Een nobel ambt.
Acht kantoren slechts in het lijstje met advocaten en notarissen, net als vorig jaar, tegen achttien een jaar daarvoor. Het is alsof de respons in de MT100 een probleem weerspiegelt waarvoor ieder advocaten- en notarissenkantoor zich gesteld ziet: namelijk het vraagstuk hoe voldoende goede mensen te interesseren voor het vak.
Er zijn te weinig juristen, zegt bestuursvoorzitter en advocaat Wim van Zant van Nysingh advocaten-notarissen, een middelgroot kantoor uit het oosten van het land. "De studentenaantallen lopen terug, en van de afgestudeerde juristen gaan er steeds minder de advocatuur in."
Vroeger ging je rechten studeren als je niet wist wat je moest doen, tegenwoordig zijn er veel meer mogelijkheden. Vroeger kwamen de afgestudeerden met bussen tegelijk naar de grote kantoren in Amsterdam en Rotterdam, nu blijven de drommen uit, terwijl de vraag hand over hand toeneemt. Voor een kantoor buiten de Randstad is het helemaal moeilijk.
Voor een deadline van een grote zaak is het druk, zeker, je werkt dag en nacht door, bij de op Angelsaksische leest geschoeide kantoren werk je in voorkomende gevallen bijna in ploegendiensten, je zit in een hogedrukpan en komt er gaar weer uit. Maar het heeft ook wat moois, het geeft voldoening om samen te werken aan zaken die ertoe doen.
Het vak van advocaat is moeilijker en breder geworden, zegt Van Zant. Klanten willen bezig zijn met hun kernactiviteiten, de cijfers en regels komen voor rekening van accountants, advocaten en notarissen. Procedures zijn complexer, bedrijven hebben de kennis niet in huis om zich een weg te banen in een almaar dichter begroeid woud van regels.
Gouden tijden voor juristen, zou je denken. De markt is goed, zegt Van Zant. "Vroeger deed je alles, erfrecht, strafrecht, noem maar op. Nu heeft iedereen een eigen specialisme. Er is een gigantische verdieping."
Gigantisch achter
De concurrentie is toegenomen, tussen kantoren onderling – je kunt niet meer wachten tot de klant naar jou komt -, de concurrentie met werkgevers buiten het vakgebied. "Wij liggen gigantisch achter bij banken en verzekeraars qua werving en reclame," zegt Van Zant.
De kranten schreven met smaak over bouw- en vastgoedfraude en de rol van advocaten daarin, het imago van de beroepsgroep was in het geding. "Een leuk item voor de krant," zegt Van Zant. "Het gaat nog niet om één procent van de beroepsgroep. Rotte appels heb je overal." Maar het beeld blijft hangen, ook als zo'n Jort Kelder Bram Moszkovics een maffiamaatje noemt, ook al wordt Moszkovics vrijgepleit. "Het is het één na oudste beroep van de wereld," zegt Van Zant. "Kritiek zul je altijd hebben."
Advocaten zouden te duur zijn, ook dat. De tarieven zouden te hoog zijn, advocaten vier- tot zes keer duurder dan andere juridische dienstverleners, er is kritiek van ondernemers. De Nederlandse Orde van Advocaten begint een onderzoek.
De ene advocaat is de andere niet, zegt Roel Laumans, hoofd marketing bij Nysing. Tarieven lopen uiteen van 120 tot 900 euro per uur, er zijn rechtsbijstandverzekeringen en marktwerking kan de tarieven drukken, zoals gebeurd is met de in 2003 vrijgegeven notaristarieven.
In de laatste uitgave van het jaarlijkse rapport De Stand van de Advocatuur ging het over de stugge, conservatieve cultuur die er op de kantoren zou heersen. Laumans heeft juristen tijdens de lunch en op borrels juist leren kennen als kleurrijke figuren, mensen met dromen en soms de gekste hobby's. Mensen die met hun vak bezig zijn, zeker, een bureauvak veelal, waarin je spit in jurisprudentie, veel in de boeken zit en je door dikke stapels dossiers worstelt. Maar er is meer. Laumans: "Als een advocaat wordt geïnterviewd, staat hij op de foto altijd weer voor de boekenkast. Terwijl wij eigenlijk steeds meer in de auto zitten."
"Zonder er een speeltuin van te willen maken: er is veel ruimte voor creativiteit," zegt Laumans. "Bij ons niet anders dan bij andere bedrijven. Je werkt veel in teams, gaat naar buiten, kruipt in de huid van de klant. Bij advocaten denken mensen aan wapperende toga's, maar 90 procent van het werk is advieswerk. Wij zien de rechtszaal veel minder dan vroeger."
‘Held van de rechtsstaat'
Op het laatste congres van de Nederlandse Orde van Advocaten hield deken Willem Bekkers van de Orde een rede met de titel: ‘De advocaat: held van de rechtsstaat'. Bekkers sprak over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de advocatuur en de opdracht aan de beroepsgroep om zijn rol en functioneren aan de samenleving duidelijk te maken, iets dat in het verleden misschien onvoldoende was gebeurd. Na het congres riep NRC Handelsblad in een hoofdredactioneel commentaar (‘Advocaat: nobel ambt') nog eens op tot beter toezicht en meer openheid om advocaten voor misstappen te behoeden.
De advocatuur heeft wat uit te leggen tegenwoordig. Vlak voor het congres verscheen een boek van een Amsterdamse advocaat, waarin nog eens uit de doeken werd gedaan hoe collega's zich dienstbaar maakten aan de georganiseerde criminaliteit.
Het gaat om incidenten, zegt Bekkers. "Ieder incident is er een te veel, maar de overgrote meerderheid van de advocaten deugt gewoon."
"We zullen duidelijk moeten maken wat de samenleving van de advocatuur mag verwachten, laten zien waar we voor staan." De verhalen komen snel genoeg in de wereld, bijvoorbeeld over de te hoge tarieven. "We zullen ook aan ondernemers moeten uitleggen wat de meerwaarde van een advocaat is. Als je dat niet kunt, heb je een slecht verhaal."
In het verleden, in sommige opzichten nog tot vijf jaar terug, was de advocatuur een in zichzelf gekeerde beroepsgroep, die zich prettig afgeschermd van cliënt en samenleving ingroef in de jurisprudentie, als in het gesloten bolwerk van De Stand van de Advocatuur.
Dat beeld is aan het veranderen, zegt Bekkers. "Neem de diversiteit op de kantoren. Over tien jaar is de verhouding man-vrouw fifty-fifty. Dat kan niet als iedereen zes dagen en tachtig uur zou werken. Kantoren hebben er alle belang bij dat hun mensen, ook de mannen, niet op hun veertigste zijn opgebrand."
Veel van het werk van een deken van de Orde bestaat uit nuanceren, uit het bestrijden van misvattingen en gemakkelijke aannames. "Een advocaat moet altijd tegen vooroordelen opboksen." Met succes, in het geval van Bekkers. Volgens de jongste cijfers trekken de studentenaantallen weer aan.
