In de podcastserie Reset gaat de redactie van MT/Sprout in gesprek met ondernemers,
leiders, professionals en dwarse denkers over het runnen van bedrijven in uitdagende tijden.
Mis geen enkele aflevering door je gratis te abonneren via Spotify, Apple Podcasts of de MT Nieuwsbrief.
Organisatiepsycholoog Lennard Toma (31) maakt zich ondanks de coronacrisis niet al te druk. ‘Wat is het ergste dat kan gebeuren? Een faillissement? Dat is toch enorm interessant. Ik ben waanzinnig benieuwd hoe men daarmee omgaat en wat iedereen zou doen. De oprichters van ons bedrijf waren in eerste instantie niet heel blij toen ik dat riep, maar je ziet dat ze er langzamerhand in meegaan. Wanneer mensen zich minder door angst laten leiden, durven ze meer risico te nemen en gaan misschien wel hele mooie dingen maken die anders nooit waren ontstaan.’
Het bedrijf Keytoe waar Toma werkt is een bonte verzameling van initiatieven en activiteiten. Begonnen als webshopbouwer is er nu een tak dat bedrijven adviseert over cultuurverandering, een detacheerder en geaccrediteerde hbo-opleiding, marketingondersteuning en een huis voor inspiratie. De circa 50 medewerkers werken autonoom, zelfs de oprichters of 50 aandeelhouders hebben geen formele zeggenschap. ‘Iedereen weet van elkaar wat ze verdienen en heeft realtime inzicht in alle financiële gegevens. Voor de wet werken we met een arbeidsovereenkomst, maar het liefst hadden we ook die laten zitten. Vertrouwen is onze basis.’
Ontslagronde
Het zelfsturend vermogen bereikte zijn hoogtepunt toen enkele jaren terug het bedrijf in zwaar weer kwam. ‘Iedereen kon zien dat de nood hoog was en we binnen twee maanden de salarissen niet meer konden betalen. We zijn toen samen gaan zitten en de groep besloot dat er vijf mensen uit moesten. Iedereen moest individueel opschrijven wie hij of zij dacht dat moest vertrekken. Het leek een aflevering van Expeditie Robinson: je hoorde van de groep of je mocht blijven of moest vertrekken. Ik stond op nummer 7.’
In het boek 99 problems but the boss ain’t one beschrijft Toma het ontstaan en de implicaties van de bedrijfscultuur. Ook nu erkent hij dat voor absolute autonomie het mes aan twee kanten snijdt. In de podcast Reset van de redactie van MT/Sprout beschrijft hij negen redenen waarom het bedrijf zou kunnen omvallen, ook als er geen coronacrisis voor handen zou zijn.
1. Slechte afspraken
‘Wij zijn niet zo heel erg van de afspraken maken met elkaar. En dat kan nog wel eens toe leiden dat er misschien dingen ontstaan die we niet willen, of dat mensen uitgaven doen die we eigenlijk niet willen. Iedereen weet bijvoorbeeld waar de pinpas ligt en wat de code is, tot de stagiairs aan toe. Grappig genoeg is het nog nooit mis gegaan. Een gekke aankoop was een drumstel, maar eigenlijk vinden we die best nuttig.’
2. Collega’s die zichzelf mogen aannemen
‘Bij mijn cultuurafdeling, KeytoeY genaamd, mogen mensen zichzelf aannemen, hun eigen arbeidsvoorwaarden opstellen, hun eigen salaris bepalen. Natuurlijk krijg je wel inzicht in wat de rest verdiend, dus je ziet al snel of je abnormale eisen stelt. Maar in principe mag iemand zichzelf 50.000 euro per maand uitkeren en hebben we ons daarbij neer te leggen.’
3. Langetermijnbeleid
‘We investeren heel veel in nieuwe innovatieve projecten, die nu nog geen geld in het laatje brengen. Gelukkig hebben we een aantal stevige financiële collega’s die ons scherp houden en zorgen dat we niet uit de bocht vliegen.’
4. Het innovatietempo
‘We innoveren dus flink, maar moeten ook oog hebben voor de klant van vandaag. Soms gaat dat hand in hand, we zijn nu een nieuwe e-learningtak aan het opzetten. Met de apparatuur die we hebben maken we ook webinars voor klanten, zo draagt de innovatie bij aan het businessmodel van vandaag.’
5. Misbruik
‘Bij Keytoe hebben we een onbeperkt aantal vakantiedagen. Het kan dus zijn dat een collega besluit om er een jaar tussenuit te gaan, maar wel doorbetaald wil worden. Gelukkig zitten er twee controlemechanisme in onze cultuur. De eerste is eigen verantwoordelijkheid, daar kiezen we nieuwe collega’s ook op uit. De tweede is de sociale druk. Als je baas zegt dat je iets niet goed doet, kan je tegen je collega’s over hem klagen. Als je collega’s zeggen dat je iets niet goed doet, komt dat een stuk harder binnen.’
6. Gebrek aan aansturing
‘We hebben vijftig aandeelhouders, waaronder klanten en leveranciers. Het grappige is: wij hebben in de statuten opgenomen dat alle aandeelhouders niks te zeggen hebben bij ons. Dus de notaris heeft daar nogal z’n kop over moeten breken. Voor de medewerkers betekent dit veel verantwoordelijkheid. Je bepaalt zelf wat je wanneer doet. Als je morgen besluit pizza’s te bakken onder de Keytoe-vlag, is er niemand die je tegenhoudt. De vraag is of het op lange termijn de juiste keuze is.’
7. Weldadigheid
‘Zelfs in mindere tijden geven we veel weg. Zo hebben we onlangs nog een voetbalveld in Equador laten aanleggen. Dat kost toch best een smak geld, die we nu wellicht beter in kas hadden kunnen houden. Maar we willen het graag doen, crisis of geen crisis.’
8. Gebrek aan een heldere positionering
‘Wat doen we eigenlijk? Dat weten we dus zelf niet. Daardoor is het misschien ook voor sommige bedrijven lastig om ons te vinden. Want als zij niet weten wat Keytoe voor ze doet, waarom zouden ze dan bij ons aankloppen?’
9. Gebrek aan targets en plannen
‘Wij houden wel van een beetje chaos. Maar ja, als je geen plannen of geen duidelijke targets hebt, dan is het misschien heel erg lastig om focus aan te brengen, of toch de juiste beslissingen te maken.’
