, Everett en Sessions. Resultaten van deze komische invloeden kunt u zien in twee series van zes afdelingen en een kerstspecial. Daarnaast hebben we natuurlijk ook de Nederlandse kantoorklassieker ‘Debiteuren Crediteuren’. Leer van de grappen van Jos, Edgar en Storm en leef mee met het slachtoffer Juffrouw Jannie. De woensdagmiddagklassieker “Zaagmans is langs geweest, de week is weer doormidden” doet het nog altijd erg goed op kantoren.
