Klein land, wereldproduct. Deze aflevering: Nijntje van Dick Bruna, misschien wel het bekendste konijntje op aarde.
15,5 bij 15,5 centimeter
Nijntje wordt geboren in 1955, op de dag dat geestelijk vader Dick Bruna samen met zijn eenjarige zoon een konijn door de duinen van Egmond aan Zee ziet rennen. ’s Avonds tekent Bruna het wereldberoemde konijn voor het eerst, dan nog met hangende oren. Autodidact Bruna, geboren in 1927, heeft dan al een paar jaar als ontwerper achter de rug bij A.W. Bruna & Zoon, het bedrijf waar zijn vader uitgever is en dat door zijn overgrootvader is opgericht. In 1953 brengt hij zijn eerste prentenboek uit, De Appel, maar Nijntje is het boekje dat echt aanslaat. Het eenvoudige ontwerp en beperkte kleurgebruik (alleen de kleuren rood, blauw, geel, groen, zwart, wit en heel soms grijs) maken van het konijn een herkenbaar en krachtig beeld. Elke uitgave van Nijntje wordt nadien volgens hetzelfde principe opgebouwd: een vierkant boekje van exact 15,5 bij 15,5 centimeter, met binnenin aan de ene kant een illustratie en aan de andere kant vier zinnen in dichtvorm. Waardering krijgt Bruna al jaren niet meer alleen van kleine kinderen. Door de jaren heen wijdden verschillende musea exposities aan zijn werk en sinds 2006 kunnen fans zich laven aan alles wat met Nijntje te maken heeft in het Dick Bruna Huis in geboortestad Utrecht. Jaarlijks ontvangt het museum, samen met het tegenovergelegen Centraal Museum, 140.000 bezoekers.
Miffy voor buitenlanders
Anno 2011 zijn er 123 titels van Dick Bruna verschenen, waarvan wereldwijd bijna 85 miljoen exemplaren zijn verkocht. Recentelijk is Nijntje ook vertaald in het Russisch, alweer de vijftigste taal waarin de boekjes zijn uitgegeven. “En dit jaar zullen de boekjes ook in het Bulgaars en Tsjechisch verschijnen”, meldt Marja Kerkhof, directeur van Mercis, het bedrijf dat wereldwijd de rechten van het werk van Dick Bruna beheert. Door de jaren heen heeft Nijntje dus een flinke wereldreis gemaakt. Niet onder haar Nederlandse naam trouwens, maar als Miffy. Kerkhof: “Landen waar Nijntje het als merk erg goed doet zijn Japan, China en Korea. Ook is Nijntje aanwezig in de meeste Europese landen en is ze al jaren zeer geliefd in Engeland. Net als in Nederland zijn daar generaties opgegroeid met Miffy.”
Zowel Mercis als Dick Bruna zelf krijgen enorme hoeveelheden post en e-mails van nationale en internationale Nijntje-fans. De meest fanatieke fans komen uit Azië. Niet vreemd dus, dat Dick Bruna in 1997 de eerste niet-Japanner was die werd uitgenodigd om een Japanse postzegel te ontwerpen.
Waarde: 300 miljoen dollar
Nijntje is ruim 55 jaar na haar geboorte een wereldmerk, dat volgens de Britse krant The Telegraph op 300 miljoen dollar kan worden gewaardeerd. Desondanks lijkt Bruna om geld niets te geven, Mercis wordt pas in 1971 opgericht, jaren na de eerste Nijntje-uitgave. Bruna schrikt als hij een door hem getekend beertje ziet op de zijkant van de raceauto van Lord Alexander Hesketh, een Brits politicus. In 2008 zegt hij daarover: “Ik dacht, wat als de auto crasht? Dat is niet erg fijn. Ik heb het voor kinderen gemaakt, niet voor raceauto’s.”
Een vriend raadt Bruna aan een bedrijf op te zetten om zijn werk te beschermen. “Pas vanaf het moment dat het werk van Dick Bruna werd toegepast op producten die kindonvriendelijk waren, is besloten toezicht te houden op het gebruik van de illustraties”, zegt Kerkhof. “Er wordt met name gelet op betrouwbare kwaliteit, kindvriendelijkheid, dat het niet agressief is, tijdloos en niet controversieel. Elk product waar men Nijntje, of een ander beeld van Dick Bruna, op wenst te plaatsen, wordt getoetst aan deze waarden. Een speelpistooltje zal bijvoorbeeld nooit permissie krijgen om het beeld van Nijntje te dragen.”
Volgens Mercis zijn er wereldwijd inmiddels meer dan 10.000 Nijntje-producten die wel aan deze voorwaarden voldoen. Kerkhof: “De boekjes vormen de ruggengraat van het merk, gevolgd door de pluche artikelen. Puzzels en houten speelgoed zijn ook evergreens, die goed passen bij het merk Nijntje.”
Beschermen en verder uitbouwen
Wie goed zoekt, vindt online nog steeds Nijn-Eleven, de tekening waarop Nijntje in een vliegtuig op een toren afvliegt. Mercis houdt streng toezicht op het merk Nijntje en probeert – meestal met succes – te voorkomen dat de illustraties van Dick Bruna op dit soort manieren worden misbruikt. Ook internationaal moet Mercis regelmatig in het geweer om Nijntje te beschermen. Zo won het bedrijf eind 2010 nog een rechtszaak van het Japanse Sanrio, het bedrijf achter Hello Kitty, over het karakter Cathy, dat wel héél veel op Nijntje lijkt. Mercis probeert overigens het merk niet alleen te beschermen, maar ook uit te bouwen. Samen met producenten zijn de laatste jaren bijvoorbeeld usb-sticks, mp3-spelers en een spel voor de Nintendo Wii rondom Nijntje op de markt gezet, en is aandacht uitgegaan naar evenementen. Zo konden liefhebbers in 2001 naar Nijntje de Musical en in 2009 naar Nijntje het Concert. Voor de toekomst staan meer projecten op stapel, zegt Kerkhof: “Innovatie bij Nijntje is niet zozeer aan techniek gerelateerd, wij zoeken het meer in verdieping van de merkbeleving. Denk aan de succesvolle Nijntje-televisieserie.” Aankomende samenwerkingen zijn de speciale tentoonstelling Nijntje in de Mode en Nijntje in De Keukenhof. “Daarnaast kijken we naar sociale media. Hoe past dit binnen de filosofie van Dick Bruna en onze doelgroepen? Het is een van de vragen die ons op dit moment bezighoudt.”
> Dit artikel is afkomstig uit MT magazine. Bestel de nieuwste editie online
