Geen producten in je winkelwagen.
Shell ligt onder vuur, maar ex-president-directeur Shell Nederland Henk Dijkgraaf ging op tijd met pensioen. Nu hij echter directeur wordt van de Gasunie, leidt dat tot opgetrokken wenkbrauwen. Dijkgraaf was in zijn lange carrière bij Shell namelijk ook directeur exploitatie en productie.
Zijn speech maakt die donderdag 12 september 2003 veel indruk op zijn gehoor in de Rotterdamse Erasmus universiteit. Hier spreekt iemand die niet geplaagd wordt door schandalen à la Ahold of Enron. Nee, hier spreekt de president directeur van de Koninklijke. De topman van onze nationale trots Shell Nederland. Hij legt uit hoe dat zo gekomen is, dat koninklijke en die trots. Het heeft allemaal met betrouwbaarheid te maken. Met transparantie. “Shell,” verduidelijkt hij, “ bouwt publiek vertrouwen door te luisteren naar wat aandeelhouders van ons verwachten.” Henk Dijkgraaf neemt zes weken na deze speech definitief afscheid van Shell. Hij gaat met pensioen en laat zich bij deze gelegenheid door NRC Handelsblad interviewen. ‘Shell had last van reputatieschade’ luidt de kop boven het interview. Die reputatieschade refereert op dat moment nog slechts aan de Brent Spar-affaire, aantijgingen wegens mogelijke prijsafspraken en moeizame gesprekken over opdeling van de Gasunie. Dat ‘de Koninklijke’ helemaal niet luistert naar aandeelhouders, maar ze met opgeklopte cijfers op een verkeerd spoor zet, is op dat moment nog niet bekend. Toch wordt de gepensioneerde ex-mister Shell Nederland Henk Dijkgraaf (57) per 1 juli topman van de Gasunie. Een wonderlijke benoeming, daar zijn velen het binnen de Gasunie, maar ook bij Shell het roerend over eens. “Het allervreemdste is dat hij door minister Brinkhorst is benoemd,” zegt een bron binnen de Gasunie. “Die had toch beter moeten weten. Tot nu toe is zijn reputatie niet beschadigd. Maar feit is wel dat Dijkgraaf tijdens zijn lange Shell-carrière onder meer directeur exploitatie en productie is geweest. Hij was verantwoordelijk voor de olie- en gasproducerende werkmaatschappijen in het Midden Oosten, Azië, en Rusland. Ik zeg niet dat daar met voorraadcijfers is gesjoemeld, maar je kunt – zo is de afgelopen maanden gebleken – er ook niet bij voorbaat van uitgaan dat dit níet het geval is.”
Dichtgeslibd
Op het Haagse hoofdkantoor van Shell Nederland is Henk Dijkgraaf nog altijd uiterst populair. En dat is merkwaardig. Om te beginnen verbleef hij, zoals alle Shell-bigshots, een groot deel van zijn tweeëndertigjarige Shell-carrière in het buitenland. Dat is niet bevorderlijk voor collegiale contacten. Pas begin jaren negentig wordt hij definitief tot het Haagse directiepluche uitverkozen. Vanaf dat pluche maakt hij intern ook vijanden. De Brits-Nederlandse oliegigant blijkt namelijk een logge moloch, waarin het Britse en het Nederlandse kamp voortdurend met elkaar botsen. Dat noopt tot reorganisaties. “Het is,” zo debiteert Dijkgraaf daarover bij zijn afscheid in het bedrijfsblad Shell Venster, “mijn overtuiging dat als we toen medio jaren negentig niet hadden ingegrepen, de Groep nu niet meer had bestaan in zijn huidige vorm.”
Dat ingrijpen gebeurt onder meer in de vorm van een interne, door adviesbureau McKinsey begeleide werkgroep, die de vijftig hoogste medewerkers van het bedrijf interviewt. “Ze waren allemaal gefrustreerd over hoe de zaak dichtgeslibd was,” vertelt Dijkgraaf daarover in dat afscheidsinterview. Hoewel ook Henk Dijkgraaf, zoals vrijwel de hele Shell top, direct vanaf de universiteit bij de Koninklijke in dienst trad, lijkt hij zelf geen last te hebben van dat ‘dichtslibben’. “Zijn jarenlange verblijf in het buitenland heeft hem duidelijk spiritueel gelouterd,” vertelt een voormalige collega. “Hij hamerde toen hij president directeur van Shell werd ook voortdurend op het belang van diversiteit. Hij vond, en vindt, dat Shell een afspiegeling moet zijn van de maatschappij.” Vlak voor zijn pensionering laat hij zich interviewen door het blad Odo van de TU Delft. “ Je wilt in Delft toch niet een pure technoloog worden,” poneert hij daarin. “Van grote bedrijven wordt verwacht dat ze het milieu en de maatschappij helpen.” Het milieu en de maatschappij helpen? Onderbreekt hij daarvoor zijn pensionering? Waarom haalt Brinkhorst deze van origine Limburger eigenlijk naar Groningen, waar het hoofdkantoor van de Gasunie gevestigd is?
Het antwoord op deze vragen is verrassend. Shell blijkt nog altijd zó dichtgeslibd dat zelfs de hoogste man van Shell Nederland met tegenzin richting geraniums werd gedirigeerd. “Door zijn tropenjaren had hij vorig jaar al de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, maar hij wilde niet gaan stilzitten,” vertelt Ben Warner, woordvoerder van de Gasunie. Stilzitten gaat Henk Dijkgraaf bij de Gasunie dan ook allerminst. De toekomst van deze joint venture van Shell, Exxon, Energiebeheer Nederland en de Staat is uiterst onzeker. Om te beginnen is daar de liberalisering. De Gasunie verliest sinds drie jaar marktaandeel aan concurrenten als Nuon en Essent. Die mochten al stroom en gas aan het bedrijfsleven leveren. Vanaf 1 juli wordt de hele markt geliberaliseerd. “En daarnaast gaat er waarschijnlijk ook een scheiding tussen transport en handel plaatsvinden, het transport van gas zal dan niet langer door de Gasunie worden beheerd,” sombert de woordvoerder van de Gasunie.
“We zitten in een proces dat, ook vanwege Europese regelgeving, alle kanten op kan gaan. Het is absoluut onmogelijk om aan te geven waar de Gasunie over drie jaar zal staan. En dan is het wat moeilijk om een buitenstaander aan te nemen, die zich eerst twee jaar moet inwerken. Henk Dijkgraaf heeft ook bij de NAM gewerkt, heeft dus ervaring met joint ventures tussen overheid en bedrijfsleven en hij heeft ervaring met gas. Hij is voor ons echt dé man. Deze man heeft alles bij elkaar,” aldus de woordvoerder. Hij is dé man? Maar wat als het blazoen van Shell nog meer besmet zou raken, en daarbij ook de naam Dijkgraaf zou vallen? Op het ministerie van Economische Zaken wil niemand op deze hypothese ingaan. Dijkgraaf is gewoon dé man. Punt uit. En hij is een goede man. Dat wordt ons telkens weer verzekerd. Opvallend daarbij is wel dat geen van onze bronnen geciteerd wil worden. Daarvoor is het blazoen van Shell momenteel toch te veel besmet. Ook de medewerkers van de Raad voor Milieu en Natuuronderzoek, waarin Dijkgraaf figureert, willen niet geciteerd worden. Jammer, want ze blijken danig onder de indruk van de kwaliteiten van de herintreder. “Hij is écht een ethicus,” meldt een van die leden. “Dat maakt het huidige gedoe rond Shell voor hem extra wrang. Misschien heeft hij daarom ook wel deze baan geaccepteerd. Als een soort rehabilitatie. ‘Directeur van de Gasunie’ klinkt momenteel natuurlijk aanzienlijk prestigieuzer dan ‘gewezen directeur van Shell’.”
CV Henk Dijkgraaf
Burgerlijke staat gehuwd, twee zonen
Woont is op zoek in het Noorden
Opmerkelijk is een herintredende gepensioneerde
1946 geboren in Heerlen
1965 Kennemer Lyceum, Overveen
1972 mijnbouwkundig ingenieur Delft
1972 Shell, Den Haag
1973 diverse functies in Borneo en Kuala Lumpur
1981 directeur Shell Gabon
1986 manager exploratie en productie Midden Oosten en Afrika
1989 directeur Shell te Damascus
1992 directeur Nederlandse Aardolie Maatschappij
1995 ceo Shell International Gas en Shell Coal (Londen)
1997 directeur strategie en planning (Den Haag)
1998 directeur exploration and production (Den Haag)
1999 president-directeur Shell Nederland
2004 per 1 juli hoofddirecteur de Nederlandse Gasunie
