AT5: de gemeente moe

Terwijl Nederland discussieert over de toekomst van de NPS staat een andere publieke zender, het Amsterdamse AT5, op het punt geruisloos te worden geprivatiseerd. Als de gemeenteraad akkoord gaat zal Chellomedia één euro betalen voor de nieuwszender. Dat AT5 verder wil onder de vleugels van een Amerikaans internetbedrijf heeft veel mensen verbaasd.

Donderdagavond, het Rembrandtplein in Amsterdam maakt zich op voor de drukte van de uitgaansavond. Om de hoek in een pand aan de Reguliersdwarsstraat zit stagiair Chris (24) achter een schakelpaneel, gebogen over een bord rijst van de afhaaltoko. Chris moet op tijd klaar zijn om straks de knoppen te bedienen. Het zal vanavond de tweede keer zijn dat hij de eindverantwoordelijkheid heeft als schakeltechnicus bij AT5. Als student mediatechniek is Chris in korte tijd klaargestoomd. “Ik vind het nog wel een beetje spannend,” zegt hij.
Weinig stappers die ’s avonds over het Rembrandtplein schuimen weten dat hier een mediabedrijf zit. De ingang is in een monumentaal pand aan de Herengracht en de bedrijfruimte loopt tussen de huizen door naar de Reguliersdwarsstraat. Een ideale locatie voor jonge Amsterdammers die op de fiets naar hun werk kunnen komen. Vanaf het prille begin in 1992 is AT5 niet alleen een bedrijf maar ook een opleidingsinstituut geweest. Amsterdams mediatalent kreeg zijn eerste kans bij de lokale nieuwszender. Chazia Mourali, Ton van Royen en talloze andere inmiddels landelijk bekend tv-presentatoren begonnen hier hun loopbaan, naast redacteuren en technici zoals Chris. Theo van Gogh startte in deze studio zijn talkshow Een prettig gesprek en Rik Zaal lanceerde met Frans Bromet de serie Zaal over de vloer. Volgende week moet de Amsterdamse gemeenteraad besluiten over het voorstel om de nieuwszender annex kweekvijver over te doen aan Chellomedia, onderdeel van het Amerikaanse concern Liberty Global en zusterbedrijf van kabelaar UPC. De (symbolische) verkoopprijs bedraagt één eu

Hectische week
In het redactielokaal is het constante gekraak van de politieradio te horen. Zelfs achter het glas van hoofdredacteur Erik van Zwams kantoortje dat aan de redactieruimte grenst, dringt het geluid door. Van Zwam werkt nu ruim drie jaar bij de zender en is daarmee een van de langstzittende hoofdredacteuren uit zijn geschiedenis. De gedrongen veertiger is afkomstig van RTL waar hij adjunct-hoofdredacteur was van RTL Nieuws en RTL Z. Voordat hij bij RTL terechtkwam werkte Van Zwam onder meer als verslaggever bij Nova.
AT5 heeft een hectische week achter de rug met de liquidaties van diverse topcriminelen en de herdenking van de moord op Theo van Gogh. Daarmee vergeleken is het vandaag een rustig dagje. De brandweerlieden zijn een wilde staking begonnen en Bureau Jeugdzorg heeft een noodkreet doen uitgaan over de opvang van 350 probleemjongeren. Meer nieuws is er niet. Later op de avond wordt burgmeester Cohen verwacht voor het vaste tweewekelijkse gesprek. Met AT5 gaat het beter dan ooit, aldus Van Zwam. De kijkdichtheid is de afgelopen twaalf maanden met twintig procent gestegen. Elke dag komt een derde van de bevolking langszappen. De zender is een begrip in de stad. Vooral bij grote evenementen zoals Sail of Gay Pride is AT5 de voornaamste informatiebron voor de bevolking van Amsterdam en de omliggende gemeentes. “We zijn er best trots op dat er zo massaal wordt gekeken naar een zender die alleen nieuws en informatie brengt,” zegt Van Zwam.De samenstelling van het kijkpubliek is een belangrijk punt van aandacht. In een stad waar ongeveer de helft van de bevolking een allochtone achtergrond heeft, wil AT5 voor alle groepen aantrekkelijk zijn. Er wordt bij de programmering scherp op gelet. Bij de herdenking van de moord op Van Gogh werden voor het discussieprogramma Zwart Wit vier Marokkaanse gesprekspartners om tafel gevraagd. De uiteenlopende visies binnen de Marokkaanse gemeenschap kwamen voor het voetlicht. “Niet alle Marokkanen heten Mohammed en hebben dezelfde mening,” zegt Van Zwam. “Sommige mensen denken er nog steeds zo over.” Uit onderzoek blijkt dat AT5 naast de programma’s die via de schotel uit het moederland worden ontvangen, voor veel allochtonen min of meer de enige informatiebron is over wat zich in Nederland afspeelt. Maar als het zo goed gaat, waarom wordt het bedrijf dan verkocht? Eerder dit jaar maakte de zender zelf bekend in gesprek te zijn met Chello. De aandelen zijn in handen van de gemeente Amsterdam (overgenomen van uitgeverij PCM die een tijdlang mede-eigenaar was). De gemeente drong aan op een fusie met de provinciale omroep RTV Noord Holland, maar dat liep op niets uit. De directie van AT5 heeft zelf het initiatief genomen om naar een externe koper op zoek te gaan.Waarom? “De belangrijkste reden is de onzekerheid wegnemen,” zegt Van Zwam. Voorheen werd AT5 net als andere publieke omroepen gesubsidieerd. Maar de gemeentelijke bijdrage was elk jaar opnieuw een probleem. “Soms kregen we pas in december te horen op welk bedrag we het volgend jaar konden rekenen.” Nadat de bijdrage al flink was teruggeschroefd, kreeg AT5 van de gemeente de mededeling dat men er in de toekomst helemaal mee wilde stoppen. Vorig jaar moest Van Zwam al weer de zoveelste reorganisatie doorvoeren. “Een normale bedrijfsvoering is onmogelijk,” zegt hij.Na de overname kan de programmering in stand blijven. Ook de werkgelegenheid (bij het bedrijf werken 90 mensen en 50 freelancers) blijft intact.

Witte plekken
De afspraak met Chello is dat het bedrijf in AT5 investeert. Dat moet leiden tot meer omzet, waardoor AT5 binnen drie jaar winstgevend wordt. Onder de paraplu van de nieuwszender heeft Van Zwam een productiehuis (AT5 Producties) ontwikkeld, dat zich op externe opdrachtgevers richt. De meiden van Halal, een NPS-programma, is een van de producties die inmiddels door AT5 wordt verzorgd. Van Zwam denkt dat er meer marktpotentieel is.
Tegelijk is het bereik van de zender uitgebreid. Bijna heel Noord-Holland kan inmiddels AT5 ontvangen. Van Zwam wil nog verder gaan: het Gooi en Flevoland zijn ‘witte plekken’ die met het geld van Chello te veroveren zijn. “Veel mensen zijn daar sterk op Amsterdam gericht,” zegt hij. “De grootstedelijke problemen die in Amsterdam spelen, kennen ze in kleinere steden ook.” Met de steun van Chello wil Van Zwam de programmering verder versterken. “Bij grote evenementen moeten we live verslag kunnen doen. Voor dat soort dingen ontbreken nu de middelen.” Dat AT5 geholpen kan zijn met een zak geld afkomstig van Chello is begrijpelijk. Maar hoe zit het andersom? Chello is bekend als internetprovider. Minder bekend is dat het bedrijf vorig jaar de sport- en filmprogramma’s van Canal+ overnam. Inmiddels kocht Chello ook de rechten voor het uitzenden van alle Champions League-duels via de decoder. In alle stilte is het bezig zich tot een allround mediabedrijf te ontwikkelen. Maar hoe past een lokale nieuwszender in dat profiel?
Woordvoerder Bert Holtkamp van Liberty Global Europe, de moeder van Chellomedia, wil niet op de zaak ingaan. “We vinden het te vroeg om hier over te praten,” zegt hij. “De beslissing is formeel nog niet genomen. Als je nog niet aan het stuur zit, kun je er ook nog niet aan draaien.” Holtkamp verwijst wel naar het grotere bereik dat voor de zender mogelijk is. AT5 biedt Chello bovendien een productiehuis, dat nuttig kan worden gebruikt bij de plannen voor themakanalen waarover wordt nagedacht. “We zijn aan het kijken naar mogelijkheden voor content voor de Nederlandse markt,” zegt Holtkamp. “Maar ik kan nog niet over de details praten.” Van Zwam is explicieter. “Chello wil meer content gaan maken. Dat moet toch ergens worden geproduceerd? Als ze dat in Hilversum laten doen zijn ze veel duurder uit.” Door de combinatie van Canal+ en AT5 ontstaan bovendien nieuwe mogelijkheden op de reclamemarkt. “Samen hebben we nationaal bereik met een heel interessante doelgroep. AT5 wordt goed bekeken door jonge mensen. Je praat ineens heel anders met adverteerders.” Wat daar tegenover staat is dat Van Zwam zich zal moeten committeren aan een substantieel hogere omzet. Liberty Global is eigendom van de snoeiharde zakenman John Malone. Als de investeringen vruchteloos blijven heeft Van Zwam een probleem. “Ik moet wél mijn targets halen,” zegt hij.

Robotcamera’s
Regisseur Floor Mes loopt door het uitgestorven studiogebouw. Mes is een van de weinige werknemers die langer dan tien jaar bij AT5 in dienst zijn. In de begintijd toen ze hier als kabelsjouwer rondliep, stond de studio elke dag vol met technici. Mes werkte als cameravrouw en deed het geluid, tot ze opklom tot de positie van regisseur. Nu is ze regisseur in een ontvolkte studio.De werknemers van de 21ste eeuw rijden hier op driepoten rond: robotcamera’s. Vrijwel alles wat in de studio gebeurt is te bedienen vanuit de controlekamer. In plaats van vijf cameralieden is er tijdens de opnames één cameraman aan het werk. Hij zit achter vijf beeldschermen en stuurt de robots draadloos aan. Mes geeft haar opdrachten aan deze cameraman. “De apparatuur is binnengehaald om goedkoper te werken,” zegt Mes. “Je hebt minder personeel nodig. Maar wat we niet hadden voorzien is dat je ook sneller werkt. De communicatie met één persoon loopt nu eenmaal soepeler dan met vijf.”
Technologie speelt volgens Van Zwam een sleutelrol in het bedrijf. De voortdurende bezuinigingen dwongen hem om keuzes te maken. AT5 besloot om het facilitaire bedrijf met zijn dure technici af te breken. In plaats daarvan kregen de verslaggevers zelf de camera in handen geduwd. Journalisten bij AT5 worden getraind om zo veel mogelijk zelf te doen. “Iedereen kan zelf monteren,” zegt Van Zwam. “Veel verslaggevers doen ook zelf het camerawerk, soms zelfs het geluid.” Niet alleen wordt op de personeelskosten bespaard, bovendien zijn de redacteuren flexibeler: bij een incident in de stad is het voldoende als één verslaggever met zijn camera uitrukt, in plaats van een hele beeld- en geluidsploeg.
AT5 heeft van de nood een deugd gemaakt. De door de bezuinigingen noodzakelijk geworden ingrepen zijn uitgegroeid tot een specialisme. De overwegend jonge mensen die AT5 in dienst heeft missen volgens Van Zwam ook maar de minste schroom om met technische snufjes aan de gang te gaan. “Als wij met iets nieuws komen wordt het uit onze handen gerukt.” Hij schat de gemiddelde leeftijd bij AT5 op 28 à 30 jaar.Als Ajax een uitwedstrijd in de Champions League speelt neemt één verslaggever het vliegtuig, filmt de training en stuurt de beelden door vanaf de hotelkamer. Tijdens Sail werd samen met KPN een ingenieuze straalverbinding naar een aantal flatgebouwen in elkaar gezet, zodat AT5 talkshows kon houden op een varend schip. De vindingrijkheid geeft het vertrouwen dat het met die deal met Chello goed zal komen. De productiebedrijven in Hilversum zijn duur, veel te duur voor het internettijdperk waarin steeds meer (thema)zenders opduiken die voor relatief weinig geld moeten worden gemaakt. Daar ligt de kans voor AT5.

Lobbyen als dagtaak
Met Chello als partner kan Van Zwam zich gaan richten op het runnen van de zender. De afgelopen drie jaar heeft hij zich meer met de gemeente beziggehouden dan hem lief was. De afhankelijkheid van subsidie maakte lobbyen op het stadhuis bijna een dagtaak, aldus Van Zwam. Of AT5 het goed of slecht deed, de geldkraan werd hoe dan ook langzaam dichtgedraaid.De verouderde mediawet die alleen landelijke en provinciale tv-zenders erkent speelde een rol. RTV Noord Holland wordt rijk gesubsidieerd, maar de kijkers in Amsterdam hebben geen boodschap aan de gebeurtenissen in Alkmaar of Enkhuizen. Hoewel de Amsterdamse politieke partijen in naam de doelstellingen van de publieke omroep (zoals informatievoorziening aan minderheden) onderschrijven, brengen ze dat niet in de praktijk. Eerst werd door de gemeente aangestuurd op een fusie met RTV Noord Holland, waarbij AT5 grotendeels zou worden opgeheven. Toen de zender dat onacceptabel vond, wilde men er vanaf.“RTV Noord Holland krijgt dertien miljoen euro subsidie,” moppert Van Zwam nog na, “waarvan de helft voor de tv. Wij kregen 1,8 miljoen en binnenkort niks meer. Terwijl we een zes keer zo hoge kijkdichtheid hebben in en rond Amsterdam. Zelfs in het noorden van Noord-Holland worden we beter bekeken.” Het management krijgt geen cent salarisopslag na de overname. Van een bonus of aandelen in Liberty Global is ook geen sprake. “Als de gemeenteraad zou horen dat we er ook maar het minste op vooruit zouden gaan, zou de raad het voorstel afwijzen.”Van Zwam wil niet dat de raad het voorstel afwijst. Hij wil van de gemeente af zijn.

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Zenderaandeel 18.00-19.00 uur
in Amsterdam en omstreken

Bron: Stichting Kijkonderzoek januari t/m juni 2005

Hoe informeert de Amsterdammer zich over Amsterdamse zaken?

Links:

Lees meer over  AT5 op hun site.

Luc Sala, wil met een referendum de overname blokkeren.