Gerard Kleisterlee en Jan Peter Balkenende. Allebei topmanager: de één van Philips, de ander van Nederland. Management Team liet drie personal coaches (in de volksmond: ‘mannetjesmakers') de twee bazen met elkaar vergelijken. Het verschil tussen de homo economicus en de brullende muis.
Spreekvaardigheid
Neve:
Kleisterlee en Balkenende zijn beiden geen flamboyante sprekers. Kleisterlee valt in dit opzicht in het niet bij Pieper. Maar hij is recht door zee, ook in zijn spreken. Hij is zakelijk en makkelijk te volgen. Balkenende spreekt nogal verkrampt. Hij komt niet ontspannen over, eerder een beetje schoolmeesterig. Hij is erg inhoudelijk, vraagt veel van de luisteraar. En hij moet ophouden met flauwe grapjes maken.
Dinjens:
Ze zijn allebei niet geboren voor de spotlights. Kleisterlee spreekt beter. Hij is duidelijk en consistent. Balkenende doet wollig en verhullend. Hij spreekt als een kruiddroge politicus. Hij is vaak zo uitgebreid, dat zijn boodschap niet eens meer wordt gehoord. Het ontbreekt Balkende aan 'fluide de bouche'.
Janssen:
Beide mannen houden niet zo van de planken. Kleisterlee heeft in het Nederlands een Nijmeegs accent en in het Engels een Nederlands accent. Ik vind dat niet erg. Het geeft hem iets menselijks. Balkenende praat altijd in de tweede persoon, hij heeft het over ‘je' als hij ‘ik' bedoelt. Hij schept daarmee afstand bij de luisteraar. Hij maakt ook veel gebruik van vaste zinsneden, zoals 'we weten allemaal dat..' Hij zegt zelden ‘ja' of ‘nee'. De luisteraar moet goed opletten. Dat is niet iedereen gegeven.
Managementstijl
Neve:
Kleisterlee voldoet volledig aan het beeld van een ceo van een internationale multinational. Balkenende wijdt qua management veel te veel uit. Hij drukt niet door. Er wordt vaak gevraagd: 'is hij de regie kwijt?' Beslissen is niet zijn sterkste kant.
Dinjens:
Kleisterlee is zeer daadkrachtig. Hij is een technocraat, zijn managementstijl is dan ook rechtlijnig. Zijn stijl kan als hard ervaren worden, omdat hij zo consistent is. Maar ik vind het zuiver. Balkenende mist de daadkracht van Kleisterlee. Hij zoekt voortdurend afstemming, hij poldert. Neem de manier waarop hij met de film Fitna is omgegaan. Hij weet gewoon geen deuk in een pakje boter te slaan. Balkenende is ook minder wendbaar, hij hamert voortdurend op hetzelfde aambeeld. Kleisterlee is een analyticus die snel weet te schakelen tussen een directieve en coöperatieve managementstijl.
Janssen:
Kleisterlee is niet het type manager dat veel op de werkvloer te zien is. Toch wordt hij binnen Philips op handen gedragen. Misschien komt dat door het mysterie dat vanwege zijn onzichtbaarheid om hem heen hangt. Hij zou wat actiever kunnen zijn als manager, maar het is niet per se nodig. Balkenende is een consensusman, de man van het polderen. Hij weet draagvlak te creëren. Binnen zijn functie als Minister President hanteert hij naar mijn idee de juiste managementstijl.
Doorzettingsvermogen
Neve:
Hierin komen ze overeen: het zijn beiden doorzetters. Kop in de wind en moeilijke dingen doen, Kleisterlee voor Philips en Balkenende binnen de Nederlandse politiek.
Dinjens:
Kleisterlee en Balkenende zijn beiden tuimelbekers. Je kunt er een knal tegenaan geven, maar ze herstellen zich snel. Ze kunnen beiden goed omgaan met tegenslagen en lijken uiterlijk onaangedaan. Maar Balkenende is minder resultaatgericht dan Kleisterlee. Balkenende zet soms door tegen beter weten in. Kleisterlee is daarin sterker. Hij stopt zijn energie in de juiste dingen.
Janssen:
Balkenende is een enorme doorzetter. Hij poldert gewoon door, boven het gekakel uit. Hij is niet snel vermoeid. En ondanks alle kritieken zit hij er voor de vierde keer. Kleisterlee zet ook door. In zijn functie als ceo van Philips moet hij soms wel eens door de porseleinkast lopen. En dat doet hij.
Uiterlijk
Neve:
Kleisterlee is een archetypische ceo van een multinational. Hij heeft een rechte houding en een uitstraling van 'don't waste my time'. Balkenende is geen archetypische staatsman. Zijn uitstraling is niet krachtig, in tegenstelling tot die van Kleisterlee. Dat incident met dat skateboard en dat gedoe met die Formule 1 wagens op de Autorai: Niet doen! Hij moet dit soort lolligheden vermijden.
Dinjens:
Balkenende heeft de uitstraling van burgerlijke degelijkheid. Het uit zich in alles: in zijn kapsel, kleding en woordkeus. Hij heeft een jong, rond gezicht, hij heeft iets weeïgs. Kleisterlee heeft in ieder geval meer sexappeal dan Balkenende. Kleisterlee draagt kleding zonder opsmuk, geen glimmende das of manchetknopen. Zijn jasje gaat al snel uit. Handen uit de mouwen, aanpakken, dat straalt Kleisterlee qua uiterlijk uit. Bovendien is het een grote man, recht van lijf en leden. Hij heeft een doorleefde, mannelijke kop.
Janssen:
Beiden zijn verzorgd en netjes. De kleding leidt niet af van de inhoud. Kleisterlee droeg onlangs een pochet, dat past bij zijn generatie. Balkenende draagt altijd donkere pakken. Hij lijkt op een missionaris met plichtsbesef. 'Ik heb het beste met u voor', straalt zijn uiterlijk uit, 'Ik zit hier niet omdat ik dat zelf zo leuk vind, maar voor dit land, voor u.'
Direct – indirect
Neve:
Kleisterlee vertelt zijn verhaal. Bats! Dat staat. Kleisterlee is daarin directer dan Balkenende. Balkenende begint vaak met 'laat ik het volgende zeggen.' Dat is heel indirect. Hij moet afstand gaan nemen van de nuance. Zijn verhaal is te wollig en daardoor te indirect. Mensen gaan de kern missen.
Dinjens:
Beide heren zijn voorzichtig, maar Kleisterlee is in zijn boodschap wel duidelijk en gedecideerd. Hoewel Kleisterlee weloverwogen overkomt, is hij toch to-the-point. Balkenende is dat niet. Hij gaat de confrontatie uit de weg. Zijn stijl is vermijdend. Alles wat hij zegt heeft veel armslag en veel speelruimte. Balkenende heeft niet eens de schíjn van spontaniteit. Kok en Lubbers waren veel duidelijker. Balkenende is te verhullend.
Janssen:
Balkenendes formuleringen zijn indirect. Het komt actiever over als je in een directe stijl spreekt. Kleisterlee is direct door zijn handelen. Het grote publiek benadert hij indirect. Verder houdt hij zich vooral bezig met wat hij moet doen, niet wat hij zegt.
IQ versus EQ
Neve:
Balkenende is waanzinnig intelligent. Kleisterlee ongetwijfeld ook, maar hij spreidt dat minder ten toon. Hij heeft ook minder behoefte om zijn emoties te laten zien. Balkenende laat zijn emoties ook niet zien. Hij probeert het wel door mee te doen aan een programma van Katja en Birgit, maar daar komt hij vervolgens heel houterig over.
Dinjens:
Uit onderzoek blijkt dat er een sterke correlatie is tussen IQ en EQ. Mensen met een laag IQ hebben meer kans om ook een laag EQ te hebben. Maar mensen met een hoog IQ hebben tegelijkertijd evengoed meer kans op een laag EQ. Balkenende heeft een hoog IQ maar hij toont weinig inlevingsvermogen. Kleisterlee is te rechtlijnig. Hij mag zijn menselijke kant meer laten zien. Aan de andere kant schijnt hij een warme huisvader te zijn en een goede buur. Beide mannen zijn overigens intelligent.
Janssen:
Beiden zijn intelligent, maar Kleisterlee komt minder empatisch over dan Balkenende. Hooguit functioneel empatisch: geen geneuzel, we nemen een beslissing. Maar ja, ceo's zijn zelden romantici. Balkenende heeft een goed ontwikkeld EQ. Hij kan losjes zijn en prettig in de omgang, maar hij is tegelijkertijd geen emotioneel bestuurder. Zijn reacties zijn gepast, ook bij slecht nieuws. Hij laat de stiltes in de tekst die hij voorleest op de goede punten vallen. Daarmee laat hij kwetsbaarheid zien.
Betrouwbaarheid
Neve:
Kleisterlee is betrouwbaarder dan Balkenende. Maar hij heeft als voordeel dat hij altijd als eerste man van Philips optreedt. Bijna niemand kent de tweede man van Philips. Balkenende twijfelt me te vaak. En in tijden van crisis moet je Kleisterlee hebben, niet Balkenende. Balkenende kiest altijd voor slappe compromissen. Aan de andere kant: het kabinet is een vijver vol kikkers, Philips is een heel ander type onderneming. Bij Balkenende weet je nooit of er uit zijn linker- of rechtermouw nog een troef komt. Kleisterlee heb ik nooit kunnen betrappen op links zeggen en rechts doen. Hij zegt wat hij doet en is daarom betrouwbaar.
Dinjens:
Het handelen van Kleisterlee is doelmatig en volledig transparant. Balkenende draait te veel om dingen heen en stelt zijn mening nog wel eens bij.
Jansen:
Wilders beticht Balkenende ervan dat hij liegt. Ik geloof dat niet. Hij heeft een door-en-door betrouwbaar imago.
Moraal
Neve:
Kleisterlee is ceo van Philips en Philips is een correct bedrijf. In de politiek moet je soms vuile handen maken.
Dinjens:
Balkenende is een calvinist, een partij-ideoloog, een sociaal democraat in hart en nieren. Kuyper staat in hoog aanzien bij Balkenende. Ondertussen wil hij dat de overheid zich steeds meer terugtrekt, en dat burgers steeds meer individuele verantwoordelijkheid nemen. Hoe verhoudt zich dat tot zijn principes? Want het gaat gewoon om bezuinigingen. Kleisterlee is een homo economicus. Philips moet het goed doen en daar zorgt hij voor. Hij doet ook wel dingen voor arme mensen in opkomende markten. Maar het is aan de andere kant belangrijk dat deze mensen, die later welvarender zullen zijn, alvast bekend zijn met het merk ‘Philips'. Het economisch denken staat bij hem altijd voorop. Maar hij onderneemt op een nette manier.
Jansen:
"Kleisterlee heeft als ceo van een belangrijk bedrijf zeeën van ruimte om het maatschappelijk debat te beïnvloeden. Hij lijkt daar niet voor te voelen. Hij zou zich op dat vlak proactiever op kunnen stellen. Maar dan moet zo'n houding wel bij hem passen."
'Handig'
Neve:
"Beide heren zijn natuurlijk introvert. Maar Balkenende is handiger dan Kleisterlee. Hij geeft hier wat, hij neemt daar wat, en ondertussen weet hij precies wat hij wil bereiken. Kleisterlee is recht door zee. Hij doet, hij handelt. Hij is misschien verstandig, maar Balkenende is handiger. Daar is hij dan ook politicus voor."
Dinjens:
"Balkenende is handig in het vermijden. Niemand weet wat er achter de schermen gebeurt. Kleisterlee is goed in het medestanders krijgen voor zijn denkbeelden. Daar moet je een goede bedrijfspoliticus voor zijn . Dat doet hij goed."
Janssen:
"Kleisterlee is heel doelmatig. ‘Handig' is bij hem niet aan de orde. Balkenende moet voortdurend optreden voor een groot publiek. Hij weet wat hij zegt."
Authentiek
Neve:
"Balkenende is met al zijn houterigheid en prekerigheid toch authentiek. Maar hij moet zich beperken tot de zaak, en niet bij RTL-boulevard gaan zitten. En Kleisterlee? Die komt het beste en het authentiekst over. Een ongekunstelde man."
Dinjens:
"Ik ben geneigd Kleisterlee authentieker te vinden dan Balkenende. Balkenende is draaierig, waardoor hij de indruk wekt niet oprecht te zijn. En hij gedraagt zich soms als een brullende muis. Acties als RTL-Boulevard en Katja en Birgit moet hij niet meer doen, het past niet bij zijn ambt. Bij Kleisterlee is het ‘what you see is what you get.'"
Jansen:
"Je ziet Kleisterlee weinig. Zijn imago heeft hij vooral aan zijn daden te danken, niet door wat hij zegt. Een authentieke man. Balkenende op een andere manier ook. Bij beiden is hun kracht dat ze eerlijk zijn: ze kunnen domweg niet door de mand te vallen want ze hebben niets te verbergen. Balkenende verschijnt soms op plekken waar hij niet hoort te zijn, zoals RTL-Boulevard. Dat zou ik hem niet hebben aangeraden. Maar hij doet het wel weer heel goed, en hij laat daar ook zijn menselijke gezicht mee zien. Ik huldig als coach altijd het principe zijn-doen-praten. Dat gaat voor allebei op."
CV'S
Leoni Jansen
(1975) is director bij PR Bureau Edelman. Ze helpt bedrijven en ceo's om zich op een geloofwaardige manier te positioneren en te profileren.
Richard Neve
(1968) is directeur van Trimedia. Geeft persoonlijke trainingen aan ceo's van multinationals en trainde Amerikaanse televisiesterren voor Europese mediatours.
Puck Dinjens
(1961) arbeids- en organisatiepsycholoog. Werkt als executive advisor bij GITP Executive Partners. Adviseert op het terrein van opvolgings- en functioneringsvraagstukken voor Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen.
