De advocatuur voelt de tucht van de markt. Onder invloed van de crisis durven steeds meer klanten te rebelleren tegen hoge uurtarieven en het gebrek aan transparantie die ze ervaren. Kleine, gespecialiseerde juridische adviesbureaus spinnen garen bij deze ontwikkelingen.
ICTRecht in Amsterdam is zo'n klein bureau. Partner en mede-eigenaar Arnout Engelfriet vertelt: "We groeien drie keer harder dan gepland", om er in dezelfde zinsnede aan toe te voegen dat er "natuurlijk meer zijn die in 't gat springen dat de dure advocatuur laat vallen".
Dat de rust in deze ogenschijnlijk onverstoorbare sector momenteel een klein beetje zoek is, valt ook op te maken uit het aangekondigde onderzoek van de Nederlandse Orde van Advocaten naar ‘de toegang tot de advocatuur'. Dit rapport, dat bij het ter perse gaan van deze gids nog moest verschijnen, moet voor transparantie gaan zorgen en het signaal naar met name het bedrijfsleven uitzenden dat onderhandelen over de prijs in deze sector niet meer geldt als vloeken in de kerk. "Ik denk dat veel advocatenkantoren momenteel voor de keuze worden geplaatst hun tarieven te verlagen," vertelt Arnout Engelfriet. "De ontwikkelingen in onze sector zouden weleens op die bij de notarissen kunnen gaan lijken. Wij krijgen in ieder geval met enige regelmaat nieuwe cliënten binnen die in eerste instantie voor ons kiezen omdat we een stuk goedkoper zijn dan veel concurrerende advocatenkantoren. Budgetten staan overal onder druk, en dan wil je als bedrijf liever niet geconfronteerd worden met een tarief van een paar honderd euro, terwijl bovendien een deel van de werkzaamheden voor jou vervolgens door een advocaat in opleiding worden verricht. Tot dusverre was dit bij veel kantoren normaal. Er zit dan ook wel een kern van waarheid in de gangbare perceptie dat deze branche duur en ondoorzichtig is."
Internetrecht
Engelfriet ziet een toename van advocaten van grote kantoren die voor zichzelf beginnen en de krachten bundelen in kleinere praktijken. Wat niet meteen wil zeggen dat dit tot erosie leidt bij de écht grote, gevestigde namen. Die zullen hun tariefniveau weten te handhaven, voorspelt hij. "De Shells en IBM's van deze wereld blijven behoefte houden aan kantoren die de volle range aan juridische expertise onder één dak bieden. Een klein bureau kan die vraag niet afdoende afhandelen. Dat geldt ook voor mergers en acquisitions. Dat blijft vanwege de complexiteit ook het terrein van de grote kantoren."
De slag om de cliënt speelt zich de komende jaren af in het MKB, aldus Engelfriet. Dat biedt een ‘gigantisch open veld' aan mogelijkheden voor gespecialiseerde advocatenkantoren of juridische adviesbureaus zoals ICTRecht, dat zich met in totaal zes juristen volledig richt op internetrecht, ICT-recht en intellectueel eigendom. Met name internetrecht rukt de komende jaren op als specialisme binnen de juridische sector en advocatuur. "Internetrecht was altijd een beetje een ondergeschoven kindje, er is steeds meer behoefte aan snel deskundig advies. Je ziet dan ook steeds meer bureaus erin duiken. Ook generalisten, al zie je daar de schoen wringen. Met een algemene focus wordt het moeilijk je ineens als specialist te profileren."
Verder verwacht Engelfriet op basis van wat hij nu in de markt waarneemt, een toename van wat hij noemt ‘hyperspecialisten': juridische adviesbureaus en advocatenpraktijken die op basis van de marktvraag in niches duiken en die gaan ontwikkelen. "Bijvoorbeeld auteursrecht voor fotografen, ik ken een advocaat die zich daar sinds kort volledig op richt. Dit is een goede ontwikkeling, die zeker zal bijdragen aan de transparantie waar de klant naar verlangt."
Notariaat: terug naar vroeger
In het notariaat is het beslist denkbaar dat de vanaf 1999 ingevoerde marktwerking de komende jaren gedeeltelijk wordt teruggedraaid. Inmiddels al 400 notariskantoren, verenigd in belangenvereniging De Nieuwe Stempel, maken zich hier hard voor. Verdere steun vanuit de branche groeit hand over hand.
Deze crisis treft het notariaat bijzonder hard: financiële problemen en ontslagen. Volgens notaris Anna de Vries, oprichtster van de Nieuwe Stempel, zijn de actuele drama's van dit moment voor een groot deel terug te voeren op de marktwerking. Notarissen zijn beroepsmatig gehouden aan een aantal basisvoorwaarden ten aanzien van ethiek en onafhankelijkheid, en die zijn steeds moeilijker te handhaven door de prijsdruk binnen de branche. "Het publiek heeft nu nog vertrouwen in het notariaat, maar het is noodgedwongen steeds meer rammen en stampwerk. Vroeger deelden notarissen onderling nog kennis met elkaar, maar dat is sinds de invoering van de marktwerking geheel verdwenen," aldus De Vries.
Door hun beroepsethiek maar ook de verplichting bepaalde handelingen voor de overheid te verrichten (o.a. gratis innen en overdragen van overdrachtsbelasting) zijn notarissen volgens De Vries ‘ondernemers met de handen op de rug'. Vooral bij de bemiddeling en administratieve afwikkeling van aan- en verkoop van onroerend verliezen notarissen hierdoor de strijd met andere marktpartijen die zich op hun terrein begeven, bijvoorbeeld banken. De Nieuwe Stempel ijvert actief voor invoering van vaste basistarieven voor de afhandeling van administratieve diensten in het onroerend goedsegment. "We doen geen afstand van marktwerking, maar de basiswaarden van integriteit en onafhankelijkheid moeten worden bewaakt", aldus De Vries. "Er gebeuren nu dingen die niet des notariaats zijn. Dat kan leiden tot corruptie en uiteindelijk tot het afglijden naar een bananenrepubliek."
Inmiddels schaart een meerderheid van alle leden van de Koninklijke Notariële Beroepsvereniging zich achter het voorstel van de Nieuwe Stempel en start de KNB de politieke lobby. "Ik heb goede hoop dat we gehoord worden," aldus De Vries. "Een minimumtarief is noodzaak om als notarissen onze rug recht te kunnen houden tegenover de grote jongens."
Los van deze strijd voorspelt De Vries dat notarissen gedwongen door de crisis de komende jaren commerciëler leren denken. "Een notaris is een allrounder, thuis in zowel civiel als sociaal recht. Die full service blijft, maar je zult ook steeds meer specialismen gaan zien. Estate planning bijvoorbeeld. Dat is beslist een goed idee en inmiddels ook door de banken ontdekt. Maar nalatenschappen zijn het terrein van het notariaat. Wij hebben jaren lopen suffen."
KERN VAN DE ZAAK:
Advocatuur
Omschrijving: de advocatuur verleent rechtsbijstand en geeft juridisch advies, allebei op het terrein van het burgerlijk recht, staatsrecht, bestuursrecht en het strafrecht.
Aantal advocatenkantoren: 3.258
Aantal advocaten: 14.951
Omzet in 2009: verwachte groei van maximaal 5%
(Bronnen: economische bureaus Rabobank en ABN Amro)
KERN VAN DE ZAAK:
Notarissen
Omschrijving: de notaris is een vrije beroepsbeoefenaar, die als private ondernemer taken met een publiek belang uitvoert. De drie belangrijke werkvelden zijn: familierecht, onroerend goedrecht en vennootschapsrecht. De notaris wordt door de kroon benoemd.
Aantal notarissen: 1.483 (cijfer 2008)
Omzet in 2009: daling verwacht van 62 % in vergelijking met 2008.
Verwachte winstdaling per notaris in 2009: 80 procent.
(Bronnen: economische bureaus Rabobank en ABN Amro, De Nieuwe Stempel)
