Extreme teambuilding

In Sanxenxo, Spanje start op 5 november de Volvo Ocean Race. ABN Amro doet mee met twee boten. Over teambuilding op een paar vierkante meter, het delen van

de slaapzak en huizenhoge golven.

Roy Heiner is in Nederland hét gezicht van de Volvo Ocean Race, voorheen Whitbread Round the World. De 44-jarige zeilprof uit Lelystad schipperde eerder de BrunelSunergy (1997-98) en de Assa Abloy (2001). Tegenwoordig is hij technical sailing director bij Team ABN Amro. Geen taak aan boord ditmaal. En dat was best even slikken voor de man die zichzelf vooral zeiler vindt, en pas in de tweede plaats manager. Dat Heiner op de kade achterblijft, was een beslissing van hogerhand. “We moesten kiezen waar we zijn kennis en ervaring het best konden inzetten,” aldus Jan Berent Heukensfeldt Jansen (53), managing director van Team ABN Amro. “We doen mee met twee schepen die allebei aandacht vergen. Roy heeft veel taken die uitstijgen boven het niveau van een enkel schip. De ontwerper, de bouwer, de zeilmaker, het is allemaal aan hem. Dan kun je niet tevens schipper zijn.” Volgens Heiner zelf is de keuze van ABN Amro ook ingegeven door zijn vroegtijdige vertrek uit de vorige editie. Als schipper van de Assa Abloy werd hij na de eerste etappe door zijn opdrachtgever aan de kant gezet. Heiner werd vervangen door een van zijn teamgenoten, de Brit Neal McDonald. Heiner: “De grote baas kwam erbij aan boord: Magnus Olsen. Een enorme persoon, type crisismanager die de zaken wilde overnemen. Dat werkte niet. Wie is er nou schipper? Dus ging ik weg. Maar het lag ook aan mezelf: ik had in de aanloop harder moeten zijn en bepaalde mensen moeten ontslaan.” Elementaire managementfouten, erkent Heiner: het team was al deels gevormd voordat hij erbij kwam en dat is geen goed vertrekpunt. “Een schipper moet zelf zijn team samenstellen. Elk bemanningslid moet zijn eigen keuze zijn, anders houd je het onder extreme omstandigheden niet goed. Ik heb dat toen te lang laten doorgaan, heb niet hard genoeg ingegrepen. Daar heb ik veel van geleerd.”

Ook zonder varende taken wilde Heiner zijn rol bij de zeilraces van ABN Amro niet opgeven. Daarvoor was hij al te nauw betrokken bij het hele project, waarvoor hij al jaren geleden eerste initiatieven nam. “De loyaliteit aan de mensen met wie ik in zee was gegaan en de verantwoordelijkheid voor mijn zeilbedrijf Team Heiner en mijn compagnon hebben de keuze gestuurd. Weet je, het maakt niet uit wie wat doet, het gaat me er vooral om dat we winnen. Mijn taak is de voorwaarden te scheppen waaronder de schepen zo snel mogelijk kunnen zijn. Problemen helpen voorkomen of oplossen. Advies geven. De schippers helpen het goede gevoel te houden over hoe ze ervoor staan. Zelfvertrouwen. Vooral veel luisteren, en praten waar dat nodig is.”

Team ABN Amro One heeft slechts één doel: de winst. Bemanning en techniek zijn compromisloos gericht op dat resultaat. De zwartgerompte One is een verbeterde versie van de eerder gebouwde boot (witte romp) die als ABN Amro Two aan de start verschijnt. De samenstelling van de bemanning verschilt per boot. Om marketingredenen heeft de Two een crew met zeilers uit de belangrijkste markten waarop ABN Amro actief is: Brazilië (Banco Real), de Verenigde Staten (LaSalle Bank) en Nederland (zie kader). De schipper van de One kreeg echter de vrije hand om het beste team samen te stellen. “Zo liggen de verantwoordelijkheden voor de bemanning daar waar ze horen – bij de schipper – en sluit je discussie achteraf op dat gebied uit,” vat Heukensfeldt Jansen het samen. De One heeft volgens insiders de beste papieren voor de overwinning. Schipper Mike Sanderson (34) uit Nieuw-Zeeland beschikt over de grootste geldschieter, het grootste team, de best getrainde en voorbereide bemanning en het snelste schip van de vloot. Maar een garantie voor de winst is dat allerminst. Alle sponsoring en commerciële belangen ten spijt blijft de wedstrijd in de eerste plaats een krachtmeting van de mens met de elementen. Levensgevaarlijk en uiterst oncomfortabel. Een korte schets van het leven aan boord: de tien zeilers per boot leven in een voortdurend ploegendienstschema op een paar vierkante meter. Alles draait erom het schip dag en nacht op maximale snelheid te houden, zo hard dat de mast nét niet afbreekt en de zeilen nét niet scheuren. Bij aan-de-wind varen komt er continu water over boord, dus aan dek ben je zeker de helft van de tijd doornat. Benedendeks is het al niet veel beter. Met tien man in een paar kubieke meter slecht geventileerde leefruimte waar ook nog eens honderden kilo’s klam zeilgoed ligt, stinkt het binnen de kortste keren ondraaglijk. De slaapplaatsen zijn eenvoudige frames met netten, waarop een paar slaapzakken liggen. In de lengterichting met de voeten richting boeg, voor ’t geval het schip op een golf slaat en je opeens in het vooronder ligt. De holle carbon rompen van deze raceboten zijn bijzonder lawaaiig van binnen. Dus als je na een paar uur nachtdienst in het overslaande water eindelijk in de klamme slaapzak mag stappen van je maat die je dienst overneemt moet je maar zien dat je aan je nachtrust komt. Privacy is er niet – zelfs de toiletpot staat min of meer open en bloot in de leefruimte. Het beeld dringt zich op van een klamme kleedkamer op de hockeyclub na de wedstrijd. En dat dan een paar weken achter elkaar. Persoonlijke bagage mag elk bemanningslid niet of nauwelijks meenemen. Een dikke bestseller voor de loze uurtjes? Vergeet het maar! Zelfs de steel van de tandenborstel breken ze af – is immers onnodig. Het menu bestaat uit gevriesdroogde kant-en-klaarmaaltijden, aangemaakt met drinkwater dat ze zelf winnen uit zeewater. De etensvoorraad is net genoeg voor het verwachte aantal reisdagen. Eén ding aan het eten is beter dan vorige keer, meldden diverse deelnemers na de eerste trainingen. “We kunnen nu kiezen uit verschillende smaken.”

In de voorbereiding lag de grootste uitdaging voor schipper Sanderson er dan ook in om niet alleen de beste crew samen te stellen, maar ook een bemanning die elkaar niet binnen een paar dagen in de haren vliegt. Door de slopende combinatie van volcontinudienst, een dieet van gevriesdroogde maaltijden, ‘slaapzak-delen’ en een volkomen gebrek aan comfort of privacy onder de meest extreme weersomstandigheden liggen irritaties en conflicten altijd op de loer. Daarbij: alle topsporters hebben grote ego’s, topzeilers niet uitgezonderd.

Het geheim van Sanderson is een combinatie van twee oude, maar vaak veronachtzaamde managementwijsheden: ‘kies de beste spelers’ en ‘ga de troepen voor in de strijd’. Onder alle omstandigheden. Of het nou gaat om ’s ochtends samen sporten en trainen in de maanden voor de start of – eenmaal onderweg – om het wisselen van zeilen op het voordek terwijl het schip als een steigerend paard over de zuidelijke oceanen dendert met snelheden tot veertig knopen (circa zeventig kilometer per uur). Sanderson heeft veel van zijn kostbare tijd besteed aan het samenstellen van zijn team. Elk bemanningslid werd nauwkeurig gewikt en gewogen, het laatste net zo zorgvuldig als het eerste. Belangrijk, want op open zee moet je blindelings weten wat je aan elkaar hebt. Daarom koos hij eerst zijn ervaren zeilvriend en landgenoot Brad Jackson voor de verantwoordelijke rol van watch captain. Vervolgens pikten zij samen, in overleg met Roy Heiner, de krenten uit de pap van de internationale zeilelite. Watch captains, navigator, trimmers, stuurman – op alle posities de beste mensen. Daarbij moet je niet bang zijn om personen te selecteren die op bepaalde gebieden beter zijn dan jezelf, vindt Sanderson. Juist onder de extreme omstandigheden moet je je beperkingen kennen en aanvullen met de talenten van anderen. “Neem de besten aan, en werk zo met ze samen zodat je optimaal gebruikmaakt van hun capaciteiten.”

Motivatie is volgens Sanderson het minste probleem. Zijn bemanning bestaat uit professionals die hun jongensdroom nastreven. De motivatie komt uit henzelf. Sanderson: “Ze zijn de beste in hun business en heel erg fanatiek, geneigd om er veel te hard in te vliegen. We hoeven ze dus niet te motiveren, we moeten ze eerder afremmen. Een voorbeeld: als de begeleiders een rustdag voorschrijven, is het niet de bedoeling dat ze dan alsnog honderd kilometer gaan fietsen voor de conditie. Rust is rust!” Zelfs tijdens langere etappes met tegenslagen is motivatie nooit een probleem, weet Sanderson. Natuurlijk zijn er onderweg wel eens irritaties en kan het stevig knallen. “Dan is het belangrijk om als schipper straight up and down te zijn zodat mensen weten waar je staat. Maar dat is niet iets om ingewikkeld over te doen. Je bent allemaal professionals met hetzelfde doel: winnen. Natuurlijk zijn de omstandigheden soms vreselijk, raak je allemaal oververmoeid en komt dat gevriesdroogde eten je strot uit. Maar je vecht samen om die zeilrace rond de wereld te winnen.”

Voor Sanderson is de Ocean Race letterlijk een jongensdroom. Toen hij in 1981 als negenjarig jongetje de Flyer van Conny van Rietschoten zag aankomen in Auckland tijdens de toenmalige Whitbread Round the World race, kon hij alleen maar fantaseren dat hij 24 jaar later aan het hoofd zou staan van een Nederlandse equipe, op jacht naar diezelfde grote prijs. Dat hij over de beste papieren beschikt, betekent een enorme druk, erkent Sanderson. “We doen dit als bemanning niet alleen, maar met het hele team. Als we winnen, is het een prestatie van het hele team. But we’re the jockeys. En ik zou liegen als ik zou zeggen dat dat geen stress geeft. Bang voor de omstandigheden onderweg ben ik niet, en ook niet voor ruzie of onenigheid aan boord. Mijn enige angst is het resultaat; dat is voor heel het team het enige wat telt.”