De Wmo, voor de verandering
Dreigende ontslagen in de thuiszorg. Kwetsbare klanten die geen ondersteuning meer krijgen. Een paar berichten uit het nieuws van de afgelopen maanden. Daarin werd de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) veelvuldig aangewezen als oorzaak van de ellende en gemeenten als de schuldigen.
De conclusie is snel getrokken dat de Wmo niet deugt, maar veel beter is het de conclusie beperkt te houden tot waar het werkelijk omgaat: bijwerkingen van een ingrijpende systeemverandering op – inderdaad – een onderdeel van de Wmo. Van geleide planeconomie onder de AWBZ, naar markt(achtige)werking met totaal andere prikkels.
Vergrijzing
Door deze perikelen zou je bijna vergeten waar het in de Wmo werkelijk om draait: (opnieuw) aansluiting zoeken bij het potentieel van de samenleving. Een uitdagende en noodzakelijke opgave. Zie bijvoorbeeld de vergrijzing op ons afkomen: is nu nog 1 op 7 mensen 65+, in 2025 is dat 1 op 5. Daar staan verhoudingsgewijs veel minder jongeren tegen over. De beroepsbevolking daalt in diezelfde periode van tien naar negen miljoen terwijl vacatures nu al lastiger vervulbaar zijn.
Leunen op de overheid
We zullen dingen dus anders moeten gaan benaderen en organiseren. Niet alleen als gevolg van deze cijfers, maar ook omdat de uitbouw van de verzorgingsstaat ons de afgelopen decennia heeft leren leunen op de overheid. Of we het nu wel of niet zelf konden regelen en betalen, de overheid was er voor iedereen en streefde naar gelijke behandeling, ook voor ongelijke gevallen. Dat heeft geleid tot meer afhankelijkheid dan nodig. We moeten terug naar de eigen kracht en meer medeverantwoordelijkheid. Dit beoogt de geest van de Wmo. Een majeure verandering van de (lokale) samenleving dus: verandering van gedrag van mensen en organisaties, van mentaliteit en van organisatie en uitgangspunten van de ondersteunende infrastructuur.
Hoe anders?
Veranderen van de samenleving doe je met beleid. Niet in de zin van een geduldig op uitvoering wachtend stuk papier. ‘Met beleid’ staat voor een doordachte aanpak. Verandering start vanuit bewustwording. Stijg eens boven je concrete werkelijkheid uit en zie bovenstaande ontwikkelingen in volle omvang en samenhang. Face the facts. De volgende stap is een visie vormen hoe het anders kan. Bij voorkeur via een proces dat een breed gedragen resultaat oplevert. Vervolgens is daadwerkelijke gedragsverandering aan de orde, van mensen én organisaties.
Inspiratie
Kenmerken van beleid dat deze veranderingen kan bevorderen: positief (stimuleren) werkt beter dan negatief (straffen), zo laten ook de vele opvoedprogramma’s keer op keer zien. Er is inzicht, vertrouwen en ruimte nodig voor nieuw gedrag. Verder is een paar dingen goed doen en laten zien dat het werkt, beter dan vele voornemens die ‘een goed voornemen’ blijven. En eens ophouden met dat schijnzekerheid biedende mantra dat alles SMART moet. Als organisaties afgerekend worden op ‘smarte’ doelstellingen hebben ze alle reden om de lat niet te hoog te leggen en vooral geen nieuwe dingen uit te proberen. Kies voor smart tot op productieve hoogte, maar kies liever voor de kleur van SMARTIES: dus Smart plus de I van inspiratie, de E van energiek, en de S van (met dank aan Loesje): Streef onbekommerd naar het ideale.
We geloven dan al jaren niet meer in een maakbare samenleving maar de samenleving is wel veranderbaar. Doe het ‘anders met beleid’. Dat vraagt wijsheid. En wijsheid komt met de jaren. Een hoopvol vooruitzicht dus voor die toekomstige vergrijsde samenleving!
Over Anne Pastors
Anne Pastors (1968) studeerde bestuurs- en organisatiewetenschappen en is daarna blijven wonen in Nijmegen. Zij is beleidsadviseur en projectleider. Voor Keizerscs Beleid en Management ontwikkelde zij de Anders-aanpak voor de Wmo. Vanaf 2008 gaat zij onder haar eigen naam zelfstandig verder. Motto voor haar bedrijf: ‘Anders met beleid’ en persoonlijk: ‘Zinleving; doen wie je bent’.
