Paus Franciscus als inspiratie voor goed leiderschap? Jazeker. De opmerkingen van de paus blijken relevant voor welke leider dan ook.
Vorig jaar verscheen het boek Lead with Humility: 12 Leadership Lessons from Pope Francis van Jeffrey Kramer. En onlangs voorzag managementgoeroe Gary Hamel in zijn artikel in Harvard Business Review de laatste, spraakmakende kersttoespraak van de paus van een corporate sausje. De toespraak van paus Franciscus gericht aan de curie, het bestuurlijk apparaat van het Vaticaan, loog er dan ook niet om. Hij betichtte zijn kardinalen onder meer van lafheid, intolerantie, excessief hamstergedrag, rigiditeit en onverschilligheid. ‘Door de jaren heen’, zo schrijft Hamel, ‘heb ik heel wat managementexperts de kwaliteiten van groot leiderschap horen opsommen, maar zelden spraken ze zo onomwonden over de “kwalen van leiderschap” als de paus.’
We zetten de tien meest relevante kwalen daarom graag op een rij.
#1. De kwaal van onszelf als onsterfelijk, immuun of onvervangbaar beschouwen
Een leiderschapsteam dat niet kritisch op zichzelf is, de zaken niet goed bijhoudt en niet probeert fit te zijn, is ziek. Het is een typische kwaal van mensen die de baas worden en vervolgens denken dat ze boven anderen zijn uitgestegen. Het is de pathologie van macht en komt voort uit een superioriteitscomplex, uit narcisme, waarbij iemand alleen nog maar een gepassioneerd oog voor zichzelf heeft en anderen niet langer ziet. Het tegengif voor deze plaag is nederigheid. Door te zeggen dat je ook maar gewoon in dienst bent en je plicht doet.
#2. De kwaal van overdreven drukte
Deze kwaal is te vinden bij mensen die zich zo onderdompelen in hun werk dat ze vergeten om af en toe even te rusten. Verwaarlozing van rust leidt tot stress en agitatie. Als de taken volbracht zijn, is rust noodzakelijk en dient serieus genomen te worden: door bijvoorbeeld tijd met familie te nemen en vrije dagen te respecteren zodat er weer opgeladen kan worden.
#3. De kwaal van excessief plannen en functionaliteit
Als een leider alles tot in de laatste detail plant en gelooft dat met perfecte planning de zaken mooi op z’n plaats vallen, wordt hij of zeer meer een accountant of office manager. Natuurlijk moet er goed voorbereid worden, maar niet zozeer dat alle spontaniteit wordt geëlimineerd en er niets meer aan het toeval kan worden overgelaten. Deze kwaal komt voort uit het feit dat het veel makkelijker en comfortabeler is om ons over te geven aan vastgeroeste gewoonten.
#4. De kwaal van slechte coördinatie
Zodra managers onderling hun gevoel van gemeenschap verliezen, functioneert het lichaam niet langer harmonieus en is het evenwicht zoek. Er wordt niet langer samengewerkt, de sfeer van kameraadschap en teamwork verdwijnt en we worden een orkest dat alleen nog maar lawaai produceert. Het is alsof de voet tegen de arm zegt: “ik heb je niet nodig” en de hand tegen het hoofd: “ik ben de baas”. Zo ontstaat hokjesgeest en ongemak.
#5. De kwaal van rivaliteit en ijdelheid
Als ons schijnvoorkomen, onze behaalde voordelen en onze titels de belangrijkste drijfveer in het leven worden, vergeten we onze fundamentele plicht als leider namelijk 'dat we niets doen vanuit eigenbelang of eigendunk maar vanuit onze nederigheid waarbij we anderen belangrijker achten dan onszelf'. Als leiders behoren we niet alleen voor onze eigen belangen te zorgen, maar ook voor die van een ander.
#6. De kwaal van roddelen, mopperen en achterklap
Dit is een zeer ernstige kwaal die vaak begint bij small talk, maar een persoon volledig kan consumeren waardoor hij of zij zelfs de moordenaar kan worden van de goede naam van collega’s. Het is een ziekte van lafhartige mensen die het de moed ontbreekt om zich direct en openlijk uit te spreken en daarom maar roddelen achter iemands rug.
#7. De kwaal van het idioliseren van superieuren
Dit betreft mensen die zich proberen in te likken bij hun baas in de hoop zo voorgetrokken te worden. Ze zijn het slachtoffer van “careerism” en opportunisme; ze verheerlijken bepaalde personen in plaats van bij te dragen aan de bredere missie van de organisatie. Ze denken alleen maar aan wat ze kunnen krijgen en niet aan wat ze kunnen geven; het zijn kleinzielige mensen, ongelukkig en slechts geïnspireerd door hun fatale zelfzuchtigheid. Ook superieuren kunnen door deze ziekte worden aangetast wanneer ze de onderdanigheid, loyaliteit en psychologische afhankelijkheid van hun ondergeschikten proberen te verkrijgen, met als eindresultaat een ongezonde medeplichtigheid.
#8. De kwaal van onverschilligheid naar anderen
Dit gebeurt wanneer een leider alleen nog maar aan zichzelf denkt, en de oprechtheid en warmte verliest van oprechte intermenselijke relaties. Dit kan op vele manieren gebeuren: bijvoorbeeld wanneer degene met de meeste kennis deze kennis niet deelt met zijn collega’s die minder weten, op informatie gaat zitten in plaats van deze op behulpzame wijze te delen met anderen, of wanneer je uit jaloezie of bedrog met plezier anderen ziet vallen in plaats van hen te helpen of aan te moedigen.
#9. De kwaal van een chagrijnig gezicht
Je ziet deze ziekte in sombere, zure mensen die denken dat ze serieus lijken door een streng gezicht op te zetten en anderen – met name degenen die ze als inferieur beschouwen – met harde hand, arrogantie en bruuskheid moeten aanpakken. Echter, zo’n show van strengheid en steriel pessimisme zijn vaak juist de tekenen van angst en onzekerheid. Een leider moet zich juist inspannen om hoffelijk, sereen, enthousiast en vrolijk te zijn. Een gelukkig hart werkt aanstekelijk en het effect is direct zichtbaar. Een leider moet dan ook nooit zijn vrolijke, humoristische geest en zelfspot verliezen aangezien juist dat mensen beminnelijk maakt in moeilijke situaties. Hoe heilzaam is een goede dosis humor!
#10. De kwaal van hebberigheid
Dit vindt plaats wanneer een leider een leegte in zijn of haar hart probeert te vullen door het hamsteren en verzamelen van materiële goederen. Niet vanuit noodzaak maar om zich minder onzeker te voelen. Maar dergelijke schatten zullen nooit die leegte kunnen opvullen, het maakt het alleen maar erger en ons meer hebberig. Goederen verzamelen vormt eerder een last die ons vertraagt op onze reis, aldus de paus.
