Wie als ondernemer wind tegen heeft of om andere redenen besluit z'n toko te verkopen, ontkomt er vaak niet aan: hij moet weer in loondienst. Dit betekent orders uitvoeren, in plaats van uitdelen. Hoe werkt dit in de praktijk? MT sprak met drie bazen die weer loonslaaf werden.
Ed Brand
Leeftijd: 55
Woonplaats: Almere
Eigen bedrijf: had tussen 1988 en 2003 een machinefabriek/apparatenbouwbedrijf
In loondienst: sinds 2003
Ed Brand heeft zeevaardersbloed door de aderen stromen. Hij doorliep als jonge bink de Hogere Zeevaartschool, voer als scheepvaartkundige op de grote handelsvaart en stelde later branderinstallaties in bedrijf voor stoomketels bij elektriciteitscentrales en raffinaderijen. Via dat werk kwam Brand in contact met de directeur van machinefabriek Inpijn in Haarlem, waar de apparaten werden gemaakt. "Die man liet mij op zekere dag weten dat hij van zijn bedrijf af wilde. Ik zag mijn kans schoon en stelde voor de boel van hem over te nemen. Na een paar gesprekken waren we er al uit."
Op 1 april 1988 ("Ja, die datum vergeet ik nooit meer") was Ed Brand ineens ondernemer. Het bedrijf, dat twee man aan personeel telde, groeide snel uit z'n jasje. Hij had na een paar jaar acht mensen in dienst en verhuisde naar een groter pand. In 2003 werd het Brand duidelijk dat hij flink verder moest groeien om het hoofd boven water te houden. "Mijn klantenbestand werd steeds uitgebreider en ik was daardoor genoodzaakt mee te groeien. Tegen wil en dank, want ik zag er tegenop om nóg meer en nóg beter personeel te moeten zoeken. Ik werd in die periode in contact gebracht met het bedrijf Orfa Visser Metaalbewerking in Dronten, dat grote plannen had om uit te breiden. Zij wilden graag een bedrijf overnemen dat hun omzet kon helpen verhogen. Ik heb een jaar lang gesprekken gevoerd met de directeur/eigenaar en dat klikte enorm. Uiteindelijk vroeg hij of ik bij hem wilde komen werken als verkoopmanager. Hij zou mijn onderneming overnemen."
En zo geschiedde?
"Ja. Eerlijk gezegd was ik erg opgelucht dat ik mijn bedrijf op een goede manier kon verkopen. De meeste mensen die bij mij in dienst waren, werden overgenomen door Orfa Visser en de rest had zelf ander werk gevonden bij goede werkgevers. Ik kreeg bij mijn nieuwe baas een mooi kantoor en ben enthousiast aan de slag gegaan."
De overgang van ondernemer naar loonslaaf verliep dus vlekkeloos?
"Nou, nee. Ik was als ondernemer gewend om alles aan te pakken. Ik hield me in mijn bedrijf bezig met de inkoop, de verkoop, met koffie halen en soms maakte ik ook de toiletten schoon. Nu werkte ik in een bedrijf waar zo'n vijftig mensen actief waren, met kaders en afdelingschefs. Als ik een order binnenhaalde, regelde ik, zoals ik gewend was te doen, zelf de inkoop en bemoeide me overal tegenaan. Dat kwam bij al die mensen, die ik soms gewoon voorbij liep, niet goed aan. Voor hen was ik een soort wervelwind waar ze geen raad mee wisten."
En dus volgden enkele indringende gesprekken?
"Die zijn er wel geweest. Ze geloofden in mijn goede intenties maar maakten ook duidelijk dat het niet de bedoeling was dat ik over iedereen heenliep. Die gesprekken waren een openbaring voor mij. Ineens ging ik inzien dat het eigenlijk prachtig was dat er ook een chef inkoop was en dat anderen de werkvoorbereiding voor hun rekening namen, zodat ik me ‘slechts' met de verkoop hoefde te bemoeien. Dat gaf een zekere rust. Maar toch bleef het moeilijk voor me. Ik heb me erbij moeten neerleggen dat ik niet meer alleen de touwtjes in handen heb."
Maar waar gaat nu de voorkeur naar uit?
"Naar ondernemer. Ik ben inmiddels ook een bedrijfje begonnen in reserveonderdelen voor zeeschepen. Eén dag per week ben ik daarmee actief, op m'n zolderkamertje. Dat doe ik nu een jaar en ik moet zeggen dat ik daardoor veel lekkerder in mijn vel ben gaan zitten. Ik kan mijn ei kwijt als ondernemer en heb daardoor ook veel minder de drang om alles te regelen bij Orfa Visser. Zowel voor mij als mijn werkgever is het heel goed dat ik weer een beetje eigen baas ben."
Frank Dirks
Leeftijd: 42
Woonplaats: Beverwijk
Eigen bedrijf: bezat tussen 1989 en 2005 verschillende vis(serij)bedrijven.
In loondienst: sinds 2006
Nadat Frank Dirks zestien jaar ondernemer was geweest, trad hij anderhalf jaar terug als exportmanager in dienst van visgroothandel Karel Hoeve in IJmuiden. "Dat gaf in het begin wel de nodige moeilijkheden", geeft de Beverwijker toe. "Ik ben door mijn ondernemersverleden minstens zo eigenwijs als mijn baas. En ik had niet alleen met hem strubbelingen, maar ook tussen mij en m'n collega's zijn harde woorden gevallen. Na verloop van tijd zag ik in dat ik me anders moest gaan opstellen – minder op mijn strepen moest gaan staan. Als je dat eenmaal door hebt, kun je veel meer bereiken in een bedrijf."
Dirks noemt zichzelf ‘een echte visserman'. Op 19-jarige leeftijd trad hij in dienst bij scheepsmakelaarskantoor Westcoasting in IJmuiden, waar hij visserijvaartuigen aan- en verkocht. Diverse klanten zagen in de jonge Beverwijker een geboren ondernemer een raadden hem aan voor zichzelf te beginnen. Die stap zette hij op z'n 25ste, met het bedrijf Dirks Maritiem. Eén van z'n klanten, een Engelse rederij, stelde voor om samen een andere Engelse rederij over te nemen. Dat zag Dirks wel zitten. "Ik ben daardoor gestopt met het aan- en verkopen van visserijschepen en heb me puur op het vangen van vis toegelegd. We visten met de schepen van de overgenomen rederij onder Engelse vlag en met Engelse bemanning. Later heb ik schepen naar Nederland getrokken en ben ik gaan vissen onder de Nederlandse vlag."
De zaken liepen voortreffelijk, totdat zijn compagnon, die inmiddels de 50 jaar was gepasseerd, in 1998 met vervroegd pensioen wilde. "Het was voor mij niet haalbaar om hem uit te kopen waardoor ik genoodzaakt was de boel te verkopen."
En dus zat je van de ene op de andere dag thuis?
"Klopt. Ik was pas 32 en op zo'n jonge leeftijd is het niet goed om twee jaar lang bij Jan en alleman koffie te gaan drinken."
Maar heb je in die periode dan helemaal niet gewerkt?
"Ja, aan m'n handicap! Maar elke dag golfen gaat je op een gegeven moment ook wel de keel uithangen. Ik ben een ondernemer, ik wil zaken ontwikkelen, plannen smeden, met mensen werken. Daarom besloot ik samen met een compagnon een transportbedrijf over te nemen."
En dat werd geen succes?
"Nee. Alles was zo goed geregeld en verdeeld, dat er voor mij eigenlijk niets te doen viel. Het bedrijf had een directeur, chauffeurs met eigen rayons, planners, noem maar op. Ik was gewend aan de touwtjes te trekken maar daar was in deze onderneming geen ruimte voor. Bovendien had ik weinig affiniteit met de transportwereld. Ik miste de vislucht."
En dus keerde Dirks terug naar zijn oude, vertrouwde omgeving. Hij nam in 2002 een zeevisgroothandel over. Die bleek echter besmet met een grootschalige belastingfraudezaak, waar de ondernemer pas veel later achterkwam. Na afgerekend te hebben met de FIOD ging het bedrijf in afgeslankte vorm verder. Omdat de markt sterk aantrok, stond Dirks op zeker moment voor de keuze: of heel veel geld investeren of een samenwerking met een ander bedrijf aangaan. Hij koos voor het tweede. "Na vijf maanden praten met Karel Hoeve ben ik anderhalf jaar geleden met dit bedrijf in zee gegaan. Zij namen mijn activa over en ik kwam in loondienst. Toch zie ik de eigenaar van het bedrijf waar ik nu werk niet als mijn baas."
Maar dat is ‘ie wel!
"Ja, daarom heb ik ook de ambitie om in de toekomst aandeelhouder van dit bedrijf te worden."
Dus straks zitten er mogelijk twee kapiteins op één schip?
"Zo zie ik dat niet. Ik zie zo'n ontwikkeling eerder als een stuk waardering van hem naar mij toe. Ik ben met mijn knowhow en met de inbreng van mijn bedrijf toch een toegevoegde waarde voor deze onderneming. En laten we eerlijk zijn: voor een ondernemer is het vaak niet eenvoudig om weer onder een baas te werken, voor een baas is het natuurlijk óók best lastig om een ondernemer in dienst te hebben.
Marco Leesberg
Leeftijd: 45
Woonplaats: Uitgeest
Eigen bedrijf: had tussen 1992 en 2004 een reclamebureau
In loondienst: tussen 2004 en 2006
Marco Leesberg werkte een paar jaar als marketingmanager bij het Alkmaarse Euromate, een bedrijf in luchtreinigers, toen werd besloten de reclameafdeling af te stoten. Dit bracht hem op snode plannen. "Ik heb tegen mijn baas gezegd: dan ga ik voor mezelf beginnen en word jij mijn klant. Daar ging hij mee akkoord."
Het leek een uitstekende aftrap voor Leesbergs onderneming, totdat zijn voormalige baas na drie maanden de contacten verbrak. "Hij wilde plotseling overstappen naar een groot, professioneel reclamebedrijf in Amsterdam. Hij vond mij te klein en wilde met een grote jongen de markt in Nederland veroveren. En dus was ik mijn eerste en enige klant kwijt."
De ‘eenpitter' liet zich door de tegenslag niet ontmoedigen. "Ik wilde hoe dan ook als ondernemer slagen. Ik heb ook een stelregel: je grootste frustratie wordt uiteindelijk je grootste prestatie." Al snel maakte Leesberg een doorstart. Hij vond een reclamebureau dat weliswaar niet al te florissant draaide, maar wel een redelijk klantenbestand had. De ondernemers sloegen de handen ineen en groeiden uit tot een goedlopend bedrijf. De zaken liepen zo voortvarend, dat Leesberg twee ondernemingen kon overnemen en zijn personeelsbestand zag groeien naar dertien man.
Er leek dan ook geen vuiltje aan de lucht, tot zijn compagnon in 2004 met een alarmerende boodschap kwam. "Hij zei: ik stop ermee. Hij vond het na tien jaar mooi geweest en wilde zich door mij laten uitkopen. Ik heb tegen mijn compagnon gezegd: jij bent 53, jij komt moeilijk ergens anders aan de bak, koop míj maar uit. Ik was pas 43 en zag de wereld voor me open liggen."
Uiteindelijk kreeg Leesberg zijn zin en na een sabbatical van een halfjaar begon hij een webshop en hielp hij bedrijven met het bouwen van internetsites. "Ik kwam toen in contact met De Hotelwaardecheque. Zij hadden wat problemen met de productie van hun drukwerk en het bouwen van websites en boden mij een baan aan. Ineens werkte ik acht uur per dag voor een baas."
Een cultuurschok?
"Het was in het begin wel wennen. De directeur was een bijzondere en eigenwijze man, zoals alle ondernemers. En doordat ik me op een gegeven moment openstelde voor zijn ideeën, heb ik ontzettend veel geleerd. Wat ik vooral een voordeel vond, was dat ik een kijkje in de keuken kon nemen bij een groot bedrijf. Ze maakten landelijke reclamecampagnes. Ik had echt het gevoel dat ik me eindelijk écht aan het ontplooien was."
Na anderhalf jaar kwam er een einde aan het dienstverband. De Hotelwaardecheque besloot minder te investeren in gedrukte media waardoor Leesberg overbodig werd. Niet veel later kwam hij bij Microsoft terecht. "Ik werd via een detacheringsbureau gevraagd om aan een project mee te werken. Inmiddels had ik mijn eigen grafische bedrijf Gravisie BV opgericht en ik heb me via dat detecheringsbureau door Microsoft per uur laten betalen. Zo was ik toch weer ondernemer, maar werkte wel acht uur per dag voor Microsoft. Ik had in feite een vaste baan voor bepaalde tijd zonder de nadelen die je in loondienst tegenkomt."
Zoals daar zijn?
"Nou, waar ik een enorme hekel aan heb is dat je 24 vakantiedagen krijgt als je in loondienst komt. Weet ik veel hoe vaak ik op vakantie wil? Dat bepaal ik liever zelf."
Kortom: eens eigen baas, altijd eigen baas?
"Nee, ik vind het bekrompen als je zo denkt. Het gaat er vooral om dat je je goed kunt blijven ontwikkelen in het werk dat je doet. En eerlijk gezegd ontwikkelde ik me nauwelijks toen ik een eigen bedrijf had omdat ik alleen bezig was met het aansturen en controleren van mijn personeel, met alle administratieve rompslomp van dien. En daarbij: voor een ondernemer is de opdrachtgever toch ook een baas? Hij bepaalt, niet jij."
Inmiddels is Marco Leesberg wél weer een nieuw bedrijf begonnen: Zynergie.nl. "Bij Microsoft heb ik onder meer gewerkt met mobiele communicatietechnieken. Dat vond ik zo interessant dat ik nu zelf mobiele marketingconcepten bedenk en verkoop. Maar als ik dit werk voor Microsoft in loondienst had kunnen blijven doen, zou ik daar nu nog zitten."
