Klein land, wereldproduct. Deze aflevering: de Nike Geo, een revolutionaire voetbal, bedacht in het vliegtuig, en nu de basis voor alle voetballen die Nike in de wereld verkoopt.
De bal werd rond
Daar zit je dan. Wéér in een vliegtuig. En dus blader je als manager bij KLM maar weer eens door het inflight magazine. En dan ineens breek je het hoofd over het waarom van al die kromme lijnen waarmee het routenetwerk aan de reiziger wordt getoond. “Dat geeft geen accurate informatie over route en afstand die gevlogen wordt”, vertelt Frank Schaper, die als lucht- en ruimtevaartingenieur werd opgeleid. “En zo ging ik op zoek naar een manier om een bol op een plat vlak te projecteren, zonder dat er vervorming optreedt.”
We spreken over 1988, het enige jaar dat Nederland (tot nog toe) Europees kampioen werd. Dat Schapers idee tot een revolutie in die sport zou leiden, kon hij op dat moment niet bevroeden. Maar het gebeurde wel. De Geo-bal, die uit het idee voortkomt, is een veel rondere voetbal die bijvoorbeeld het aantal doelpunten in de Engelse Premier League significant heeft laten stijgen. De principes van de bal zijn inmiddels verwerkt in alle ballen in alle door Nike gesponsorde competities en bij alle door het merk ondersteunde clubs. Alleen niet bij het EK dus. Daar heeft Adidas als sponsor het recht om met een eigen bal te komen. Schaper: “Ik ben natuurlijk subjectief, maar die bal is minder goed.”
Minder dan 1% kans
Van kaartprojectie naar rondere bal is geen logische rechte lijn. Althans, zo lijkt het. “Zoekend naar een manier om een bol plat te maken, kwamen mijn broer Bert en ik uit bij de voetbal”, blikt Schaper terug. “Platte vijf- en zeshoeken maken een bal. Maar als je een wereldbol in die vormen opknipt, is de schaal op de vijf- en zeshoeken iets verschillend. De bal is niet rond!”
En die vormen waren dus ook niet dé oplossing om een wereldbol op een plat vlak te projecteren. Veel rekenwerk, “middelbareschoolalgebra en meetkunde”, later kraakte Schaper het probleem. “Want als je de zeshoeken in drie korte en drie lange zijdes in een bepaalde verhouding meegeeft, dan klopt die schaal wel.” Eindelijk, hij had zijn patroon om de wereld onvervormd plat te slaan. En toen moest het echte Eureka-momentje nog komen: het moment dat doordrong dat niet de puzzelkaart-zonder-vervorming het gouden ei was, maar de rondere voetbal. Met behulp van ID-NL, steunpunt voor uitvinders, registreerden de broers het wereldwijde patent. Maar dat is duur, 45.000 euro voor drie jaar. “Dus vroegen we familie en vrienden om te investeren. In ruil voor een nieuwsbrief stortten ze gezamenlijk enkele tienduizenden guldens terwijl we hadden gezegd dat de kans op succes minder dan 1 procent was.”
Ja! Nike hapt toe!
Met een papieren schaalmodel, een pakket wiskundige berekeningen en een versleten straatvoetbal onder de arm trok Schaper in die jaren langs de grote fabrikanten om zijn rondere bal door hen in productie te laten nemen. “Adidas, Puma en anderen hebben prototypes gemaakt. Maar zij pakten niet door. Ze zullen het niet snel zeggen, maar dat Adidas zelf een grote researchafdeling heeft en dat de keukentafelvlijt van twee Nederlanders een rondere bal opleverde, heeft daarbij natuurlijk wel een rol gespeeld.”
Gelukkig voor de uitvinder was er één groot sportmerk vrijwel afwezig in voetballand: Nike. Na het WK voetbal in de VS in 1994 kwamen zij erachter dat er nog één mondiale sport was waarin ze geen belangrijke positie hadden. Om die succesvol te kunnen betreden had Nike iets nodig om zich te onderscheiden. Dat werd de rondere bal. “We zaten met het hoofd R&D in de lobby van het Amsterdamse Hilton. Aan de slijtplekken op alleen de zeshoekige vlakken op de straatvoetbal van de buurjongen was af te zien dat die bal niet rond was.”
Nike was onder de indruk van al het rekenwerk en het papieren schaalmodel van de bal, maakte prototypes en kocht de uitvinding. De Nike Geo was geboren. Frank en Bert Schaper betaalden vrienden en familie vervolgens het dubbele terug van hun investering bij een groot diner. “Niemand had dat verwacht.”
Schaper krijgt nog steeds enkele centen per verkochte bal, ook nu de Nike Geo allang is doorgeëvolueerd in nieuwe Nike-ballen als de Total 90 Omni-Hi-Vis, het nieuwe vlaggenschip. Of hij er rijk van geworden is? “Sorry, de details van de deal zijn geheim.” Wat niet geheim is: Schaper nam ontslag bij de KLM en schrijft nu managementboeken…
Nog geen routekaart
En de routekaart waarmee de aardbol wél op schaal op een plat vlak te projecteren is? Daar zijn veel varianten van gemaakt aan de keukentafel. “Met magneetjes aan elkaar te klikken, een beetje als een 3D-puzzel, onder andere…” Maar ondanks dat onze huidige kaarten en de manier waarop routes worden weergegeven al meer dan 500 jaar oud zijn, is er nog geen koper voor dat oorspronkelijke idee. “Ach, 1 uit 2, daar ben ik ook al heel tevreden mee”, lacht Schaper.
>> Dit artikel komt uit MT Magazine. Abonnement?
